"Zaman" Nasıl Ortaya Çıktı, Bir Başlangıcı Var mı?

Bugün yapılan astronomik gözlemlere baktığımızda, aslında varlığımızın o kadar da kolay olmadığını anlıyoruz. Milyarlarca yılı kapsayan kozmik tarih, her dönüm noktasında yeni bir vukuatın bir oluşumun ortaya çıkmasına neden oldu. Ünlü astronom Carl Sagan’ın da dediği üzere küçük bir toz tanesi üzerinde yaşıyoruz. 

13,7 milyar yıl yaşında olduğunu bildiğimiz cihan, şayet bundan 1 yıl evvel oluşsaydı, yaklaşık 200.000 yıllık çağdaş insanlık tarihi yalnızca son 7,6 dakikaya sığabilirdi. Sıradanda 70 yıl yaşayan bir insan, bu hayali takvim üzerinde sadece 0,16 saniye hayatta kalabiliyor. Yani kendi hayatımızdan ve tarihimizden çok daha büyük hengam dilimlerinde nelerin gerçekleştiğini anlamaya çalışıyoruz…

İşimiz güçlükle, gerçekten bir insan ömründen daha uzun süren merakımız, yüzyıllardır inşa ettiğimiz bilim var. Pekala ya tüm bu rakamları tabir etmek için kullandığımız “zaman” nasıl ortaya çıktı? Gelin bu soruya da ilmî yaklaşımlarla yanıt arayalım. 

Aksi ispatlanmadığı takdirde, asrî bilimin cihanın başlangıcı olarak kabul ettiği Büyük Patlama’yı anlayarak işe koyulalım. Bilimde ve hayatta bir şeyi manalandırmak için öncelikle insan mantığına yatkın mütalaalarla yola çıkıyoruz. Elimizdeki datalara dayanarak en uygun tanım buluyor, sonra bu kanılarımızı sınıyor ve test ediyoruz. 

Bugün de birebir aşamadayız: Büyük Patlama’ya neden olan etmenleri araştırıyor, her şeyin nasıl başladığını anlamak istiyoruz. Bu yaklaşım ise bize tuhaf bir sınırlama getiriyor: Vaktin geri dönülemez bir başlangıcı vardır. İşte bu noktada vaktin yapısını da sorgulamaya başlıyoruz. 

Devranın yapısına ait 3 teori:


1. formda, vaktin rastgele bir başlangıcı olmadığını, geleceğe ve geçmişe gerçek sonsuzluğu olduğunu, anlatıyor.  2. biçimde ise vaktin bir başlangıç noktası var. Bu nokta Büyük Patlama da olabilir, şayet kanıtlanırsa sair bir şey de. Bu biçime nazaran hengam her vakit yoktu, sonradan oluştu. 
3. biçimde ise hengam dairesel ve sonsuz bir döngüden ibaret. 

Pekala bilim bu teoriler için hangi kanıtlara ve bulgulara sahip?

Kısaca elimizde kainatın varlığına dair 3 teori var: Cihan her hengam var olmuştu, bir başlangıca sahipti ya da döngüseldi. 1960’lı yıllarda ise tüm beklentileri sonsuza dek değiştiren bir keşif yapıldı, uzayda bir tıp mikrodalga radyasyonu keşfedildi.  

Kainatın mütemadi genişlediğini ve genişlerken de soğuduğunu biliyoruz. İşte keşfedilen o radyasyon dalgası da bu görüşe münasebetli bulgular sundu. Gelişmiş teknolojimiz devirle elimizdeki done ölçüsünü arttırdı, daha kesin haberlere ulaşmaya başladık. 

Düz mantık: Bugün büyük olan geçmişte küçüktür

Madem cihan mütemadi genişliyor, soğuyor ve sistemsiz bir hale geliyor; o halde geçmişte daha küçük, sıcak ve tertipliydi. Keşfedilen o radyasyon da buna iyi bulgular sundu. Çünkü o dalga da yayılmaya başladığı kaynaktan çıkınca daha güçlü ve sıcak bir radyasyon dalgasıydı. 

Milyonlarca yıl öncesine dönelim. Cihan bir devranlar o kadar sıcak ve ağırdı ki günümüzde “mikrodalga radyasyonu” olarak bildiğimiz radyasyon tipi daha güçlüydü. Bu sayede cihan genişlerken onun her zaviyesine yayıldı. 

Ancaaaak o tuhaf radyasyon dalgasıyla ilgili öğreneceklerimiz daha son bulmadı. Gelişmiş gözlemler, bize onun siyah, ağır ve tuhaf bir unsura bağlı olduğunu gösterdi. Karanlık unsur, o günden itibaren bilim yerküresini en büyük sorularından birisi haline geldi. Radyasyon zayıf olduğu için onun kozmosun başlangıcından bu yana var olduğu düşünülmüştü. Anlaşıldı ki yorgun ve ölmüş bir yıldıza da ilişkin olabilirdi. Bilimde yanılgıların hududu yoktu. 

Kol saatinizde hususî bir anahtar olduğunu düşünün. Geçmişe gerçek çevirdikçe devir geçmişe gerçek akıyor…

Saatteki bu anahtarı geçmişe çevirip, cihanın küçük bir noktada sıkıştığı ana gidiyorsunuz. İşte buraya “tekillik” ismi veriliyor. Birebiri, bugün karadelik olarak bildiğimiz, o tuhaf radyasyon ışımaları dahil her şeyi soğuran kara deliklerde de var. Ancak burası bir kara delik değil, kozmosta tüm kuvvetin küçük bir noktaya sıkışmış hali. 

Kuvvet çeşidi ne olursa olsun, tekillikten kaçınılmaz olduğu biliniyor, lakin tekilliği de net olarak tanımlayamıyoruz. Yalnızca ötesinde vakit ya da mekanın değerini yitirmesi kelam konusu…

Kısaca Einstein’ın Umumî Görelelik teorisi üzere vakit ve mekana dayanan her şey, tekillik durumunda bir mana tabir etmiyor. Böylelikle sorumuzun değerli bir kısmını burada saf dışı bırakıyoruz. Vaktin ne “zaman” ya da “nerede” oluştuğu ehemmiyetini kaybediyor. Zira tekillik durumunda vakit ve mekan yok.

Evet ya Büyük Patlama’nın öncesinde ne vardı?

Bilim, bize “Büyük Patlama devranın başlangıcıdır” demiyor, bu yalnızca varsayımlardan, velev en kısır görüşlerden birisi. Artık biliyoruz ki vaktin başladığı bölge olmayabilir. Keşfettiğimiz ışımaların bize öğrettiği kıymetli bir miras var: Protonlar, nötronlar ve elektronlar; yani atomların temel yapı taşları. Karanlık maddeyi açıklamak bile bu yapı taşlarına bağlı. Bugün, CERN deneyi üzere yüksek teknolojili ve uzun soluklu araştırmalarda, protonlar bu nedenle çarpıştırılıyor. İki dev nötrino yıldızının çarpışması gözlemlendiğinde bu nedenle sevince boğuluyoruz, zira tüm bu keşiflerin arkasında devri anlayabilme ihtimalimiz var. 

Bir “Zamanın başlangıcı var mı?” sorusundan bakın nerelere kadar geldik. Üstelik daha bu işin detaylarına ve yan teorilere değinmedik:

Kozmik Pahalılık Teorisi. Bu ekonomik bir terim değil. Kozmosun daima nasıl genişlediğini ve genişlerken hususların, ışığın başına nelerin geldiğini açıklamaya çalışan bir teori. (Merak edenler Ayhan Tarakçı’nın burada konum alan medyasına ulaşıp pahalılık teorisini de anlayabilirler.)

Bugün kainatın nasıl genişlediğini gözlemlemekte zorlanıyoruz. Velev birtakım fizikçilere nazaran gözlemleyebilirsek, bir formda kainatın genişleme hareketini çok daha geçmişe dayandırabilirsek mevcut fizik kurallarını unutmak zorunda kalacağız.

SONUÇ:

Binlerce yıl boyunca, devrin nasıl başladığına dair ortaya yalnızca 3 farklı teori atabildikdik. Anlaşılan o ki kesin bir karşılığa hâlâ daha yakın değiliz. Devranın bir sonu ya da sonsuzluğu olup olmadığını bilmiyoruz. Masallarda duyduğumuz “...ve sonsuza kadar berhudar yaşadılar” kelamıyla tüm hayatımızı planlıyoruz. Yalnızca ancak yalnızca bir kıvılcımın yanıp sönmesi kadar süren hayatımızda, kozmik ölçülerle uğraşıyor, zihnimizin hadlerini aşan bilim kolları, kültürler ve medeniyetler inşa ediyoruz. 

• Orjinal makale: Dr. Ethan Siegel, Forbes