Zekat Nasıl Hesaplanır

Zekat Nasıl Hesaplanır
Para ve altinin zekati nasil hesaplanir?
Zekat Nasıl Verilir

Paranin zekati:


Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) zamaninda günümüzde oldugu gibi para yoktuDinar isimli altin para ile, dirhem isimli gümüs para vardiZekat da bu sebeple altin ve gümüs para üzerinden hesaplaniyorduBunun için, günümüzde paralarda nisap miktari, altin alinarak tespit edilir Bu da 85 gram altindirBir tedarik parasi, bir tedarik da altini olan kimse, sayet her ikisinin toplami 85 gram altina esit gelirse, zekat vermekle mükellefdir

Safilere göre böyle bir ilave yapilamazBir kimse zekatla mükellef olabilmesi için nisap miktari altina veya paraya sahip olmasi gerekirSafiilerde nisap miktari 72 gram altindir Paranin zekati 140 ( % 25 )'dir

Altinin Zekati

Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadislerinde, Altin üzerinden yirmi miskalden azinda zekat yoktur, gümüs üzerinden iki yüz dirhemden azinda zekat yokturbuyurarak, altin ve gümüsün nisap miktarini belirlemistirBu da günümüz ölçülerine kadar altinda 85 gram, gümüste 595 gram eder*

85 gram altinin zekati 2 gram altindir Bu ise 140 demektir85 gramdan sonrasi, yaklasik 20 gram olmadikça zekata emrindeki degildir85+20 olursa, o yirmi gram da ayrica zekata tabidirAma 20 gramdan az olan altin zekata yan olan baska bir seyle mesela para ile birlikte hesaplandiginda nisap miktarina ulasiyorsa tekrar zekati verilir85 grama ilaveten mevcut olan 20 gram altinin zekata yan olmamasi, Imami Azam 'a göredirTalebesi olan Imam Ebu Yusuf ve Imam Muhammed'e kadar bu fazlaligin da kirkta biri zekat olarak verilir

Imam Safii ve diger mezhep imamlari da fazlalik için 140 zekat verilecegi görüsündedirler Gümüste de ölçü 140'dirBuna göre 595 gram gümüsün zekati, 15 gram gümüsdür

Altindan veya gümüsten yapilmis sanat eserleri eger nisap miktarina ulasirsa zekati verilir Böyle bir antika eserin zekati eger kendisinden verilecekse tartilir, kirkta biri zekat olarak verilirFakat baska birseyden verilirse, degeri nazara alinirKendi cinsinden ödendigi takdirde de Imami Azam ve Ebu Yusuf'a tarafından degeri başlıca alinir

Hanefi mezhebine kadar altin, gümüs ve ticari mallarinin nisap miktarinda bunlarin bir cinsten bulunmasi sarti aranmazMesela bir kimsenin bir miktar altini, birazcık gümüsü, biraz da ticaret esyasi bulunsa, bunlarin toplami nisap miktarina ulassa, böyle birinin zekat vermesi farzdir Safii'ye tarafından altin ile gümüs farkli cinsten olduklari için, nisapta beraber hesaplanmazlar

* Altin için 72, 91, 96 ve 100 grami; gümüs için de 642 ve 700 grami alanlar da vardir Bu farkliligin nereden kaynaklandigini daha önce anlattikOraya bakilabilir

Karisik altinin zekati (Magsus)

Magsusun ( halis olmayan, yani yabanci madenler karismis olan altin veya gümüs ) zekati hakkinda mezheplerin çesitli görüsleri vardirMesela Hanefi alimlerine göre, altin veya gümüsün halis olmasi sart degildirIçindeki altin veya gümüs agirligi yabanci madenlerden artı ya da ona esit ise, tamamini altin veya gümüs olarak düsünüp zekatini tahsis etmek gerekir

Safiilere kadar, magsusolan altinin içerisndeki halis altin kismi nisap miktarina ulasmadikça zekatini tahsis etmek gerekmez

Zinet esyasina zekat düser mi?

Kadinin kullandigi zinet esyasi ya altindan, ya gümüsten ya da inci,elmas,yakut ve zümrüt gibi kiymetli taslardan yapilan kadinlarin zinet esyasina zekat düsmedigi hususunda tüm alimler ittifak halindedirOysa zinet esyalarina zekat düsüp düsmeyecegi hususunda mezhepler arasinda farkli görüsler vardir

Mesela Hanefi mezhebine göre, altindan ya da gümüsten yapilmis olan, nisan yüzügü, küpe,bilezik gibi zinet esyalari nisap miktarina ulastiginda, üzerinden bir sene geçtigi zaman zekat saptamak gerekirBu zinet esyalarinin zekati kendi cinsinden degil de baska bir seyle, mesela para ile ödenecekse, kiymetleri alinirBunda ittifak vardirKendi cinsleriyle, yani altin veya gümüsle ödenecegi takdirde ise Imami Azam ve Imam Ebu Yusuf 'a tarafından grami, Imam Züfer'e tarafından kiymetleri ,Imam Muhammed'e tarafından ise daha faydali olan hangisi ise o alinirÖrneğin 85 gram agirliginda olan bir altin bilezik, üzerindeki şaheser sebebiyle fiyat itibariyla 110 gram altin degerinde olsa, eger altindan baska birseyden verilecekse,85 gramin degil, maddesel degeri olan 110 gramin zekati verilirFakat altin olarak verilecekse, Imami Azam ve Imam Ebu Yusuf'a göre 85 gramin zekati verilirAltin ve gümüsten olan zinet esyasinin zekatini devretmek Hanefi mezhebine kadar gerektigi halde, cumhur dedigimiz müçtehidlerin çogu, zinet esyasina zekat düsmeyecegi kanaatindedirMesela Safii, Maliki,Hanbeli mezhebine kadar ve birçok Sahabi ve Tabiine tarafından zinet esyasina zekat düsmez

Safii mezhebine göre, kadinin sahip oldugu altin ve gümüsten olan zinet esyasinin üzerinden bir yıl geçmis olsa bile, zekata emrindeki olmazBu mezhebe tarafından, kadinin zinet esyasi insanin bayağı olarak kullandigi elbise gibidir, sahsi ihtiyacidir

Maliki ve Hanbeliler'e kadar kadinin kullanma hakkina sahip olduklari zinetlerin zekata bağlı olmadigi görüsündedirlerLakin Malikiler'e göre bir anne ,kizi için veya bir erkek evlenmeden önce ileride lazim olacak düsüncesiyle aldigi zinet esyasi üzerinden bir sene geçtigi takdirde zekatini vermesi gerekirYine bu mezhebe kadar kullanilmayacak derecede kirilan zineti tamir ettirme düsüncesi olmazsa,zekatini devretmek gerekir

Erkeklerin ise altindan zinet esyasi kullanmalari caiz degildirKullanilirsa , zekata ast mallariyla birlikte nisaba ulasirsa, zekat vermeleri farz olur ( Mezahibü'iErbaa, 2:602 ; Muvatta, Zekat:5 )

Ama Kadinin zinetine zekat düsmezdiyen alimler, kadinin zinet esyasinin örfe ve içtimaimevkisine göre bayağı olmasini ve zekattan mal varlığı kaçirma gibi bir gaye tasinmamasini sart kosmuslardir Israfa ve gösterise kaçan veya zekatinin verilecegi kanaatindedirler ( Hukuku Islamiyye Kamusu, 4:112 )

Bazi müçtehidler de Bunlarin zekati ihtiyaci olanlara emaneten vermektirYa Da süsleme esyalarina sadece bir defaya kasten almak üzere zekat düserhükmünü benimsemislerdir Zinet esyasina zekatin verilecegini savunan alimlerin de, verilmeyecegini savunan alimlerin de delilleri vardirÖrneğin,zinet esyasinin zekata tabi oldugunu savunan Hanefiler ve Mücahid Zühri gibi alimler,su hadisi görüslerine kanıt olarak zikrederler:

Bir kadin ile kizi beraber Resulullah (sav)'a gelmistiKizin kolunda iki tane kalin bilezik vardi Resulullah(sav) kadina, Bunun zekatini veriyor musun?dedi Onon Hayircevabi üstüne de söyle buyurdu:

Kiyamet gününde Allah(cc)'in onlarin yerine sana atesten iki bilezik taktirmasi hosuna gider mi?

Bu tehdidi duyan kadin hemencecik onlarin çikartti ve Ikisi de aziz ve celil olan allah ve Resulüne aittirdiyerek Resulullah (sav)'a uzatti ( Ebu Davud, Zekat:9 )

Yeniden bu alimler, Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) Hz Aise(ranha) 'nin parmaklarindaki büyük yüzüklerin zekatini vermedigini söylemesi üstüne, Onlarin zekatini vermemen atese girmen için sana yeter( Ebu Davud, Zekat:9) seklindeki tehdidini de kanıt olarak zikrederler

Zinet esyasina zekat düsmeyecegini söyleyenler de, Zinet esyasi zekata yan degildir( Darekutni, Sünen,2 :107 ) hadisini ve HzAise (ranha)'nin kardesinin yetim kizlarina baktigini, onlarin zinet esyasi oldugu halde zekatlarini vermedigini görüslerine kanıt olarak zikrederler(Muvatta, Zekat:5) Ayrica HzCabir bin Abdullah (ra) zinetin zekati hususundaki bir suali verilmeyecegi seklinde cevaplandirdigini söylerler

Bu hususta Hanefi mezhebinin alinmasi, fakirleri koruma açisindan daha uygundur

Sahsi fikrime kadar ise; her iste oldugu gibi mümin olayin vera tarafina sarilmali ve imaninin derecesini süpheli taraftan sakinarak göstermelidirAllahu alem

Ticaret esyasinin zekati nasil hesaplanir?

Her çesit ticaret mali nisaba, yani 85 gram altinin degerine ulastiginda zekata tabidirSemure bin Cündüb (ra) bununla ilgili olarak söyle bir hadis söylenti eder:

Resulullah (sav) satis için hazirladigimiz seylerden zekat vermemizi emrederdi( Ebu Davud, Zekat: 3)

Senenin basinda nisap miktarinda olan ticaret mallarinda, sene sonundaki piyasa fiyatlari başlıca alinirYalniz KDV hariç tutulur Çünkü bu para tüccarin degil, maliyenindir

Hanefilere kadar yıl içerisinde nisap miktarindan artis ya da eksilis zekata tesir etmez Fakat sene sonunda ticaret mali nisap miktarindan asagiya düserse, zekata tabi olmaz Safiilere ve Malikilere tarafından, nisap miktarina yalnızca yıl sonunda itibar edilir Buna kadar sene basinda nisap miktarinda olmayan bir mülk yıl sonunda nisaba ulasirsa, zekatini belirlemek gerekir

Cinsleri ayri ayri da olsa, ticaret esyalari birlikte hesaplanir

Bir malin ticaret esyasi sayilabilmesi için kar etme niyeti ile sahiden satisa arzetme unsurlarinin bulunmasi gerekir Baslangiçta ticaret için satin alinmayan bir mülk, daha sonra ileride satilmak üzere saklanacak olsa, üzerinden bir yıl geçmis olmakla zekat düsmezAma otomobil bilgin satimi yapan biri satmak için aldigi otomobillerden birini bir müddet kullanacak, isi bittikten daha sonra satacak olsa, o otomobil yeniden ticaret esyasidir Zekat verilirken o da hesaplanir

Hanefilere göre ticaret malinin zekati kendi cinsinden ödenebilecegi gibi, kiymeti para olarak da ödenebilir Mesela bir konfeksiyoncu isterse, zekatini elbise olarak, isterse para olarak verebilirSafii mezhebine kadar ise bir malin zekatinin kendi cinsinden ödenmesi gerekir

Hisse senedinin zekati nasil hesaplanir?

Diger ticaret mallari gibi, hisse senedi zekata tabiidir Buna göre hisse senedinin degeri tek basina veya zekata yan baska bir mala eklendiginde, asli ihtiyaçtan fazla olarak nisap miktarina ulasiyorsa, üzerinden bir yil geçtikten sonradan zekatinin verilmesi farz olur Örneğin asli ihtiyaçtan pozitif olarak Hanefilere tarafından 85; Safiilere kadar 72 gram altina ya da bu degerde paraya veya ticari esyaya sahip olan kimse dinen varlıklı sayilir

Hisse senedinin nasil hesaplanacagi hususunda alimler arasinda farkli görüsler vardir Bazi alimler ortaklarina hisse veren sirketleri zekat mükellefiyeti bakimindan ticari ve sinai elde etmek üzere ikiye ayirirlar Bazi alimler ise böyle bir ayrima lüzum görmezler Biz önce sirketleri zekat mükellefiyeti bakimindan ikiye ayiran görüs üstünde duralim

Ticari sirket, sermayenin pek eksik kismi değişmez tesislere yatirilmis, sermayenin çogu hareketli olan, ihracat, ithalat ya da iç pazarda devamli mal ile nakit arasinda yer degistiren sirketlerdir

Sinai sirket ise, sermayenin çogunu fabrika,alet, otel, gemi ve nakil vasitalari gibi sabit olan, üretime ve kazanca vesile teskil eden seylere yatiran sirkettir

Her iki sirketin zekatini da iki sekilde ödemek mümkündürYa sirket ortaklarina kar (gelir) dagitmadan önce zekati öder, kazancin kalanini dagitir Veya zekat isine hiç karismaz, ortaklarina kazançdan hisselerini dagitir,her ortak zekatini kendisi öder

Ticari sirketin zekati söyle hesaplanir: Eger zekati sirket ödeyecekse sabit malzeme, vasita ve ofis gibi seyler için yatirilmis sermaye çikarilirHareketli sermayeye kazanç ilave edilir, toplamin kirkta biri ( %25) zekat olarak verilir

Zekati sirket degil de sahis ödeyecekse, hisse senedinin ister piyasa degerine, isterse üzerindeki degere kazanci da ek ederek kirkta birini (%25) zekat olarak verir Tercihte serbesttir Hisse senedinin piyasa degerini almasi fakirler açisindan faydali oldugundan daha yerinde olur Sirket ortaklarina gelir dagitmamis da anapara arttirimina gitmisse, önceki hisse senedi sonraki bahşedilen bono de ilave edilerek, toplam deger üzerinden kirkta bir olarak verilir

Ticari sirketlerin zekatlarinin hesaplanmasi hususunda tüm alimler ittifak etmis olmakla birlikte, sinai sirketlerin zekatlarinin hesaplanmasi hususunda farli görüsler vardir Bazilarina kadar yalnizca kazancin kirkta biri verilir, bazilarina göre ise, sabit anapara ile kazanç toplaminin kirkta biri ( % 25 ) zekat olarak verilir Muasir alimler ise bu görüslerin ikisine de katilmiyor veüçüncü bir görüs ileri sürüyorlar

Diyorlar ama: Eger kazancin kirkta biri zekata tabii tutulursa, çok büyük rakamlara varan servetler zekat disi birakilmis oluyor Bu durumda keza ticari sirketlere haksizlik edilmis, hem de fakirin aleyhine bir başvuru formu ortaya çikmis oluyor Söyle ki:

Yüz milyonla ticaret yapan bir ticari sirket düsünelim Bu sirket 20 milyon lira da kar(gelir)

elde etmis olsun Böyle bir ticari sirketin 120 milyonun % 25 'u üzerinden 3 milyon lira zekat ödemesi gerekir Yüz milyonluk bir cihaz ile yilda 20 milyon şampiyon bir sinai sirketin ödeyecegi zekat miktari ise yalnızca kazanci olan 20 milyonun % 25 'u yani 500000 liradirAyni anapara ile çalisan ve ayni miktarda kazanç kazanan iki sirketin ödedigi zekat miktarinda bu derece fark olmasi, uygun düsmemektedir

Iste bu adaletsizligi göz önüne alan muasir Islam alimleri, sinai sirket ve kuruluslari eski başvuru formu içinde mal veya kiralanmis araziden elde edilen mahsül ile, kiraya verilen zinetten elde edilen gelire benzetmislerdirBuna tarafından sinai sirketlerin zekatlarinin hesaplanmasinda üçüncü bir yol ileri sürmüslerdir Zekat yalnızca kazançtan verilecekse kazancin onda biri zekat olarak verilir Örneğin on milyon lira sermayesi olan biri iki milyon gelir elde etse, sermayeyi hiç hesaba katmaz, iki milyon liranin onda birini zekat olarak verir bu ise 200000 lira eder

Gayri sarfi kazançtan ödendiginde ise, zekat yirmide bir olarak ödenir

Sirketleri ticari ve sinai olarak ayiranlarin yani sira üstelik böyle bir ayirim yapmayan görüs vardir Bunlara tarafından sirketin çesidine bakmaksizin piyasa degeri ile yillik gelir toplaminin kirkta biri ( %25) zekat olarak verilir

Sonuç olarak anlatmak gerekirse, elinde ticari sirkete ait sermaye payı olanlar ister fakirin menfaati için senetlerinin piyasa degerine – oysa en uygun ve erdemli olan budur ister üzerindeki degere kazancini ekleyerek toplamin kirkta birini ( %25) zekat olarak verebilirler

Sinai sirkete ait hisse senedi bulunanlar ise, isterlerse yillik kazancin onda birini zekat olarak verirler; isterlerse iki sirket arasinda ayirim yapmayan alimlerin görüslerini esasa alarak ticari sirket gibi hesap edip zekat verirler

Maden ve definelerin zekati nasil hesaplanir?

Alimlerin çogunluguna kadar, sahibi bilinmez definelerin 15'i devlete, geri kalani da bulan kimseye aittir

Madenlere gelince, bu konuda alimler arasinda farkli görüsler vardir Bu görüsleri nakletmeden önce konunun iyi anlasilmasi için, öncelikle maden çesitleri üstünde duralim

Madenler üç kisimdir:

Kati olup ateste eritilebilen, dökümü yapilabilen madenler: altin, gümüs, demir, bakir, kalay, nikel gibi
Eritilmeye elverisli olmayan kesin madenler: Kömür, kireç, yakut, alçi tasi ve elmas gibi
Sivi halde bulunan madenler: Petrol, sudan elde edilen tuzlu, zift gibi
Hanefi mezhebine kadar, bu üç grup madenden sadece birinci gruptakiler, yani isi ile eritilip sekillendirilebilen madenler zekata tabidir bu mezhebe göre, madenler ganimet hükmünde oldugundan 15 nisbetinde zekat saptamak gerekir Eritilmeyen ve sivi olan madenlere ise, zekat tahsis etmek gerekmez

Safiiler ise, Ey iman edenler! Kazandiklarinizin iyilerinden ve rizik olarak yerden size çikardiklarimizdan hayra harcayin ( Bakara Suresi 267Ayet ) mealindeki ayeti bütün madenlere tesmil etmezler Bunlara göre, yalnızca altin ve gümüs zekata tabidir, diger madenlere zekat düsmez

Ahmed bin Hanbel ise bütün madenlerin ayetin sümulü içine girdigin, dolayisiyla zekata ast oldugunu ifade ederAhmed bin Hanbel' e tarafından madenlerden 140 nisbetinde zekat alinir

Imam Malik de, eger emek ve harcama fazla ise 140, maden emek ve masrafa şampiyon ise 15'inin zekat olarak verilecegi kanaatindedir

Bu görüslerden bize en uygunu, günümüzde uygulamaya daha müsait oldugu için Hanbeli mezhebinin bütün madenlerin zekata emrindeki olacagi görüsüdür Bunu tercih etmemizin birinci nedeni, yukarida mealini verdigimiz ayeti kerimenin umumi olmasidir Ikincisi; petrol, kömür gibi madenlerin zamanimizda büyük bir mal varlığı kaynagi olmasidir

Defineye beste bir nisberinde zekat vardirhadisi serifi, hazine ve madenlere zekat verilmesi gerektiginin delilidir ( Buhari, Zekat:66; Müslim, Hudud:45 ; Tirmizi, Zekat:16 ; Ahkam:37 )

Madenlere zekat verilmesi için Hanefi mezhebine göre nisap miktari sart degildirAzi da , çogu da zekata tabidir Malikilere, Safiilere ve Hanbelilere tarafından ise, madenlerde de nisaba haysiyet edilir Madenlerde nisap da altin ve gümüsün nisabi kadardir Madenlerde nisap miktarinin bir defada elde edilmesi sart degildirÇikarilan madenin bir yıllık miktari bir birine eklendiginde, nisap miktarina ulasmasi kafidir

Madenlerin zekati ile ilgili diger bir husus da, zekatinin verilmesi için üzerinden bir yil geçmesi gibi bir sartin aranmadigidir *