Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Zekat Vermek Nedir
Zekat Vermek Ne Demektir
Zekat Devretmek
ZEKAT
Kelime anlamıyla zekat; temizleme, artmak, bereketli olmak, iyi ve sürükleyici almak manasına kazanç
Dini anlamıyla ise; nisap miktari zenginliğe sahip olan Müslümanın Allah'in hakki olanlara verilmesini emrettigi emin miktarda mali vermesidirVeren kimseyi pintilik kirlerinden ve günahlardan temizledigi ve malinda berekete vesile oldugu için, sözcük manasi ile dini manasi arasinda bir bag vardir
Örfde, mecburi olmayan küçük bagislar için kullanilan sadaka kelimesi de, Kur'lahza'da ve hadiste zekat manasinda kullanilmistir
Zekatin Hükmü
Zekat, hicretin ikinci yilinda, Ramazan orucundan daha sonra farz kilindi, Islam'in bes sartindan birisidirKur'ani Kerim'de zekati emreden pekçok ayet vardirBunlardan birisi:
Iman edip iyi isler yapan, namaz kilan ve zekât verenler var ya, onlarin mükâfatlari Rableri katindadir Onlara nefret yoktur, onlar üzüntü de çekmezlermealindeki Bakara Suresi, 277 ayetidir Bu ayette beraber zikredilen namaz ve zekat kelimeleri Kur'lahzai Kerim'de ayni açıklama ile birçok yerde daha tekrarlanmistirBu ayetlerden bir kismi sirasiyla: Bakara Suresi 177 ve 271,Enam Suresi 141, Tevbe Suresi 11 ve 60, Enbiya Suresi 73, Nur 37, Beyyine Suresi 5 Ayetleridir
Iki Cihan Serveri Efendimiz (sav)'in de bu konudaki hadislerinden birkaç misal verelim:
Islam, bes esas üzerine kurulmustur:Allah(cc)' dan baska ilah olmadigina ve Muhammed (sav)'in Allah'in peygamberi olduguna sehadet etmek, namaz kilmak,zekat atamak,Ramazan orucunu tutmak ve hacca gitmektir(Tirmizi Iman3; Buhari Iman1;Müslim Iman21)
Mallarinizi zekat ile koruyunuzHastaliklarinizi sadaka ile iyilestiriniz, bela dalgalarini dua ve niyaz ile karsilayiniz(Büyük Islam Ilmihali, Ömer Nasuhi Bilmen, Bilmen Yay,Sy435)
Zekatın dinimizdeki yeri nedir?
Zekat, dinin diregi olan Namaz ibadetinden hemencecik sonra gelmekte ve birlikte zikredilmektedirIkisinin birbirine baglanmasinin en mühim hikmeti, namazin dinin diregi, zekatin ise Islam'in köprüsü olmasidirNamaz, dini koruyan, zekat asayisi temin eden Ilahi iki esastir
Baki saadetin basta gelen sartlarindan biri olan zekat,öylesine kuvvetli bir iman asametidir ancak; müminlerle kanli çarpismalara giren müsriklerin tevbe edip namaz kilmalari ve zekat vermeleri halinde , savas halinin kalkacagi ve eski müsriklerin bu alametlerle birlikte müminlerin din kardesi vasfini kazanacaklari bildirilmistir( Tevbe Suresi 5Ayet – Haram aylar çikinca müsrikleri buldugunuz yerde öldürün; onlari yakalayin, onlari hapsedin ve onlari her gözetleme yerinde oturup bekleyin Eger tevbe eder, namazi dosdogru kilar, zekâti da verirlerse artik yollarini hür birakin Allah yarligayan, esirgeyendir)
Zekatin dindeki ehemmiyeti içindir ki; Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) 'nin vefatindan daha sonra halife seçilen HzEbu Bekir (ranh) , zekat vermeyenlerle savasmis ve bununla ilgili olarak söyle söylemistir:
Allah (cc) ' a ant ederim ki, namazla zekatin arasini ayiranlarla mutlaka savasacagim Çünkü zekat mali bir haktirAllah(cc) 'a yemin ederim ancak;Resulullah (sav) 'a vermis olduklari bir deve yularini deha bana vermezlerse ,bu sebeble onlarla mutlaka savasirim(Ebu Davud – Zekat:1)
Zekat Vermemenin Mesuliyeti
Lüzum ayetlerde gerekse de hadislerde farz olan zekati vermeyenler siddetle korkutma edilmislerdir Kur'ani Kerim'de Ali Imran Suresi 180Ayetinde Allah'in, kereminden kendilerine verdiklerini (infakta) pintilik gösterenler, sanmasinlar ama o, kendileri için hayirlidir; aksine bu onlar için böylece fenadir Pintilik ettikleri sey de kiyamet gününde boyunlarina dolanacaktir Göklerin ve yerin mirasi Allah'indir Allah tüm yaptiklarinizdan haberdardirdenilmistirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadisi serifinde Allah'in kendisine vermis oldugu malin zekatini vermeyen kimsenin mali, Kiyamet gününd, iki gözünde iki siyah nokta yer alan, dehsetli,zehirli bir yilan sekline sokulur ve bu yilan o gün mal sahibinin boynuna sarilirSonra agzi ile mülk sahibinin çenesinin iki tarafindan yakalar ve 'Ben senin dünyada fazla sevdigin malinim, ben senin hazinenim ' dersöylemistir ( Buhari, Zekat:3 ; Ibni Mace, Zekat:3 )
Zekat Kimlere Farzdır?
Bir kimsenin zekat vermekle mükellef olabilmesi için bazi sartlar vardirBu sartlari söylece siralayabiliriz:
1 Müslüman Edinmek: Zekat,akli basinda,buluğ çağı çagina ermis ve özgür olan Müslümanlara farzdir Hanefi mezhebi disindaki diger mezheplere kadar çocuklarin ve delilerin de zekat vermeleri gerekirOnlarin zekatini onlara ait olan maldan velileri verirBunlar çocuklarin malina zekat düsmesine delil olarak su hadisi zikrederler: Finansal bulunan bir yetimin velisi olan onun adina ticaret yapsinTa zekat onu yemesin( Tirmizi, Zekat:15 )
2 Nisap miktari mala sahip olmak: Zekatin farz olmasinin bir sarti da, asli ihtiyaçtan baska nisap miktari ya da daha artı bir mala sahip olmaktirNisap, zekatin farz olmasi için tahsis olunan miktarda mal demektirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) zamaninda altinla gümüsün satin alma gücü bakimindan günümüzde oldugu gibi büyük ayrım yoktuDolayisiyla zekat için nisap miktari bunlar üzerinden belirlenmistiZirai mahsüllerin ve hayvanlarin disinda kalan mallarda nisap miktari altinda Hanefilere göre 85 gram; gümüste ise 595 gram: Safilere göre ise altinda 72 gram, gümüste 504 gram olaraka saptama edilmistirO devirde 85 gram altinla, 595 gram gümüsün satin alma gücü birbirine esitti ama günümüzde bu nisaplar arasinda büyük bir ayrım vardirBu sebeple günümüzde nisap miktari olarak altinin esas alinmasi zekatin gayesine daha uygundur
3 Malda bir artisin olmasi: Zekati verilecek mal gerçekten ya da hükmen artmali, yani sahibine gelir getirmelidirArtmayan mal için zekat vermek gerekmezHakikaten artis, ticaret yolu veya dogum yolu ile artistir Ticareti yapilan mallar gün geçtikçe kiymetlenirZekati verilmesi gereken koyun,sigir gibi hayvanlar ise her sene yavruladiklarindan kiymet kazandiklarindan hakiki bir artis vardirYine para, ekin ve meyveler gelisen mallardir
Hükmi artis ise altin ve gümüse mahsusturBu madenler her ne kadar maddeleri itibariyle bir artis göstermeseler de , degerleri defalarca artarBuna hükmi artis denir
4 Mala sahip almak: Zekati verilecek mala insan bütün sahip olmalidirSahibinin elinde ve tasarrufunda bulunmayan malin zekatini saptamak gerekmezSatin alinip alis veris yapildiktan sonra az önce ele geçmemis olan mal zekata tabidirRehin birakilan mal zekata ast degildirBelirli bir sahibi bulunmayan, kaybedilmis ve gasbedilmil mala zekat düsmez
5 Bir yilin geçmesi: Zekata emrindeki olan malin üzerinden hicri takvime kadar bir yilin geçmesi gerekirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadisinde Üzerinden bir yil geçmedikçe bir malin zekatini belirlemek gerekmezbuyurarak buna dikkat çekmistirBu bir yil içinde artis gerçeklesir, hayvanlar yavrular, ihtiyaçlar ,fiyatlar degisir
Hanefilere kadar, nisap miktari ayrıca senenin evvelinde, hem de senenin sonunda bulunmalidirMesela bir kimse asli ihtiyaçlarindan pozitif olarak 100 gram altina sahip olsa, bir yıl geçtikten sonradan bu altin 60 grama düsse, bu kimseye zekat atamak farz degildirFakat nisap miktarinin sene içinde azalmasi zekata mani degildirMesela alti ay geçtikten sonradan 60 grama düsse, lakin senenin sonunda 120 grama çiksa, senenin basindaki 100 gram ya da alti ay sonraki 60 gram degil de, senenin sonunda 120 gram altinin zekati verilirZekata ast olan bir mülk üzerinden bir sene geçtikten sonra artsa, gelişen kisim zekata yan olmazOnun zekata yan olmasi için bir senenin geçmesi gerekirMesela birinin elinde geçen yilin Ramazan ayinin onuncu gününde 100 milyon lira bulunsa, bu senenin Ramazan ayinin onuncu gününde bu tedarik 120 milyon olsa,Ramazan'in on besinde 130 milyona çiksa, bu kimse 120 milyonun zekatini verir
Safiilere tarafından ise yil içerisinde nisap bir lahza bile olsa eksilirse, o yil için zekat belirlemek gerekmezYilin baslangicinda nisap tam olur,yil içerisinde eksilir, sonra yeniden tamamlanirs, zekatin farz olmasi için nisabin tamam oldugu günden itibaren bir yil geçmesi gerekirOysa bir insanin zekattan mal kaçirmak için yil içerisinde servetini örneğin bir miktar malini birisine hibe edip sonradan edinmek gibi, kandırmai ser'iyye ile, eksiltmesi mekruhdurAlimlerin çogunluguna kadar ise böyle yapmak haramdir
Zekatin farz olmasi için malin üzerinden bir senenin geçmesi, bir sene dolmadan zekat verilmez seslenmek degildirAma bir senede iki kez zekat verilmez
6 Borçlu olmamak: Zekatin farz olmasinin sartlarindan biri de, eldeki malin varsa, borçlar çiktiktan daha sonra nisap miktarina ulasmasidirMesela elinde asli ihtiyaçlarindan fazla olarak bir milyari yer alan, ama sekiz yüz milyon borcu bulunan birine zekat farz degildirZekat saptamak için bütün sartlar varsa, kisinin zekati kendisine farz olduktan daha sonra olan borçlanmalari , zekatin farziyetine mani degildir Bir alacakli alacagindan vazgeçse, o günden itibaren bir sene geçince, borcundan vaz geçilen kimsenin nisap miktarinda mali oldugu takdirde üzerine zekat farz olur
Asli İhtiyaçlar nelerdir?
Asli ihtiyaçlar ( havaici asliye ), genis bir tarifle maddesel ve manevi hayati devam etmesi için muhtaç olunan seylerdirInsanin arzu ettigi hersey kaçınılmaz gereklilik degildirZekat mükellefiyeti bakimindan zaruri ihtiyaçlar sunlardir:
Konut ve ev esyasi: Konut ve ev için gerekli olan gerekli ihtiyaçlar, diger bir tabirle lüks olmayan harcamalar zekattan muafdir Buzdolabi, çamasir makinasi, evde kullanilan aletler ihtiyaçtirEvde ihtiyaç fazlasi olan diger esyalar ya da çift olan esyalar satış yani ticaret gayesiyle olmadigi takdirde, zekata yan degildir Ancak bu esyalarin toplami nisap miktarina ulasirsa, zekat almamaya, kurban kesmeye ve fitre vermeye sebebtir
Safii mezhebine tarafından, bir kimse çalisarak geçimini tedarik edemiyorsa, evde yer alan esyalarinin nisap miktarina ulasmasi zekat almasina mani degildir, alabilirBizim tercihimiz de budur
Temel bir ihtiyaç, mesela ileride ev alma düsüncesiyle ayrilan paradan zekat verilmezAncak paranin üzerinden bir yil geçtigi halde hemen şimdi konut alinmamissa bu para zekata tabidir
Gıda: Kisinin kendisi, hanimi ve çocuklari için bir aylik ( baska bir rivayete kadar bir yıllık) yiyecek, meşrubat ve erzak giderleri de zekattan muafdir
Giyim ve kusam masraflari: Bir müslümanin kendisi, hanimi ve bakimini üstlendigi kimselerin kürk ve sanki gibi lüks olmayan giyim kusam masraflari da zekattan muafdir
Tedavi giderleri: Dinimizde kisinin sihhatini korumasi farzdir Bu sebeble, sahsin kendisi ve bakmakla mükellef oldugu kimselerin her nerede olursa olsun, çare giderleri nisaba dahil degildir
Egitim harcamalari: Kisinin kendisi ve aile fertlerinin egitim harcamalari nisaba dahil edilmez Ilim adamlarinin kitaplari da zekata yan degildir
Binek masraflari: Bir müslüman ister kendisi için, isterse ailesi için olsun yolculuk ve ise gelirken harcadigi masraflar zekattan muafdir
Lüks olmamak sartiyla kisinin vasat(orta) halli bir otomobili de nisaba dahil degildir Ancak büyük bir servet olan lüks arabalarin zekata dahil edilmeleri gerekirAncak büyük bir servet olan lüks arabalarin zekata dahil edilmeleri gerekirÇünkü binek zaruri ihtiyaçlardan olmakla birlikte, bunu lükse kaçarak karşılamak mecburi degildir
Hizmetçi için yapilan harcamalar: Hizmetçi için yapilan harcamalar da zekata ast degildir
Ticaret yerleri ve ticaret vasitalari: Bir tüccarin, esnafin ticaret için kullandigi işyeri, tezgah, atölye ve sanki tesisler de zekatin muafdir
Ziraat ve hayvancilik vasitalari: Hayvancilikla ugrasan kimselerin yaptirdiklari tesisler; ziraatla ugrasan kimselerin traktör, patos, biçer döver ve sözde vasitalari da zekattan muafdir Ancak bir çiftçi traktörü ve biçer döveri ile baskalarina is yapiyorsa, geliri nisaba dahil edilmeli ve zekati verilmelidir
Zekat kimlere ve nerelere verilir?
Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadislerinde Bana zekat verdiyen birisine söyle buyurmustu: Ulu Allah zekatin verilecegi yerler hususunda ne bir peygamberin, ne de bir baskasinin hükmüne razi olmayarak, onunla ilgili hükmü kendisi verirOn sekiz sinifa taksim ettiEger o sekiz sinifin içinde isen sana hakkini veririm( Ebu Davud, Zekat:24 ; Müsned,4:169 )
Evet, zekati farz kilan Cenabi Hakk onun nereye verilecegini de kendisi ödev etmistir: Sadakalar (zekâtlar) Allah'tan bir farz olarak fakat, yoksullara, düskünlere, (zekât toplayan) memurlara, gönülleri (Islâm'a) isindirilacak olanlara, (hürriyetlerini satin almaya çalisan) kölelere, borçlulara, Allah yolunda çalisip cihad edenlere, yolcuya mahsustur Allah böylece iyi bilendir, hikmet sahibidir( Tevbe Suresi,60Ayet )
Bu ayette geçen sekiz sinifi söyle açiklayabiliriz:
1,2 Fakirler ve miskinler: Hanefilere göre yoksul, nisap miktari mala sahip olmayan kimsedir Miskin ise hiçbir seyi olmayan kimsedirBuna kadar miskin, fakirden daha muhtaçdir Safiilere göre ise, yoksul hiçbir mal ve kazanci olmayan kimsedirMiskin de, parasal ya da kazanci olup da geçimine kafi gelmeyen,yani gideri gelirinden pozitif olan kimsedirBuna göre fakir miskinden daha muhtaçdir
Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) de bir hadislerinde miskinle ilgili olarak söyle buyurmustur: Miskin, bir iki hurma ya da bir iki lokma ile geri çevrilen degildirAsil ağırkanlı, insanlardan bir sey istemedigi için onlar tarafindan durumu meçhul, bu sebeple kendisine bir yardimin yapilmadigi kkimsedir( Ebu Davud, Zekat:24 ; Buhari,Zekat:53 ; Müslim, Zekat:101 )
3 Zekat Memurlari: Zekat mallarinin toplanmasi, korunmasi, hesaplarinin tutulmasi ve layik olanlara dagitilmasi için devlet baskani veya yetkili kildigi kimse tarafindan görevlendirilen kisidirBu, çalisma karsiliginda alinan bir vergi oldugundan, zekat memurunun varlıklı olmasi zekattan hisse almasina engel degildir
4 Müellefei kulub: Müellefi kulub, gönülleri Islama isindirilanlar demektirBunlardan bazilari yeni Müslüman olmus inançlari zayif olan kimselerdir Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) Islama isinmalari ve Müslümanlara hasar vermemeleri için onlara zekattan pay vermistirMesela Uyeyne bin Hisn ile Akra bin Habis, Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) 'nin bu hedef ile hisse verdigi kimselerdendi
Lakin Hz Ebu Bekir ve Hz Ömer (ranhüm) müellefei kuluba zekat vermemislerdir HzÖmer(ra), zekattan hisse isteyen Uyeyne bin Hisn ve Akra bin Habis'e Resulullah (sav) kalplerinizi Islama isindirmak için size hisse veriyorduArtik Allah, dinin güçlendirmistirMüslüman kalmaya devam ederseniz ne ala, somurtkan takdirde bizimle sizin aranizda kiliç vardirdemistir
Hanefiler, müellefei kuluba zekat verilmeyecegi görüsündedirAlimlerin çogunluguna göre ise, müellefei kuluba gereklilik aninda günümüzde de zekat verilebilirSafiilere tarafından kafir olanlara zekat verilmez
5 Köleler: Efendisiyle hürriyetine kavusmak üzere anlasan küleler de, kendilerine zekat
verilmesi gereken gruplardan birisidirBu da dinimizin insanlarin kölelikten kurtulmasi için gösterdigi gayretlerden birisidir
6 Borçlular: Hanefilere tarafından borçlu, borcu olan ve borcundan baska nisap miktari mala
sahip olmayan kimsedirSafiiler ve diger mezhep imamlari da borçluyu, kendisi için borçlanan kimse ve toplumun menfaati için borçlanan kimse diye iki kisma ayirmislardir
7 Allah yolunda cihat edenler: Allah'in dinini ve dince mukaddes tanina seyleri korumak,
Allah'in ismini gururlandırmak için mücadele eden kimselerdirBunu sadece bedensel cihad olarak anlamamak gerekirManevi cihad edenlere de zekat verilir
8 Yolcular: Parasizlik sebebiyle yolda kalmis olanlardirMemleketlerinde varlıklı olsalar
deha böylelerine zekat verilir
Zekat nerelere ve kimlere verilmez?
Zekat verilecek kimseler ve yerler belirlenmiş oldugu gibi, zekat verilmeyecek kimseler de bellidir Su kimselere de zekat verilmez
• Müslüman olmayan birine zekat verilmez
• Nisap miktari mala sahip olan kimseye zekat verilmez
• Anneye, babaya, dede ve nineye, onlarin anne ve babasina zekat verilmeyecegi gibi; kendi çocuklarina, torunlarina, torunlarinin çocuklarina ve daha asagisina da zekat vermek caiz degildir
Safii mezhebinde ise bu sayilanlar birbirlerine yalnızca borçlu iseler borçlarinin ödenmesi için zekat verebilirlerAksi halde veremezler
• Bos gezen ve çalismayan kimseye nisap miktari mala sahip olmadiginda zekat saptamak Hanefi mezhebine tarafından caizse de, zekat saptamak uygun olmaz
• Zekat ehil, yani layik olan kimseye verilmelidir Bunun için de arastirma yapilmalidir Ve alinan zekat maksada yerinde tarzda kullanilmalidirMesela zekat bölge fakirin bunu sefahete ve gayri mesru yollara degil, gerekli ihtiyaçlarina harcamasi gerekirBorçlu da zekati borcuna sarfetmelidir
• Islam'in aleyhine çalisan kisi ve kuruluslara zekat verilmez *
Zekat Vermek Ne Demektir
Zekat Devretmek
ZEKAT
Kelime anlamıyla zekat; temizleme, artmak, bereketli olmak, iyi ve sürükleyici almak manasına kazanç
Dini anlamıyla ise; nisap miktari zenginliğe sahip olan Müslümanın Allah'in hakki olanlara verilmesini emrettigi emin miktarda mali vermesidirVeren kimseyi pintilik kirlerinden ve günahlardan temizledigi ve malinda berekete vesile oldugu için, sözcük manasi ile dini manasi arasinda bir bag vardir
Örfde, mecburi olmayan küçük bagislar için kullanilan sadaka kelimesi de, Kur'lahza'da ve hadiste zekat manasinda kullanilmistir
Zekatin Hükmü
Zekat, hicretin ikinci yilinda, Ramazan orucundan daha sonra farz kilindi, Islam'in bes sartindan birisidirKur'ani Kerim'de zekati emreden pekçok ayet vardirBunlardan birisi:
Iman edip iyi isler yapan, namaz kilan ve zekât verenler var ya, onlarin mükâfatlari Rableri katindadir Onlara nefret yoktur, onlar üzüntü de çekmezlermealindeki Bakara Suresi, 277 ayetidir Bu ayette beraber zikredilen namaz ve zekat kelimeleri Kur'lahzai Kerim'de ayni açıklama ile birçok yerde daha tekrarlanmistirBu ayetlerden bir kismi sirasiyla: Bakara Suresi 177 ve 271,Enam Suresi 141, Tevbe Suresi 11 ve 60, Enbiya Suresi 73, Nur 37, Beyyine Suresi 5 Ayetleridir
Iki Cihan Serveri Efendimiz (sav)'in de bu konudaki hadislerinden birkaç misal verelim:
Islam, bes esas üzerine kurulmustur:Allah(cc)' dan baska ilah olmadigina ve Muhammed (sav)'in Allah'in peygamberi olduguna sehadet etmek, namaz kilmak,zekat atamak,Ramazan orucunu tutmak ve hacca gitmektir(Tirmizi Iman3; Buhari Iman1;Müslim Iman21)
Mallarinizi zekat ile koruyunuzHastaliklarinizi sadaka ile iyilestiriniz, bela dalgalarini dua ve niyaz ile karsilayiniz(Büyük Islam Ilmihali, Ömer Nasuhi Bilmen, Bilmen Yay,Sy435)
Zekatın dinimizdeki yeri nedir?
Zekat, dinin diregi olan Namaz ibadetinden hemencecik sonra gelmekte ve birlikte zikredilmektedirIkisinin birbirine baglanmasinin en mühim hikmeti, namazin dinin diregi, zekatin ise Islam'in köprüsü olmasidirNamaz, dini koruyan, zekat asayisi temin eden Ilahi iki esastir
Baki saadetin basta gelen sartlarindan biri olan zekat,öylesine kuvvetli bir iman asametidir ancak; müminlerle kanli çarpismalara giren müsriklerin tevbe edip namaz kilmalari ve zekat vermeleri halinde , savas halinin kalkacagi ve eski müsriklerin bu alametlerle birlikte müminlerin din kardesi vasfini kazanacaklari bildirilmistir( Tevbe Suresi 5Ayet – Haram aylar çikinca müsrikleri buldugunuz yerde öldürün; onlari yakalayin, onlari hapsedin ve onlari her gözetleme yerinde oturup bekleyin Eger tevbe eder, namazi dosdogru kilar, zekâti da verirlerse artik yollarini hür birakin Allah yarligayan, esirgeyendir)
Zekatin dindeki ehemmiyeti içindir ki; Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) 'nin vefatindan daha sonra halife seçilen HzEbu Bekir (ranh) , zekat vermeyenlerle savasmis ve bununla ilgili olarak söyle söylemistir:
Allah (cc) ' a ant ederim ki, namazla zekatin arasini ayiranlarla mutlaka savasacagim Çünkü zekat mali bir haktirAllah(cc) 'a yemin ederim ancak;Resulullah (sav) 'a vermis olduklari bir deve yularini deha bana vermezlerse ,bu sebeble onlarla mutlaka savasirim(Ebu Davud – Zekat:1)
Zekat Vermemenin Mesuliyeti
Lüzum ayetlerde gerekse de hadislerde farz olan zekati vermeyenler siddetle korkutma edilmislerdir Kur'ani Kerim'de Ali Imran Suresi 180Ayetinde Allah'in, kereminden kendilerine verdiklerini (infakta) pintilik gösterenler, sanmasinlar ama o, kendileri için hayirlidir; aksine bu onlar için böylece fenadir Pintilik ettikleri sey de kiyamet gününde boyunlarina dolanacaktir Göklerin ve yerin mirasi Allah'indir Allah tüm yaptiklarinizdan haberdardirdenilmistirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadisi serifinde Allah'in kendisine vermis oldugu malin zekatini vermeyen kimsenin mali, Kiyamet gününd, iki gözünde iki siyah nokta yer alan, dehsetli,zehirli bir yilan sekline sokulur ve bu yilan o gün mal sahibinin boynuna sarilirSonra agzi ile mülk sahibinin çenesinin iki tarafindan yakalar ve 'Ben senin dünyada fazla sevdigin malinim, ben senin hazinenim ' dersöylemistir ( Buhari, Zekat:3 ; Ibni Mace, Zekat:3 )
Zekat Kimlere Farzdır?
Bir kimsenin zekat vermekle mükellef olabilmesi için bazi sartlar vardirBu sartlari söylece siralayabiliriz:
1 Müslüman Edinmek: Zekat,akli basinda,buluğ çağı çagina ermis ve özgür olan Müslümanlara farzdir Hanefi mezhebi disindaki diger mezheplere kadar çocuklarin ve delilerin de zekat vermeleri gerekirOnlarin zekatini onlara ait olan maldan velileri verirBunlar çocuklarin malina zekat düsmesine delil olarak su hadisi zikrederler: Finansal bulunan bir yetimin velisi olan onun adina ticaret yapsinTa zekat onu yemesin( Tirmizi, Zekat:15 )
2 Nisap miktari mala sahip olmak: Zekatin farz olmasinin bir sarti da, asli ihtiyaçtan baska nisap miktari ya da daha artı bir mala sahip olmaktirNisap, zekatin farz olmasi için tahsis olunan miktarda mal demektirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) zamaninda altinla gümüsün satin alma gücü bakimindan günümüzde oldugu gibi büyük ayrım yoktuDolayisiyla zekat için nisap miktari bunlar üzerinden belirlenmistiZirai mahsüllerin ve hayvanlarin disinda kalan mallarda nisap miktari altinda Hanefilere göre 85 gram; gümüste ise 595 gram: Safilere göre ise altinda 72 gram, gümüste 504 gram olaraka saptama edilmistirO devirde 85 gram altinla, 595 gram gümüsün satin alma gücü birbirine esitti ama günümüzde bu nisaplar arasinda büyük bir ayrım vardirBu sebeple günümüzde nisap miktari olarak altinin esas alinmasi zekatin gayesine daha uygundur
3 Malda bir artisin olmasi: Zekati verilecek mal gerçekten ya da hükmen artmali, yani sahibine gelir getirmelidirArtmayan mal için zekat vermek gerekmezHakikaten artis, ticaret yolu veya dogum yolu ile artistir Ticareti yapilan mallar gün geçtikçe kiymetlenirZekati verilmesi gereken koyun,sigir gibi hayvanlar ise her sene yavruladiklarindan kiymet kazandiklarindan hakiki bir artis vardirYine para, ekin ve meyveler gelisen mallardir
Hükmi artis ise altin ve gümüse mahsusturBu madenler her ne kadar maddeleri itibariyle bir artis göstermeseler de , degerleri defalarca artarBuna hükmi artis denir
4 Mala sahip almak: Zekati verilecek mala insan bütün sahip olmalidirSahibinin elinde ve tasarrufunda bulunmayan malin zekatini saptamak gerekmezSatin alinip alis veris yapildiktan sonra az önce ele geçmemis olan mal zekata tabidirRehin birakilan mal zekata ast degildirBelirli bir sahibi bulunmayan, kaybedilmis ve gasbedilmil mala zekat düsmez
5 Bir yilin geçmesi: Zekata emrindeki olan malin üzerinden hicri takvime kadar bir yilin geçmesi gerekirPeygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadisinde Üzerinden bir yil geçmedikçe bir malin zekatini belirlemek gerekmezbuyurarak buna dikkat çekmistirBu bir yil içinde artis gerçeklesir, hayvanlar yavrular, ihtiyaçlar ,fiyatlar degisir
Hanefilere kadar, nisap miktari ayrıca senenin evvelinde, hem de senenin sonunda bulunmalidirMesela bir kimse asli ihtiyaçlarindan pozitif olarak 100 gram altina sahip olsa, bir yıl geçtikten sonradan bu altin 60 grama düsse, bu kimseye zekat atamak farz degildirFakat nisap miktarinin sene içinde azalmasi zekata mani degildirMesela alti ay geçtikten sonradan 60 grama düsse, lakin senenin sonunda 120 grama çiksa, senenin basindaki 100 gram ya da alti ay sonraki 60 gram degil de, senenin sonunda 120 gram altinin zekati verilirZekata ast olan bir mülk üzerinden bir sene geçtikten sonra artsa, gelişen kisim zekata yan olmazOnun zekata yan olmasi için bir senenin geçmesi gerekirMesela birinin elinde geçen yilin Ramazan ayinin onuncu gününde 100 milyon lira bulunsa, bu senenin Ramazan ayinin onuncu gününde bu tedarik 120 milyon olsa,Ramazan'in on besinde 130 milyona çiksa, bu kimse 120 milyonun zekatini verir
Safiilere tarafından ise yil içerisinde nisap bir lahza bile olsa eksilirse, o yil için zekat belirlemek gerekmezYilin baslangicinda nisap tam olur,yil içerisinde eksilir, sonra yeniden tamamlanirs, zekatin farz olmasi için nisabin tamam oldugu günden itibaren bir yil geçmesi gerekirOysa bir insanin zekattan mal kaçirmak için yil içerisinde servetini örneğin bir miktar malini birisine hibe edip sonradan edinmek gibi, kandırmai ser'iyye ile, eksiltmesi mekruhdurAlimlerin çogunluguna kadar ise böyle yapmak haramdir
Zekatin farz olmasi için malin üzerinden bir senenin geçmesi, bir sene dolmadan zekat verilmez seslenmek degildirAma bir senede iki kez zekat verilmez
6 Borçlu olmamak: Zekatin farz olmasinin sartlarindan biri de, eldeki malin varsa, borçlar çiktiktan daha sonra nisap miktarina ulasmasidirMesela elinde asli ihtiyaçlarindan fazla olarak bir milyari yer alan, ama sekiz yüz milyon borcu bulunan birine zekat farz degildirZekat saptamak için bütün sartlar varsa, kisinin zekati kendisine farz olduktan daha sonra olan borçlanmalari , zekatin farziyetine mani degildir Bir alacakli alacagindan vazgeçse, o günden itibaren bir sene geçince, borcundan vaz geçilen kimsenin nisap miktarinda mali oldugu takdirde üzerine zekat farz olur
Asli İhtiyaçlar nelerdir?
Asli ihtiyaçlar ( havaici asliye ), genis bir tarifle maddesel ve manevi hayati devam etmesi için muhtaç olunan seylerdirInsanin arzu ettigi hersey kaçınılmaz gereklilik degildirZekat mükellefiyeti bakimindan zaruri ihtiyaçlar sunlardir:
Konut ve ev esyasi: Konut ve ev için gerekli olan gerekli ihtiyaçlar, diger bir tabirle lüks olmayan harcamalar zekattan muafdir Buzdolabi, çamasir makinasi, evde kullanilan aletler ihtiyaçtirEvde ihtiyaç fazlasi olan diger esyalar ya da çift olan esyalar satış yani ticaret gayesiyle olmadigi takdirde, zekata yan degildir Ancak bu esyalarin toplami nisap miktarina ulasirsa, zekat almamaya, kurban kesmeye ve fitre vermeye sebebtir
Safii mezhebine tarafından, bir kimse çalisarak geçimini tedarik edemiyorsa, evde yer alan esyalarinin nisap miktarina ulasmasi zekat almasina mani degildir, alabilirBizim tercihimiz de budur
Temel bir ihtiyaç, mesela ileride ev alma düsüncesiyle ayrilan paradan zekat verilmezAncak paranin üzerinden bir yil geçtigi halde hemen şimdi konut alinmamissa bu para zekata tabidir
Gıda: Kisinin kendisi, hanimi ve çocuklari için bir aylik ( baska bir rivayete kadar bir yıllık) yiyecek, meşrubat ve erzak giderleri de zekattan muafdir
Giyim ve kusam masraflari: Bir müslümanin kendisi, hanimi ve bakimini üstlendigi kimselerin kürk ve sanki gibi lüks olmayan giyim kusam masraflari da zekattan muafdir
Tedavi giderleri: Dinimizde kisinin sihhatini korumasi farzdir Bu sebeble, sahsin kendisi ve bakmakla mükellef oldugu kimselerin her nerede olursa olsun, çare giderleri nisaba dahil degildir
Egitim harcamalari: Kisinin kendisi ve aile fertlerinin egitim harcamalari nisaba dahil edilmez Ilim adamlarinin kitaplari da zekata yan degildir
Binek masraflari: Bir müslüman ister kendisi için, isterse ailesi için olsun yolculuk ve ise gelirken harcadigi masraflar zekattan muafdir
Lüks olmamak sartiyla kisinin vasat(orta) halli bir otomobili de nisaba dahil degildir Ancak büyük bir servet olan lüks arabalarin zekata dahil edilmeleri gerekirAncak büyük bir servet olan lüks arabalarin zekata dahil edilmeleri gerekirÇünkü binek zaruri ihtiyaçlardan olmakla birlikte, bunu lükse kaçarak karşılamak mecburi degildir
Hizmetçi için yapilan harcamalar: Hizmetçi için yapilan harcamalar da zekata ast degildir
Ticaret yerleri ve ticaret vasitalari: Bir tüccarin, esnafin ticaret için kullandigi işyeri, tezgah, atölye ve sanki tesisler de zekatin muafdir
Ziraat ve hayvancilik vasitalari: Hayvancilikla ugrasan kimselerin yaptirdiklari tesisler; ziraatla ugrasan kimselerin traktör, patos, biçer döver ve sözde vasitalari da zekattan muafdir Ancak bir çiftçi traktörü ve biçer döveri ile baskalarina is yapiyorsa, geliri nisaba dahil edilmeli ve zekati verilmelidir
Zekat kimlere ve nerelere verilir?
Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) bir hadislerinde Bana zekat verdiyen birisine söyle buyurmustu: Ulu Allah zekatin verilecegi yerler hususunda ne bir peygamberin, ne de bir baskasinin hükmüne razi olmayarak, onunla ilgili hükmü kendisi verirOn sekiz sinifa taksim ettiEger o sekiz sinifin içinde isen sana hakkini veririm( Ebu Davud, Zekat:24 ; Müsned,4:169 )
Evet, zekati farz kilan Cenabi Hakk onun nereye verilecegini de kendisi ödev etmistir: Sadakalar (zekâtlar) Allah'tan bir farz olarak fakat, yoksullara, düskünlere, (zekât toplayan) memurlara, gönülleri (Islâm'a) isindirilacak olanlara, (hürriyetlerini satin almaya çalisan) kölelere, borçlulara, Allah yolunda çalisip cihad edenlere, yolcuya mahsustur Allah böylece iyi bilendir, hikmet sahibidir( Tevbe Suresi,60Ayet )
Bu ayette geçen sekiz sinifi söyle açiklayabiliriz:
1,2 Fakirler ve miskinler: Hanefilere göre yoksul, nisap miktari mala sahip olmayan kimsedir Miskin ise hiçbir seyi olmayan kimsedirBuna kadar miskin, fakirden daha muhtaçdir Safiilere göre ise, yoksul hiçbir mal ve kazanci olmayan kimsedirMiskin de, parasal ya da kazanci olup da geçimine kafi gelmeyen,yani gideri gelirinden pozitif olan kimsedirBuna göre fakir miskinden daha muhtaçdir
Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) de bir hadislerinde miskinle ilgili olarak söyle buyurmustur: Miskin, bir iki hurma ya da bir iki lokma ile geri çevrilen degildirAsil ağırkanlı, insanlardan bir sey istemedigi için onlar tarafindan durumu meçhul, bu sebeple kendisine bir yardimin yapilmadigi kkimsedir( Ebu Davud, Zekat:24 ; Buhari,Zekat:53 ; Müslim, Zekat:101 )
3 Zekat Memurlari: Zekat mallarinin toplanmasi, korunmasi, hesaplarinin tutulmasi ve layik olanlara dagitilmasi için devlet baskani veya yetkili kildigi kimse tarafindan görevlendirilen kisidirBu, çalisma karsiliginda alinan bir vergi oldugundan, zekat memurunun varlıklı olmasi zekattan hisse almasina engel degildir
4 Müellefei kulub: Müellefi kulub, gönülleri Islama isindirilanlar demektirBunlardan bazilari yeni Müslüman olmus inançlari zayif olan kimselerdir Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) Islama isinmalari ve Müslümanlara hasar vermemeleri için onlara zekattan pay vermistirMesela Uyeyne bin Hisn ile Akra bin Habis, Peygamber Efendimiz Hazretleri (sav) 'nin bu hedef ile hisse verdigi kimselerdendi
Lakin Hz Ebu Bekir ve Hz Ömer (ranhüm) müellefei kuluba zekat vermemislerdir HzÖmer(ra), zekattan hisse isteyen Uyeyne bin Hisn ve Akra bin Habis'e Resulullah (sav) kalplerinizi Islama isindirmak için size hisse veriyorduArtik Allah, dinin güçlendirmistirMüslüman kalmaya devam ederseniz ne ala, somurtkan takdirde bizimle sizin aranizda kiliç vardirdemistir
Hanefiler, müellefei kuluba zekat verilmeyecegi görüsündedirAlimlerin çogunluguna göre ise, müellefei kuluba gereklilik aninda günümüzde de zekat verilebilirSafiilere tarafından kafir olanlara zekat verilmez
5 Köleler: Efendisiyle hürriyetine kavusmak üzere anlasan küleler de, kendilerine zekat
verilmesi gereken gruplardan birisidirBu da dinimizin insanlarin kölelikten kurtulmasi için gösterdigi gayretlerden birisidir
6 Borçlular: Hanefilere tarafından borçlu, borcu olan ve borcundan baska nisap miktari mala
sahip olmayan kimsedirSafiiler ve diger mezhep imamlari da borçluyu, kendisi için borçlanan kimse ve toplumun menfaati için borçlanan kimse diye iki kisma ayirmislardir
7 Allah yolunda cihat edenler: Allah'in dinini ve dince mukaddes tanina seyleri korumak,
Allah'in ismini gururlandırmak için mücadele eden kimselerdirBunu sadece bedensel cihad olarak anlamamak gerekirManevi cihad edenlere de zekat verilir
8 Yolcular: Parasizlik sebebiyle yolda kalmis olanlardirMemleketlerinde varlıklı olsalar
deha böylelerine zekat verilir
Zekat nerelere ve kimlere verilmez?
Zekat verilecek kimseler ve yerler belirlenmiş oldugu gibi, zekat verilmeyecek kimseler de bellidir Su kimselere de zekat verilmez
• Müslüman olmayan birine zekat verilmez
• Nisap miktari mala sahip olan kimseye zekat verilmez
• Anneye, babaya, dede ve nineye, onlarin anne ve babasina zekat verilmeyecegi gibi; kendi çocuklarina, torunlarina, torunlarinin çocuklarina ve daha asagisina da zekat vermek caiz degildir
Safii mezhebinde ise bu sayilanlar birbirlerine yalnızca borçlu iseler borçlarinin ödenmesi için zekat verebilirlerAksi halde veremezler
• Bos gezen ve çalismayan kimseye nisap miktari mala sahip olmadiginda zekat saptamak Hanefi mezhebine tarafından caizse de, zekat saptamak uygun olmaz
• Zekat ehil, yani layik olan kimseye verilmelidir Bunun için de arastirma yapilmalidir Ve alinan zekat maksada yerinde tarzda kullanilmalidirMesela zekat bölge fakirin bunu sefahete ve gayri mesru yollara degil, gerekli ihtiyaçlarina harcamasi gerekirBorçlu da zekati borcuna sarfetmelidir
• Islam'in aleyhine çalisan kisi ve kuruluslara zekat verilmez *
