Zeytin ağacının buyume aşamaları nedir?

Zeytin ağacının buyume aşamaları nelerdir?

Zeytin Entansif yetiştiriciliğe uygun olduğu gibi, diğer urunlerin yetiştirilemediği besin maddelerince fakir ve sulama imkanı bulunmayan kırac topraklarda da yetiştirilebilmektedir

Entansif bir zeytincilik tesisi sulanabilir ve verimli sahalarda kurulmalıdır Ilıman iklimden hoşlanan zeytin icin kışın dayanabileceği en duşuk sıcaklık –7 o C olup bu derecenin altında don zararı artar Ekonomik anlamda tatminkar bir yetiştiricilik acısından yıl icerisinde iyi bir dağılım gostererek yıllık yağış en az 400 mm olmalıdır Zeytin genellikle kalkerlikumlu, derin nemli ve besin maddelerince zengin toprakları sever Toprak derinliği nem miktarının uygun olduğu yerlerde 75 cm, alttaki ana kayanın yekpare olduğu yerlerde en az 150 cm olmalıdır

BAHCE TESİSİ
Yeni bir tesis kurulmadan once, tesviye, drenaj gibi toprak hazırlıkları tamamlanmalıdır Taban suyunun yuksek olduğu yerlerde ancak drenaj yapıldıktan sonra tesis kurulabilir Meyilin az olduğu yerlerde toprak muhafaza tedbirleri alınarak, meyilin % 5'den fazla olduğu yerlerde ozel teraslamalarla tesis kurulur

Zeytin yetiştiriciliğinde farklı şartlarda değişik dikim şekilleri uygulanabilir Genellikle, duzgun ve koşeleri dik acılı yerlerde kare, ara ziraatı yapılan yerlerde dikdortgen, geniş sahalarda birim alanda daha fazla ağac dikmek icin ucgen dikim şekilleri tercih edilir Buna mukabil meyilli alanlarda topraksu muhafaza tedbirleri alındıktan sonra kontur dikim uygulanır Dikim oncesi iyi bir toprak işleme, gerekli ise drenaj ve tesviye işleri mutlaka yapılmalıdır

Zeytinlik tesisinde aşı veya celik yontemiyle yetiştirilmiş 23 yaşlı fidanlar kullanılmaktadır Bu fidanlar verimli klonlardan uretilmiş ve sağlıklı olmalıdırlar

Dikimde fidanlara uygulanacak aralık ve mesafelerin tespitinde ceşit ozelliği dikkate alınmalıdır Kucuk tac oluşturan Gemlik ceşidi 5 x 5 m aralık ve mesafe ile dikilebilir Domat gibi buyuk ve yaygın ağac yapısına sahip ceşitlerde ise ileride bir sıkışıklığa sebep olmamak icin aralık ve mesafeler daha geniş tutulmalıdır

Fidan dikiminde 80 x 80 cm lik derinlikte acılan cukurlara dikim tahtası kullanılarak dikim yapılmalıdır Dikim esnasında cukurlara temel gubreleme uygulanmalıdır Dikim tuplu fidanlarda toprak seviyesinde olmalı, fidanlar aşılı ise aşı noktasının toprak altında kalmamasına dikkat edilmeli ve dikimden hemen sonra fidanlara can suyu verilmelidir

Dikim sonrası hastalık ve zararlılardan korunmak icin kesim yerleri macunlanmalı, birkac yıl bolca sulanmalı, yabancı ot mucadelesi yapılmalı, canakta oluşan kaymak capalanmalı, hastalık ve zararlılarla yoğun mucadele edilip ikinci veya ucuncu yıl hafif kesimle şekil verilmeye başlanmalıdır

TOPRAK İŞLEME
Toprak işlemenin pratik faydaları şunlardır:

Toprağı kabartmak, su tutma kapasitesini artırmak, gerekli olan havayı temin etmek, homojen bir yapı oluşturmak, ayrıca verilen kirec, ciftlik gubresi, yeşil ve mineral gubrenin toprakla gerektiği gibi karıştırılmasını sağlamak ve yabancı otları yok etmektir

Boylece toprak fiziksel, kimyasal ve biyolojik olaylar icin gerekli ortamı kazanmış olur

Hasat sonu kış yağmurlarının toprağa daha iyi işlemesi icin sıra araları 5 soklu pullukla 2025 cm derinlikte işlenebilir Ağır topraklar kumlu topraklara gore daha derin işlenmelidir Orta ve ağır bunyeli topraklarda pulluğun aynı işleme derinliğinde sık sık kullanılması sonunda cizi tabanı denilen bir katman oluşur Bu tabaka dip kazan aleti ile surulmelidir veya surum derinliği değiştirilmelidir

İlkbaharda kazayağı, diskaro, kombine tırmık gibi aletlerle yuzeysel surum yapılır Bu donemdeki toprak işlemenin cicek tutumu başlangıcından birkac hafta once bitirilmiş olması gerekir Yuzeysel toprak işlemenin amacı, sulamadan sonra yuzeysel toprağın yapısını iyileştirmek ve yabancı ot kontrolunu sağlamaktır

Meyilli arazilerde toprak erozyonunu onlemek ve su tutumunu sağlamak icin toprak işleme meyile dik yonde yapılmalıdır


Zeytin ağacının buyume aşamaları nedir?

GUBRELEME
Gubreleme, ağaclarda duzenli bir gelişme ve buyume ile daha bol ve kaliteli urun elde etmek icin vazgecilmez bir bakım tedbiridir

Dengeli beslenmeyen ağaclarda urun miktarı azalır, yağ miktarı ve kalitesi duşer, daneler kuculur, hastalık ve zararlılara mukavemetleri ve soğuğa dayanma gucleri azalır

Bir ağaca verilecek gubre miktarlarını belirlemek icin yapraktoprak analizleri yapılmalıdır Pratikte verilecek gubre miktarları ağac yaşı ve urun miktarlarına gore ayarlanır

Zeytin ağacı gelişme başlangıcı ve ciceklenme donemi olan MartMayıs ayları ile cekirdek sertleşmesi donemi olan Temmuz aylarında daha fazla bitki besin maddesine ihtiyac duyar Zeytinliklerin ŞubatMart aylarında ilkbahar yağmurlarından once gubrelenmesi gerekmektedir

Gubre uygulamalarında azot, fosfor ve potasın hepsi birden verileceği gibi, fosfor ve potasın tumu ile, azotun ise 23'u ŞubatMart'ta 13'u de meyve gelişme doneminde uygulanabilir

SULAMA
Zeytin uretim alanlarımızın % 75'i kır ve kırtaban gibi meyilli alanlarda olup % 90'nı kuru şartlarda bulunmaktadır

Zeytinde verimi etkileyen onemli hususlardan birisi de topraktaki mevcut rutubetin muhafazasıdır Bunun icin alınacak tedbirler şunlardır :

• Meyilli arazilerde toprağın daha fazla su tutmasını sağlamak ve erozyonu onlemek icin uygun tipte teraslar yapmak,

• Sulama imkanı olmayan zeytinliklerde toprakta daha fazla su depolanmasını sağlamak ve toprak rutubetini muhafaza etmek uzere toprak işleme ve yabani ot mucadelesine onem vermek,

• Mumkun olan yerlerde zeytinleri sulamak,

Zeytin yıl icersisindeki tum gelişme donemlerinde topraktaki nem eksikliğine gore ceşitli tepkiler gosterir Bunları gidermek icin ihtiyac duyduğu donemlerde sulamak gerekir Sulamaya en cok ihtiyac duyulan donem ciceklenme sonu ile meyvede renk donuşumu aşamaları arasındaki donemdir Ozellikle de cekirdek sertleşme doneminde zeytinin su ihtiyacı karşılanmalıdır Bu donemde sulama yapılırsa urun miktarı ağırlıkca artarken, urunun sofralık değeri de yukselir

BUDAMA
Sulama kadar budama da verime yonelik uygulanan kulturel işlemlerden birisidir Zeytin ağacının genclik, olgunluk ve yaşlılık donemlerine ait muhtelif safhalarında farklı budama sistemleri uygulanır Bunlar şekil, mahsul ve gencleştirme budamaları olarak tanımlanabilirler

Şekil budaması, fidanın mumkun olduğu kadar kısa surede şekillenip geliştirilerek meyveye yatmasını sağlamak icin yapılır Ağacın ilerideki tacı bu safhada oluşturulur Zeytinlere genellikle tek govde ve 34 ana dallı olacak bicimde şekil verilir

Zeytin dalları guneş yakmasına cok hassastır Sert budama ana dalları guneş ışığına maruz bırakır Guneş yakmasından da korunmak uzere dallar uzerinde iyi bir yaprak ortusu teşekkul ettirilmelidir Gelişmeyi yavaşlatacak aşırı kesimden kacınmalıdır

Fidanlıklarda ve genc tesislerde ilk yıl; catıyı teşkil edecek ana dalları oluşturmaya yonelik seyreltmeler yapılır ve govde uzerinden cıkan surgunler ve ayrıca dipten cıkan kuvvetli dip surgunleri temizlenir Daha sonraki yıllarda tacın dengesini bozan birbirine yakın, ust uste binmiş gereksiz dallar uygun şekilde kesilir Bu işlem yazın yapılabildiği gibi kışın da yapılabilir

Verimlilik devresindeki budamaya mahsul budaması denilmektedir Amac, tacın yaprak odun oranı acısından dengede tutulması suretiyle yeşil aksamın daha iyi havalanmasını, guneşlenmesini temin etmek ve bunun sonucunda verimliliğin devamını sağlamaktır

Mahsul budaması her yıl yapılabildiği gibi iki yılda bir, verim yılı oncesinde de uygulanabilir Budama ilkbaharda ve de soğuk tehlikesi yuksek olan yerlerde şiddetli soğuklar gectikten sonra yapılmalıdır Bol su ve gubre bulan ağaclar hafif bir şekilde budanmalıdır ki, aşırı kuvvetli surgun teşekkul etmesin Cunku bu tip surgunler genellikle verimsizliğe sebep olurlar Suyun ve gubrenin yetersiz olduğu, hastalık ve zararlıların tesiriyle zayıf duşmuş ağaclar daha sert bir şekilde budanmalıdır

Yaşlanmış ağaclarda odun aksamı artar Yeşil gorunum kaybolur Surgun faaliyetleri azalır Zeytinde kendini yenileme gucunun fazla oluşu nedeniyle gencleştirmeye gidilmelidir Gencleştirme ana dal seviyesinde, govde seviyesinde ve dipten olacak tarzda yapılabilir (Şekil 1)



Odunlaşmış, cıplaklaşarak uzamış ve sadece uc kısımlarında az miktarda urun alınabilen ana dallara sahip ağaclarda tacın yeniden şekillendirilmesi ve verimlendirilmesi icin bu ana dalların ortadan kaldırılması gerekir

Dallar govdeye bağlandıkları noktanın 1520 cm uzerinden kesilir Bu kesim ya periyodik yapılır veya ana dalların hepsi tumden cıkartılırlar

Govde seviyesinden yapılan gencleştirmeler ozellikle tacı verimden duşmuş, sağlam ve yuksek govdeli ağaclarda govde yuksekliğini daha aşağı seviyelere indirmek imkanını vermektedir Bu kesimlerde aşı yerine dikkat edilmelidir Kesimin aşı yerinin altından yapılması durumunda yeniden aşılama soz konusu olacaktır

Govdeleri curumuş ve icleri boşalmış yaşlı ağaclar ancak dipten kesilerek gencleştirilebilir Bunların dışında diğer bir uygulama, verimden tamamen cıkmış ağaclarda herhangi bir gencleştirmeye gitmeden bu ağacların yanında ve sıra aralarında yeniden fidan dikilerek plantasyonların yenilenmesidir Bu uygulamada yeni dikilen genc fidanlar belirli bir gelişme seviyesine ulaşınca yaşlı ağaclar sokulurler

Gencleştirmenin başarılı olabilmesi icin kesim yerlerinin koruyucu bir madde ile kapatılması, gencleştirilen ağaclara başta gubreleme olmak uzere gerekli kulturel tedbirlerin uygulanması, hayvan zararının ve erozyonun onlenmesi onemlidir

Ceşitli seviyelerde uygulanan gencleştirmelerde ilk yıl teşekkul eden surgunlerin hepsinin gelişmesine musaade edilmelidir İkinci yıl bu surgunlerin % 50'si cıkartılır Daha sonraki yıllarda iki veya uc ana dallı olarak ağac tacı oluşturulur

Gerekli bakım tedbirleri ile yapılan uygun gencleştirme budaması neticesinde ağac yenilenmiş ve bunun sonucunda urunun miktarı ve kalitesi arttırılmış olur

HASAT Hasat uretim masrafları icerisinde % 5060'lık bir pay ile en onemli maliyet unsuru durumundadır Zeytin sofralık veya yağlık olarak değerlendirildiği icin hasadı da farklı periyotlarda yapılmaktadır Yeşil zeytin hasadı meyvelerin rengi sarımsıyeşile donduğunde yapılır Dokusu sertliğini biraz yitirmiş ve meyve normal iriliğini almıştır Hasat zamanı; iklim, cevre ve ceşide gore EylulEkim aylarıdır

Zeytinler siyah olarak hasat edilecekse ceşide has olgunluk rengini alması beklenir Fazla gecikme danede yumuşamaya neden olur Hasat genellikle KasımAralık aylarında yapılır

Yağlık zeytinler ağacta yeşil meyve kalmadığında, yağ oranının en yuksek seviyeye cıktığı zaman toplanır Kabuğun etten kolay ayrılması, parmak arasında sıkıldığında meyvenin cekirdeğinin kolayca ayrılması ve sap cukurundan meyve suyunun cıkması hasat zamanının pratikteki gostergeleridir Mevsim durumuna gore yağış, fırtına, soğuk ve don zararı soz konusu ise ve ayrıca zeytin sineği zararı varsa erken hasat yapılabilir Meyvemsi bir tat isteniyor ise yine erken hasat soz konusudur

Hasat yontemleri; ağactan duşurmeyerden toplama ve doğrudan ağac uzerinden elle veya bazı yardımcı aletlerle toplama şeklindedir

Urun kalitesi yonunden en iyi hasat şekli urunun sıyrılmasıdır Deneyimli personel de olursa randıman yukselir Zeytinler sepete, torbaya veya sergi uzerine yere sıyrılabilir

Sırıkla yapılan hasatta dalların ve filizlerin kırılması, kanserli bolgelerde bulaşma ve muteakip yılın urunun zarar gormesi gibi olumsuzluklar soz konusudur Eğer zorunlu olarak sırık kullanılacaksa sırık uzerine bez veya benzeri malzeme sarılmalıdır Vuruş şekli icten dışa doğru olmalıdır


Son yıllarda kayıpların onlenmesi ve randımanın artırılması icin mekanik hasada gecilmiştir Elle kullanılan basit taraklarla randıman % 20 artmıştır (Şekil 3) Kucuk bahcelere ve buyuk makinelerin giremeyeceği plantasyonlara duşuk maliyetli basınclı hava ile calışan taraklar, sarsıcılar ve cırpıcılar sokarak hasat yapılabilir



Sarsıcı makinelerin iş randımanını artırmak icin danelerin kopmasını kolaylaştırıcı kimyasal maddelerle calışma yapılmaktadır Ceşitli yontemlerle hasat edilen zeytinlerle birlikte, yaprak ve filizler de dokulur Bunların daneden elle ayrılması zaman kaybına neden olur Bu ayırma işleminde elek ve temizleyiciler kullanılmaktadır