Zirkonyum ve dişhekimliği

Zirkonyum (Zr) metali birinci olarak 1789 yılında Martin Heinrich Klaproth tarafından keşfedilmiş ve anca 1824 yılında Jons Jakob Berzelius tarafından izole edilebilmiştir. Avustralya, Brezilya, Hindistan, Rusya ve ABD’dedeki kaynaklardan elde edilmektedir. Bilinen mineralleri zirkon (ZrSiO4 ) ve baddeleyit (ZrO2 )tir. Baddeleyit ismini 1892 yılında onu keşfeden Joseph Baddeley’den almıştır ve zirkonyum dioksit, zirkonyum oksit ve zirkonya isimleriyle de bilinen türevleri mevcuttur. Bunlardan diş hekimliğinde kullanılan zirkonyadır.

Zirkonyumun diş hekimliğinde tasarruf ortamı bulmasını en değerli sebepleri sağlamlığı ve rengidir. Zirkonyum metali birçok ortamda titanyum ve paslanmaz çeliğe nazaran çok daha dayanıklı olduğunu gösteren test sonuçları vermiştir. Bu dayanıklılık ve korozyona direnç sebebiyle implantolojide implant ara kesimi olarak, ortodontik braket prodüksiyonunda, protetik pratiklerde post-core olarak, kuron köprü pratiklerinde alt yapı olarak ve kimi kompozit dolgu unsurlarında materyalin sağlamlığını arttırmak ismine içine eklenerek diş hekimliği klinik pratiklerinde artık birçok ortamda kullanılmaktadır.

Estetiğin ön planda olduğu diş hekimliğinde en çok porselen kuron ve köprülerde alt yapı gereci olarak kullanılan zirkonyumun bir metal olmasına karşın ışık geçirgenliğinin olması bu tercihin en kıymetli nedenidir. Sonuçta muhitimizde gördüğümüz her şeyin ışık kırılması ve yansımaları sayesinde bize renkli olarak göründüğünü düşünürsek, porselen ve zirkonyumun üzerinden iç dokulardaki yansımaların bile gözümüze ulaşabilmesi, konvansiyonel metal destekli sistemlere nazaran çok daha estetik kaplamaların yapılabilmesine imkan vermektedir.

Başkaca son devirde zirkonyum alt yapılı sabit protetik pratiklerin daha çok tercih edilmesindeki en değerli sebeplerden biri de gayri metallerdeki üzere ısı iletiminin neredeyse yok denecek kadar az olması sebebiyle sıcak/soğuk hassasiyetlerinin daha az görülmesidir. Metal destekli porselenlerde vakitle görülebilen diş eti boyama, grileşme üzere estetik korku oluşturabilecek riskler de zirkonyum kaplamalarda görülmemektedir. Artık teknolojilerin de tanıdığı imkanlar dahilinde CAD-CAM pratiklerinin diş hekimliğinde de uygulanabilir hale gelmesi, sabit protetik tedavi süreçleri açısından hastalara çok daha süratli tedavi planlamaları yapılabilmesine imkan vermektedir. CEREC sistemleri kuron-köprü yapılacak dişlerin preparasyonu sonuncunda diş sayısına da bağlı olacak biçimde birebir gün yahut sonraki gün süreçlerin bitirilebilmesini sağlamıştır. Dişlerin preparasyonlarının bitirilmesinin derhal akabinde 3 boyutlu ölçüler bilgisayar ortamına aktarılmakta, bu aktarılan ölçüler detaylı olarak incelenmekte ve son form verildikten sonra CEREC cihazına aktarılan haberler ışığında elektronik robotik frezler yardımıyla çok kısa vadede kuron ve köprüler 0.02 mm kusur hakkıyla üretilebilmektedir. Bu da sıradan ölçü kaşıklarıyla ölçü alımını müteakiben diş laboratuarlarına gidip gelerek yaklaşık 1 haftada bitirilebilen eski sistemler düşünüldüğünde hasta ve doktor açısından çok üst seviye bir konfor sağlamaktadır. Başkaca öğürme refleksi çok gelişmiş olan hastalarda, bir kabus olan ölçü alımı ve ölçü unsurlarıyla teması da ortadan kaldırdığı için, bir çok hasta tarafından tek tercih haline gelmiştir.

İmplantolojide Birinci başlarda zirkonyum implantlar üretilmişse de gerek ekonomik gerekse üretim dertleri sebebiyle yalnızca üst yapıda tasarrufu tercih edilmiştir. İmplant üstü protezlerde zirkonyum alt yapılı bir porselen kuron yahut köprü yapılacaksa kesinlikle zirkonyum bir implant ara modülüne gerek duyulmaktadır. Aksi takdirde daha evvel de bahsettiğim üzere ışık geçirgenliği sebebiyle metal ara kesimin gri rengi dışarıya yansımakta ve bu da estetiği istenilmeyen cihette etkilemektedir.

Zirkonyum ortodontide kulanım meydanları çok geniş olmamakla bir arada dişler üzerine yerleştirilen braket sistemlerinde tekrar estetik imkanlar sunması sebebiyle son devirde hastalar tarafından tercih edilen bir tatbik seçeneği olmuştur. Isıtılarak elde edilen şeffaf zirkon braketler estetiği olumlu yanda etkilemekte, görsel olarak hastaların metal braket sistemlerinden kaynaklanacak telaşlarını ortadan kaldırmaktadır. Nedereyse hiç farkedilmeyen bir ortodontik tatbik, hem hastaların motivasyonunu arttırmakta hem de tedavinin muvaffakiyetini olumlu cephede etkilemektedir.

Sonuç olarak zirkonyumun diş hekimliğinde kullanılmaya başlaması estetik açısından tedavi ve protetik yaklaşımlara yeni bakış açıları getirirken, gerek doku uyumluluğu gerekse uzun ömürlülüğü açısından tüm sabit protez pratiklerini bir adım ileri taşımayı başarmıştır. Her geçen gün zirkonyum pratiklerini tercih eden hasta sayısı artmakta ve zirkonyum alt yapılı kuron ve köprüler mahsusen ön kesim restorasyonlarında artık neredeyse en çok tercih edilen protetik tatbik olmaktadır.