Zübeyr Bin Avvam

Zübeyr Bin Avvam Zübeyr b elAvvam b Huveylid b Esed b Abdi'lUzza b Kusayy b Kilâb b Mürre b Ka'b b Lüeyy elKuraşî elEsedî Büyük oğlu Abdullah'tan nedeniyle Ebû Abdillahdiye çağrılırdı Peygamber (sas)'in dostu ve havarisi (yardımcısı), bununla birlikte halası Safiyye binti Abdulmuttalib'in oğludur Cennetle müjdelenen on kişiden biridir Hz Ömer'in vefatından sonra, halife seçimini gerçekleştirmeleri için ödev ettiği altı şahsiyet Ashabü'ş şûra(danışma kurulu) üyelerindendir Annesi kendisini Ebu'tTâhirdiye çağırırdı Fakat Zübeyr (ra) kendisini oğlu Abdullah ile künyelendirmiş ve bu künye ile tanınmıştır (elAskalânî, elİsâbe fı Temyizi's Sahâbe, Beyrut, ty, III, 5; İbn Hişâm, Sîre, Mısır 1955, I, 250; Buharî, Fedâilü Ashâbi'nNebî, 13; İbn Abdi'lBerr, elİstiâb fî Ma'rifeti'lAshâb, Kahire, ty, II, 510; İbn Sait Tabakâtü'lKübra, Beyrut,1957, III, 100) Zübeyr, Hz Ebu Bekir'in İslâm'a girmesinden kısa bir müddet sonra müslüman olmuştur Ilk müslümanların dördüncüsü veya beşincisidir Fakat ne doğum tarihi, ne de kaç yaşındayken müslüman olduğu kesinkes bilinmemektedir Muhtelif kaynaklar, müslüman olduğu sırada onun 816 yaşları aralarında bulunduğu söylerse de bu tahminlerin doğruluğu şüphelidir Zira babası Avvam b Huveyfid'in Ficar savaşlarından birinde (adaleli bir ihtimalle dördüncü ve son savaşta) öldürüldüğü, onu öldürenin de Mürre b Muatab esSakafi olduğu kabul edilmektedir Bazı kaynaklarda Zübeyr (ra)'ın Hz Afi, Talha ve Sa'd b Ebi Vakkas ile aynı yılda doğduğu açıklama edilmektedir (elEndelüsî, elIkdü'lFerîd, Beyrut, ty, VI, 92; İbn Kuteybe, elMaârif, Lübnan,1970, 96; elAskalânî, age, III, 5; İbnü'lEsir, Üsdü'lĞâbe fî Ma'ifeti'sSahabe, Kahire, 1970, II, 250; Ziriklî, elA'lâm, Beyrut, 1969, III, 74; İbn Abdi'lBerr, age, II, 510511; İbnü'lCevzi, Safvetü's Safve, Haleb,1969, I, 342; Butrus elBustânî, Dâiretü'lMaarif, IX, 177) Son Ficar savaşı, Hire hükümdarı dördüncü Münzir'in oğlu Numan Ebû Kâbûs'un saltanatı (585614) sırasında meydana gelmiştir Ficar savaşı başladığı zaman, kimi rivayetlere göre Peygamber (sas),1415 yaşlarında, kimi rivayetlere göre ise daha minik yaşlardaydı Son Ficar savaşında ise O'nun 1420 yaşlarında olduğu gelen rivayetler arasındadır (İbn Hişâm, age, II, 89; İbnü'lEsîr, elKâmil fi'tTarih, trc İstanbul 1986, I, 511) Son Ficar savaşı ile Peygamber (sas)'in Mekke'lileri İslâm'a misafir etme etmeye başladığı 610 yılı arasında yirmi küsûr yıl vardır Buna tarafından ilk müslümanlardan olan Zübeyr (ra)'ın bu tarihte, yirmi yaşından büyük olması gerekir Zübeyr'in babası ölünce, amcası Nevfel onun velâyetini üstlenmişti Küçük yaşta yetim kalan Zübeyr'i, annesi çok döverdi Amcası da onu savunur, dövmesine engel olmaya çalışırdı Fakat Zübeyr büyüyüp müslüman olunca, onu karşısında bu sevgisi öfkeye dönüştü O Kadar ama, İslâm'dan dönmesi için onu bir hasıra bağlayıp asar ve alev yakarak dumanla ona cefa ederdi (elAskalâni, age, III, 5; İbn Sa'd, age, III, 101) Zübeyr, 615 yılında Mekkeli müslümanlarla birlikte Habeşistan'a hicret etmiştir Medine'ye hicretten sonradan muhacirlerle ensâr aralarında kardeşlik tesis edildiği vakit Zübeyr ile Seleme b Selâme b Vakş kardeş duyuru edilmişti (İbn Abdı'lBerr, age, II, 511) Başka rivayetlerde ise, Rasûlüllah'ın; Abdullah İbn Mes'ûd veya Talha ya da Ka'b b Mâlik'le Zübeyr arasında kardeşlik tesis ettiği ifade edilmektedir (İbn Sa'd, age, III, 102; İbn Hişam, age, I, 505) Bedir günü müslümanların sayılı birkaç atı vardı Bunlardan biri de Zübeyr'in Ya'sub adlı atı idi O gün bir çok müşriki öldürmüştür ki, bunlardan biri Kureyş'in aslanı, Muttaliboğulları aslanıdiye tanıdık amcası Nevfel idi (İbn Hişam, age, I, 666, 708; İbn Hişam, Cemheretü Ensâbi'lArab, Kahire, 1982, 120) Zübeyr'in oğlu Abdullah, babası ile ilgili olarak şu olayı anlatıyor: Ahzâb günü, ben ve Ebû Seleme'nin oğlu Ömer (çocuk olduğumuzdan) kadınların yanına bırakılmıştık üstelik baktım ancak babam Zübeyr, atının üstünde iki yahut üç defa Kurayza oğullarına gidip geldi Evimize döndüğümüzde babama: Babacığım! Ben seni Benî Kurayza yurduna gidip gelirken gördüm dedim Babam: Sen beni o kadar gördün mü evlâdım? dedi Ben de Evet, dedim Babam: Rasûlüllah (sas); Benî Kurayza ya kim gider de onların haberini bana getirirdedi Ben de gittim Döndüğümde, Rasûlüllah, anası ile babasını bir arada zikrederek Ânam babam sana feda olsundedi (Buharî, Fedâilü Ashâbi'nNebi, 13) Yermük Vakası gününde Peygamber'in sahâbîleri, Zübeyr'e hitaben: Ey Zübeyr! Rumlara şiddetli bir atak yapmazmısın oysa, biz de seninle beraber şiddetli bir hamle yapalımdediler Bunun üzerine Zübeyr (ra) Rumlar üstüne şiddetli hamleler yaptı Bu hamleler sırasında, Rumlar, Zübeyr'in omuz köküne iki darbe vurdular Bu iki geniş bere arasında Bedir'de yediği bir darbenin çukurluğu vardı ancak, oğlu Urve; Ben çocukken bu darbenin yerine parmaklarımı sokar, oynardımdemiştir (Buharî, Fedâilü Ashâbi'nNebi, 13) Zübeyr, Mısır fethinde de kayda değer bir rol oynamıştır Nitekim halife Hz Ömer, 642'de Mısır'ın Babilin kalesini kuşatan Amr İbnü'lÂs'a destek için onu onbin şahsiyet bir şiddetle göndermiştir Mısır'ın o zamanki hükümet merkezi olan Heliopolis de Zübeyr kadar alınmıştır (İbnü'lEsîr, elKâmil, İstanbul 1985, II, 515, vd; İA, XIII, 635) Zübeyr'in, Hz Osman'a baş kaldıran Mısırlıların, Medine'de gerçekleştirdikleri hareketlerde, Osman'ın şehid edilişine dek, işe etkin olarak karışmadığı, bazı rivayetlere kadar; ayrıca kendisinin keza de Hz Ali'nin, Hz Osman'ı korumak üzere oğullarını gönderdikleri ifade edilmiştir Hz Osman'ın şehid edilmesinden sonradan, ashabın büyük bir çoğunluğu Hz Ali'ye bey'at etmişlerdir Zübeyr ile Talha da bey'at edenler arasındadır Bir Takım rivayetlere tarafından bu ikisinin Hz Ali'ye istemeye istemeye bey'at ettikleri görülüyor Anlatıldığına kadar, Zübeyr ve Talha, bey'beygir işi bittikten sonradan Hz Ali'ye gelerek; Sana hangi hususta bey'beygir ettiğimizi biliyor musun?derler Hz Ali: Evet; dinlemek ve itaat etmek üzere Ebû Bekir, Ömer ve Osman'a hangi hususta bey'beygir ettiyseniz onun üzerineder Onlar ise: Hayır, biz sana işte ortak almak üzere bey'at ettikderler Hz Ali onların bu isteklerini reddeder Bu defa Kureyş'ten rastladıkları bir cemaata Hz Ali hakkında ileri geri konuşurlar Bu dedikoduları duyan Hz Ali, Abdullah b Mes'ud'u çağırtarak onun görüşünü sorar Abdullah; Görüyorum ama, valilik istiyorlar Sen de Zübeyr'e Basra valiliğini, Talha'ya da Kûfe valiliğini verdiyerek Hz Ali'ye tavsiyede bulunur Hz Ali bunu kuvvetle reddeder Bilahare, Zübeyr'le Talha, Hz Ali'ye gelerek umre yapmak üzere Mekke'ye gitmek için izin isterler Hz Ali ana maksadlarını bildiği halde onlara izin verir (İbn Kuteybe, elİmameti ve'sSiyâse, 51; İbnü'lEsîr, age, III, 195 vd) Bundan sonra, Zübeyr, Talha ve Hz Âişe'nin, Sıffin Savaşında Hz Ali'ye aleyhinde cephe aldıkları görülmektedir Hz Ali, onları karşısında bakmak istemediğinden ikna etme yollarını arıyordu Bir ara Zübeyr'le karşılaşınca ona; Ey Abdullah'ın babası! Seni buraya getiren nedir?diye sordu Zübeyr: Osman'ın kanını istemeye geldimdedi Hz Ali; Osman'ın kanını mı istiyorsun? Allah, Osman'ı öldüreni kahretsin Ey Zübeyr! Rasûlüllah'ın sana; Sen Haksız olduğun halde Ali ile savaşacaksın dediğini hatırlıyor musun?deyince, Zübeyr; Allah şahidimdir oysa bu doğrudurder Hz Ali; Öyleyse benimle ne diye savaşıyorsun?diye sorunca Zübeyr Vallahi bunu unutmuştum, belki hatırlasaydım sana aleyhinde çıkmazdım, seninle savaşmazdımdedi (İbn Kuteybe, age, 68) Bu konuşmadan daha sonra Zübeyr savaştan çekilerek geri döndü Medine yolunda Temîm kabilesine ait bir su başına vardığında orada yer alan Amr b Cürümüz, onu takibe başladı Vâdi'sSibâ' denilen mevkide bir fırsatını bularak Zübeyr'i şehid etti (H 36) (İbn Kuteybe, age, 69; İbn Abdi'lBerr age, II, 515; İbn Sa'd age, III, 112; elAskalâni, age, III, 6) Şehid edildiği süre yaşı, kimi kaynaklarda 66 veya 67 kimi kaynaklarda 64 kimi kaynaklarda ise 70 olarak kayıtlıdır (İbn Hişam, I, 251; İbn Abdi'lBerr, age, II, 516; İbn Sa'd age, III, 113; Butrus elBustânî, age, IX, 177) Zübeyr, şehid edildiği süre miras olarak geriye epey mal bırakmıştır Bu cümleden olarak Medine'de geniş bir arazi ve onbir ev, Basra'da iki konut, Kûfe'de bir konut ve Darı'da bir konut bırakmıştı Toplam mirası takriben 52000000 (elli iki milyon) idi Bir Takım rivayetlere kadar; Mısır, İskenderiye, Kûfe'de arazileri, Baksra'da da evleri vardı Ayrıca Medine'deki arazilerinden de gelir sağlıyordu (İbn Sa'd, age, III, 108 vd) Zübeyr (ra) kimi rivayetlere göre uzun boyludur Kimi rivayetlere kadar ise orta boylu, esmer benizli, seyrek sakallıdır (elAskalânî, age, III, 5; İbn Sa'd, age, III, 107) Ashâbdan en çok fetva verenler yedi kişidir Bunlar; Ömer, Ali, İbn Mes'ud, İbn Ömer, İbn Abbas, Zeyd b Sabit ve Âişe'dir Bunlardan daha sonra ikinci derecede yer alan yirmi sahabeden biri de Zübeyr (ra)'dır (elAskalânî, age, I, 9) Zübeyr'in çocukları: Onun onbiri erkek toplam yirmi çocuğu vardı Abdullah, Urve, Münzir, Âsım, Muhacir, Hadicetü'lKübra, Ümmü'lHasan ve Âişe, hanımı Esmâ bint Ebî Bekr'den; Halid, Amr, Habîbe, Sevde ve Hind adlı çocukları Ümmü Halid adındaki hanımından dünyaya gelmişlerdir Ümmeti Halid'in ana adı, Emetü binti Hafid b Saîd b elÂs'dır Öteki çocukları; Mus'ab, Hamza ve Remle, erRebâb binti Üneyf isimli hanımından; Übeyde ve Cafer, Zeyneb binti Mersed isimli hanımından; Zeyneb adındaki kızı, Ümmü Külsüm binti Ukbe adlı hanımından; Hadicetü'sSuğra adındaki kızı da elHalâl binti Kays adındaki hanımından dünyaya gelmişlerdir O, çocuklarına şehid sahabîlerin isimlerini vermekteydi Zübeyr şehid edildiği süre dört hanımı vardı Bunlardan biri de Âtike binti Zeyd b Amr b Nüfeyl'dir Bu bayan, ilk önce Abdullah b Ebi Bekr'le evlenmiş, onun şehid edilmesinden sonra Ömer b elHattâb'la onun da şehid edilmesi üzerine Zübeyr (ra) ile evlenmişti Bunun için Medine halkı: Kim şehâdet istiyorsa Âtike binti Zeyd'le evlensindiyorlardı (İbn Sa'd age, III, 112) Zübeyr (ra), cesur ve gözüpek bir müslümandı Mekke'de, Allah için birincil kere kılıç çeken odur Medine'ye hicret ettikten sonra da yapılan tüm savaşlara katılmış, bütün tedirgin zamanlarda her zaman Peygamber (sas)'in yanına bulunmuştur Savaşta gösterdiği üstün başarıdan ve mükemmel ok attığından Allah Rasûlü onun, Hadi beygir! Anam babam sana feda olsun diyerek memnuniyetini ifade etmiştir Tekrar onun hakkında; iler peygamberin bir havarisi vardır, benim fakat de Zübeyr'dirbuyurmuşlardır (İbn Abdi'lBerr, age, II, 511, 512, 513; Buharî, Fedâilü Ashâdi'nNebî, 13)