Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Türkiye'de Karadeniz'in göbeğinde, Samsun'un merkezinde bir 'Amazon Köyü' var. Yıllar evvel ismini birinci duyduğumda antik köy kalıntıları bulacağımı duyup heyecanlanmış; bir yandan da Karadeniz'in göbeğinde Amazon köyünün ne aradığını merak etmiştim. Sonrasında ziyaret ettiğimde buranın bir antik köy değil devasa bir müze olduğunu öğrendim.
Sahilde pozisyonlandırılmış bu anıt köy ve park alanında, Amazon bayanlarının hayat usullerini temsil eden ufak çadırlar, günlük hayatlarından birtakım kesitlerin modellerle canlandırıldığı alanlar vardı.
Samsun'da Amazon Köyü'nden birkaç görüntü
Oldukça geniş olan bu alanın en sonunda ise dev bir Amazon savaşçısı heykeli ile iki aslan heykeli vardı. Pekala tüm bunların Karadeniz'de ne işi vardı? Bizim kültürümüzde savaşçı Amazon kadınları üzere bir öykü çok da bilinmezken, neden isimlerine devasa bir müze yapılmıştı?
Tarihin birinci savaşçı bayanları: Amazonlar
Amazon bayanları ile ilgili birinci izlere antik Yunan anlatılarında denk geliyoruz. Hem antik Yunan tarihçiler ve coğrafyacılar hem de kıssa anlatıcıları, üstün at binme yetenekleri olan; ok, yay, balta ve kalkan ile donatılmış savaşçı kıyafetleriyle dehşet saçan bu bayanların genel olarak Karadeniz'in etrafında; bilhassa de şimdilerin Samsun Terme ve Çarşamba ovaları olarak bilinen bölgesinde yaşadığını söylüyorlar.
Amazonların Yunanları bu kadar etkilemesinin sebebi ise o yıllarda -ki bahsettiğimiz yıllar milattan evvel 1900'e kadar dayanıyor- katı bir ataerkil sistem ile yaşayan toplumlarının 'kadın savaşçı' ve 'sadece bayanlardan oluşan ve kendi kendini yöneten bir ulus' kavramlarına oldukça uzak olmaları.
Amazon bayanlarının kıssaları yıllarca antik Yunan mitolojisinin bir modülü olan ve gerçekleri yansıtmayan mitler olarak değerlendirildi. Lakin son yıllarda gerçekleştirilen pek çok arkeolojik hafriyat, Amazon bayanlarının gerçekliğine işaret ediyor.
Önce mitolojinin anlattığı Amazon bayanlarına bakalım
Yunan mitolojisinde pek çok kıssada Amazonların ismi geçiyor. Genel olarak Yunanların baş düşmanı olarak anılan Amazonlar, mitlere nazaran erkekleri sadece esir olarak ve üreme hedefli kullanıyorlar.
Daha rahat savaşabilmek için ok ve yay kullanmaya pürüz olmasın diye bir göğüslerini çocuk yaşta dağlayan, yürümeye başladıkları andan itibaren kız çocuklarına savaşmak için eğitim veren, erkek çocuklar dünyaya gelirse de ya öldüren ya da terk eden; 'vahşi' bir topluluk olarak anılan Amazonlar, tıpkı vakitte Yunanlar için yenilmesi güç bir düşman olarak kabul ediliyor.
Bir öyküye nazaran Zeus'un karısı Hera'nın Herakles'e (Roma mitolojisinde Herkül) verdiği meşhur 12 vazifeden biri de Amazon kraliçesi Hippolyta'dan neslini çalmaktı. Misyonu yerine getirmek için Amazon bayanlarının yaşadığı Themiscyra'ya (Samsun, Terme bölgesi) gitti ve kraliçe Hippolyta'dan jenerasyonunu istedi. Kraliçe neslini vermeyi reddedince Herakles ve yanındaki askerleri ile Amazon bayanları ortasında kanlı bir savaş başladı. Bu savaşta Amazon savaşçılarının pek birden fazla öldü ve Herakles savaşı kazandı.
Giderken yanında nesil dışında bir de Amazon prensesi Antiope'yi de götürdü. Atina'nın efsane hükümdarlarından Theseus'a 'hediye edilen' Antiope, Atina'da hükümdarın cariyesi olarak yaşadı ve nasıl olduysa ona aşık oldu… Tekrar kıssaya nazaran, hayatta kalan Amazon bayanları İskit'ten (günümüzde Moğolistan, Çin, Rusya, Bulgaristan, Azerbaycan ve Gürcistan'da İskitler olarak bilinen göçebe insanların yaşadığı bir bölge) müttefikleriyle birleşti ve Atina'ya kadar gelerek hem Antiope'yi kurtarmak hem de öçlerini almak için Yunanlara karşı savaşmaya başladı. Bu savaşta Antiope Yunanların yanında savaştı, Amazon bayanları ise büyük bir mağlubiyete uğrayarak kendi topraklarına geri dönmek zorunda kaldı.
En öne çıkan öykü bu olsa da, Truva Savaşı üzere pek çok değerli tarihi anlatıda da Amazon bayanlarına yer verilir. Bu anlatıların hepsinde dünyanın pek çok bölgesine sefere çıkan Amazon bayanlarının ana yurdunun, daha evvel de bahsettiğimiz Samsun civarı olduğu anlatılır.
Arkeolojinin takip ettiği izler, Amazon bayanlarının bir mitten çok daha fazlası olabileceğini gösteriyor
Amazon bayanlarına ağır olarak Yunan mitolojisinde rastlandığından ve tekrar çoğunluğu antik Yunan devrinden kalan yapıtlardaki resmedilişlerine ulaştığımız için uzun yıllar boyunca savaşçı Amazon bayanların kıssaları yalnızca birer mit olarak değerlendirildi.
Ancak yıllar içerisinde yapılan pek çok arkeolojik hafriyat, Amazon bayanlarının nitekim var olmuş olabileceğini gösterdi.
Belki tam olarak anlatıldığı üzere değil; ancak at üstünde ok ve yay ile ya da baltalarıyla savaşan, 'erkekler gibi' özgür yaşayan bayanlar hakikaten vardı. Bu bayanlar, yüzyıllar uzunluğu farklı kültürlerle temasa geçerek o kültürlerin bayan algısını da etkilemişti.
Peki var olduklarını nereden biliyoruz?
Milattan evvel 5. yüzyıldan olduğu tespit edilen bazı mezarların keşfi, Yunanların Amazon kıssalarına mevzu olan bayanlara dair değerli bilgiler sundu. Bilhassa Karadeniz'in doğusundan Moğolistan'a kadar uzanan ve eski Yunanca ismi İskit olan bölgede, çocuk yaştan itibaren savaşmak için eğitilen güçlü, cinsel özgürlüğe sahip ve avlanan bayanların var olduğunu gösteren bu mezarlarda, pek çok savaşçı kalıntıları bulundu.
İskit mezar höyüklerinin birinci kazılarında mızrak, balta, ok ve atlarla gömülü iskeletler ortaya çıkarılmıştı. Bu kalıntılar birinci evvel erkek olarak tanımlanmıştı zira bayan savaşçı fikri kimsenin aklına yatmıyordu. Ortada savaş aletleriyle gömülmüş meyyit beşerler varsa, kesinlikle erkek olmalıydılar. Lakin on yıllar sonra DNA testinin ortaya çıkması, kalıntıların tamamının erkeklere ilişkin olmadığını ortaya çıkardı. Hatta o denli ki birden fazla bayandı.
Bu bayanların neredeyse hepsinde savaştan kalma izler vardı. Kesik kaburgalar, kırık kafatasları, kırık kollar, kemiklere saplanmış ok ucu izleri…
İskitlere ilişkin bulunan her yeni mezar, Yunanlar tarafından 'Amazon savaşçıları' olarak durmadan anlatılan bu bayanların, aslında İskitli bayanlar olabileceğini gösterdi.
2019 yılında Rusya'nın Voronezh eyaletinde arkeologlar dört bayan cesedi bulunan bir mezar keşfettiler. Bayanların en küçüğü onlu yaşlarının başlarında, en yaşlısı ise 40'lı yaşlarının ortalarındaydı. En yaşlı olan bayan, çeşitli silahlarla ve işlemeli bir başlıkla gömülmüştü. 20'li yaşlarındaki öteki bir bayan ise at binicisi durumunda toprağa verilmişti. Yapılan incelemeler, bayanların mö 4. yüzyılda yaşamış beşerler olduğunu gösterdi. Hem bölge hem de vakit dilimi, bu bayanların Yunanlarla karşılaşan 'Amazon kadınları' olabileceğine işaret etti.
Platon, Amazon bayanları ve eşitlik hikayesi
Yunanlar tarafından anlatılan Amazon bayanları her ne kadar korkusuz, güçlü ve hoş bayan savaşçılar olarak resmedilse de bunların birçok Yunanların kahramanlık hikayeleriydi ve Amazon bayanları genelde savaşın kaybeden tarafı oluyordu. Lakin duruma bir kahramanlık öyküsü olarak bakmaktansa felsefi ve toplumsal açıdan ele alıp çıkarım yapma niyetinde olanlar da natürel ki vardı.
Amazon bayanları ile ilgili sayısız data var. Bunların kimileri üstte anlattığım üzere mitolojik hikayelerken bazıları de tarihçilerin ve filozofların anlattıkları…
Amazonlara anlatılarında en çok yer veren isimlerden biri de Platon. Platon'un 'Yasalar' isimli eserinde bir devletin 'yarım bir devlet olmamak için' erkekler kadar bayanları da eğitmesi gerektiği vurgulanıyor. 'Tıpkı Amazon bayanları üzere savaşçılar eğitmek' gerektiğini söyleyen Platon, barışta da savaşta da başarılı olabilmek için bayan ve erkeğin eşit olması gerektiğini tabir ediyor.
''Ayrıca tereddüt etmeden söylüyorum ki, binicilik ve jimnastik eğitimi bayanlara da erkeklere de tıpkı biçimde verilmelidir. Amazonlarla ilgili eski gelenek, benim görüşümü doğruluyor.''
Platon'a nazaran bayanlar sadece konutta bebek bakan bireyler olarak yaşamak yerine atletizm, cet binme ve silah kullanma mevzularında "erkeklerle tam olarak tıpkı formda eğitim" alırlarsa, acil bir durumda "Amazonlar üzere yay ve okları alıp erkeklere katılabilecek'' birer savaşçıya dönüşürdü ve doğal ki bu da tüm toplumun faydasına olurdu.
Sonuç olarak binlerce yıl evvel Karadeniz'de yaşadığı düşünülen bu bayanların kıssaları, pek çok farklı kültüre tesir etti. Savaşçı, özgür ve güçlü bayan temsilinin o zamanki öykülerde bile birçok vakit Yunanlılar tarafından 'erkek düşmanı' olarak resmedilmesi, ataerkil zihniyetin bu mevzuya bakışına dair bize pek çok şey söylüyor.
Oysaki arkeolojik kalıntılar ve elde edilen datalar o tarih öncesi çağlarda bayanların sadece dahil oldukları topluma eşit oranda katkı sunan ve eşit şartlarda yaşayan birer birey olduğunu; bunu 'savaşçı ve gaddar kadın' olarak yorumlayanların ise kendi kültürlerinde kadınları meskenlerine kapatan antik Yunanlar olduğunu gösteriyor.
Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3, Kaynak 4, Kaynak 5, Kaynak 6, Kaynak 7
