ASBETOSİS nedir

ASBETOSİS nedir ASBETOSİS Bir doğal silikat minerali olan asbestin ısıyı iletmemesi yüzünden millet ile birlikteliği eski çağlarda başlamıştır On dokuzuncu yüz yılın ikinci yarısından sonraki endüstri devriminde, ısı, elektrik, sürtünme ve asitlere dirençli olması yüzünden bir fazla işyerlerinde kullanıldığı için sihirli mineralolarak anılırken, yirminci yüz yılın ikinci yarısından sonradan karsinojenik olması ortaya çıkınca, ismi öldürücü tozolmuştur Asbest fizik yapı olarak düz (amphibol) ve eğri lifli (chrysotile) iki türü vardır Amphibol asbestin, kimyasal yapısına tarafından, crocidolite (mavi asbestos), amosite (kahverengi asbestos), tremolite, anthophollite ve actinolite çeşitleri vardır Endüstride en fazla kullanılan chrysotile , crocidolite ve amosite cinsleriydi Bunlardan sıhhat için en tehlikelileri olan crocidolite ve amosite'nin kullanılışı bir çok ülkelerde yasaklanmıştır Endüstride kullanılan asbestin % 90'inı kapsayan chrysotile de bir fazla ülkelerde yasak olmasına rağmen daha az karsinojenisitesi münakaşacı olduğu için bazı ülkelerde sıkı denetim aşağı kullanılmaktadır Asbestos sadece solunum yoluyla vücuda girdiğinde rahatsızlık yapabilmektedir Sebep olduğu hastalıklar, beniğn ya da maliğn olabilmektedir Birinci grubun içinde, plevrada fibrosis, kalsifikasyon, effüzyon; akciğer parankimasında fibrosis (asbestosis) yer alır İkinci grupta ise, göğüs zarı ve peritonun maliğn mezotelyomaları, akciğer kanserleri ve az da olsa larenks ve sindirim organı kanserleri bulunur Hiç sigara içmeyen ve endüstriyel ilişkisi olmayan kişilerde akciğer kanser riski 1 kabul edilirse, bu oran günde 20 sigara içenlerde 45'e, keza sigara içen ve hem de asbest tozu soluyanlarda ise 92 katına çıkmaktadır Kanserojen olan sigara ve asbestos birlikte olduğu zaman insan sağlığı için fazla güvenli olmayan bir mineral olabilmektedir Türkiye'de kırsal bölge erkeklerinin sigara içme oranı %70'leri bulduğunu ve aynı zamanda asbest lifi soluduğunu var sayarsak halkımızın ne değin yüksek kansere yakalanma şansı olduğunu anlarız Asbestin beniğn ya da maliğn rahatsızlık yapabilmesi için, solunduktan 2040 yıl bir sürenin geçmesi gerekmektedir Ahali asbesti, meslek ortamında (mesleksel veya occupational) veya çevresel (environmental veya domestik) yolla soluyabilir Az da olsa, asbest işçisinin giysisine takılmış olan tozu evdeki yakınları indirek olarak soluyabilmektedir fakat buna in direk veya paraoccupational yolla asbest solunması denilmektedir Türkiye'de Orta Anadolu'da yaklaşık olarak 16 milyon kişinin kırsal bölgede yaşadığı kabul edilmektedir Bunların yirmi yaşın üstündekilerin takriben % 25'inde asbeste yan beniğn plevral hastalıklar bulunmaktadır Bu oran yaş ilerledikçe lineer olarak artmakta ve % 80'lere ulaşabilmektedir Asbestos denilince aklamMaliğn mezotelyoma gelmektedir Batı dünyasında maliğn mezotelyoma insidansı 122 1000000 yıl iken Türkiye'de yılda asgari 500 kişide bu hastalık görülmektedir Batı ülkelerinde emekli amyant işçisi hastalığı olan maliğn mezotelyoma, ülkemizde orta yaş hastalığı durumundadır Bizim kırsal bölgemizin insanları asbesti çevresel domestik yolla solumaktadır Yukarıda bildirilen yıllık sayının en fazla onu mesleksel asbestos solunmasıyla meydana gelebilmiştir Yani, batı dünyasının mesleksel hastalığı, bizim çevresel hastalığımızdır Aslen Orta Anadolu kökenli olup ta Avrupada çalışırken mezotelyomaya yakalanmış işçilerimiz tazminat elde etmek için baş vurduğunda bu kabul edilmemekte ve akciğerindeki asbestin Anadolu toprağında yer alan tremolit olduğu gösterilerek istekleri kabul edilmemektedir Avrupa'daki işçilerimizdeki asbestle ilgili hastalıklar, Imported asbestosdiye yayınlanması gülünç olduğu dek yüz kızartıcı bir durumdur Türkiye'de çalışan isçilerde de aynı keşmekeş söz konusudur Amyant işlenen bir fabrikada çalışanda bununla ilgili bir rahatsızlık ortaya çıktığında patron işçi aralarında sorun ortaya çıkmaktadır İşçiyi hasta eden amyant onun köyünden mi gelmiştir, yoksa iş yerinden mi ? Türkiye'de asbestos liflerinin solunması, içinde asbestos yer alan beyaz toprağın, Ak toprak, Gök toprak, Ceren toprağıÇelpekgibi çeşitli isimlerle, kireç, sıva, çatı ve zemin toprağı olarak kullanılmasından gelmektedir İç Anadolu köylerinde bu amaçla kullanılan toprağın çoğunun içinde hiçbir endüstriyel değeri olmayan tremolite asbest bulunmaktadır Bu cins asbestin lifleri tıpkı mavi ve kahverengi asbest gibi ince uzun ya da kalın olabilmektedir Ülkemizde çevresel yolla asbest solunmasına yan hastalıkların en yoğun olduğu bölgeler: Eskişehir'in Mihallıççik ilçe ve köyleri, Konya Ereğli'sinin Halkapınar ve Ayrancı köyleri, Çankırı'nın Ilgaz ve Şabanözü köyleri ve Yozgat'ın Sorgun ilçesi ve köyleri, Sivas'ın Yıldızeli ve Şarkışla köyleri, Güney Doğu Anadolu bölgesinde Diyarbakır'ın batısındaki Ergani ve köyleri, Elazığ'ın Maden ve Polu köyleri, Malatya, Adıyaman ve Urfa'nın Siverek ilçesi yer almaktadır Karadeniz'in sahil bölgeleri ve Doğu Anadolu ikâmetgâh yerlerinde asbestle ilgili rahatsızlık bulunmamaktadır Trakya'nın birkaç köyünde amyant solunmasına alt beniğn plevral değişikliklere rastlanmıştır Ege bölgesinde yalnızca Denizli'in Tavas ilçesi köylerinde, Burdur'un Yeşilova bölgesi, Kütahya'nın Aslanapa ve Gediz ilçesi, Afyon'un Elmadağ ilçesi köylerinde sporadik asbestle ilgi hastalıklar bulunmuştur Akdeniz bölgesinde, Toros dağları yamaçlarındaki köyler ve Hatay'ın Kırıkhan ve Reyhanlı köylerinin bazılarında tremolit asbestos içiren toprağın yukarıda bahsedilen yolla kullanılması sonunda iç ortam havanının solunmasıyla asbesle ilgili hastalıklar gelişmektedir Bir kristalize aluminosilikat olan zeolit'lerin doğal 30 türünün içinde sadece erionite ve mordenite lifsel yapıdadır Bunlardan yalnız kristal yapısi lifsel olan erionite'in epidemiyolojik, in vivo ve in vitro olarak karsinojenik ve fibrojenik olduğu gösterilmiştir Erionite'nin şimdiye değin tanıdık en potent kanser yapıcı bir mineral olduğu Dünya Sıhhat Teşkilatına tabi, Uluslararası Kanser Araştırma Kurumu (International Agency Research on Cancer) göre kabul edilmiştir Binlerce sene önce Erciyes, Hasandağ ve anında yakınındaki Melendiz dağlarının volkanik lavlarının örttüğü, yabancıların Cappadocia, bizlerin Göreme dediği bölgede benzersiz doğa harikası olan jeolojik bir yapı ortaya çıkmıştır Bu yörenin sadece üç uygun, su ve tuz ile reaksiyona giren volkanik lavlar chabazite, clinopitololite ve kristalize olarak lifsel yapıda erionite'nin oluştuğu yerlerde Karain, Tuzköy ve Sarıhıdır köyleri yerleşmiştir Erionite'nin asbestin yaptığı hastalıkların tümüne sebep olduğu Göreme bölgesindeki çalışmalarla gün yüzüne çıkmıştır Bu bölgedeki üç köyden ayrı ayrı öteki köylerde aralıklı de olsa maliğn plevral ve peritoneal mezotelyoma endemisi olduğu tarafımızdan gösterilmiştir Bölgeden gelen mezotelyomalı hastaların ortalama yaşı 50 olup en genci 26, en yaşlısı ise 75 bulunmuştur Hastalık keza kadınlarda ve hem de erkeklerde görülüyordu İşin garip yanı, hastalığın bazı ailelerde daha yoğun bir şekilde görülmesiydi Bir aile içinde plevral ve peritoneal mezotelyoma ile birlikte lenfoma, karaciğer kanseri, kemik sarkomu gibi mezotelyoma dışı tümörler de görülmekteydi Bu gözlemler kanserin oluşmasında başlıca faktör erionite olmakla beraber kalıtımsal yatkınlığın da ilave faktör olarak etkili olabileceğini muhabere etmektedir Göremenin Karain, Tuzköy ve Sarıhıdır köylerinde yapılan proportional mortalite çalışmalarında, ilk iki köyde ölenlerin % 70'inin maliğn hastalıktan öldüğü gerçeğini ortaya çıkarmıştır Buna rağmen Kızırmağın güneyindeki eski ikâmetgâh yerini nehrin taşkınları ve arkadaki kayaların düşerek insan ve hayvan zayiatına sebep olması nedeniyle zamanın hükümeti 1958 yılında köyün nehrin kuzey yakasındaki tuğla, briket gibi araç gereç ile üretilmiş yeni evlere taşınmasını sağlamıştır Sarıhıdır'daki mortalite oranının % 50'nin altında olması buna yan olsa gerek Bu köydeki hastaların birisi hariç tümü eski köyde doğmuş bireylerdi Bu durum Göreme'deki kanser sorununun oysa, köy yerlerinin değiştirilmesiyle çözülebileceğini göstermektedir Göreme'deki kanserli köylerdeki millet, ev ve bahçe duvarlarının inşa taşları olan su kayasının içindeki erionit'ten solumaktadır Hasta ve sağlamların bronş sekresyonunda, soludukları evin havasında ve akciğerlerinde hem erionite lifleri ve asbest cisimciğine benzer zeolite cisimcikleri gösterilmiştir Bugün sadece 35 haneli bir köy haline gelen Karainliler'ın büyük bir kısmı, farklı alanlara yönlendirilmiş nedenlerle, yurt içi ve yurt dışı yerlerde yaşamlarını sürdürmektedirler Köyden ilkokulu bitirdikten daha sonra ayrılanların bile dünyanın neresine giderse gitsin mezotelyoma riskini taşımaktadır