Aşılar Hakkında Genel Bilgiler

Aşı ile; mikropların, tamamının ya da parçalarının canlılara verilmesi ile onlarda manâlı bir sorun oluşturmadan , doğal enfeksiyon sonrası oluşan bağışıklığa aynı cevap alınmasıdır Kimi aşılar tek doz ile hayat boyu koruma sağlarken, kimi aşılarınsa etkinliği ama tekrarlanan dozlarla sağlanır

AŞILARIN DILEKÇE YERLERİ VE ŞEKLİ

Patavatsız bölgesel ya da genel tabi etkileri durdurmak ve en yüksek bağışıklığı sağlamak için önerilen verilme yollarına dikkat edilmelidir

AĞIZ YOLU ( ORAL ): Ağız aracılığıyla bahşedilen tek aşı canlı çocuk felci ( polioOPV ) aşısıdır Aşı öncesi ve sonrası anne sütü ve öteki gıda içecekler verilmesi aşının bağışıklığını etkilemez, yalnızca klorlu su verilmemelidir Aşıdan sonraki 510 dakika içinde çocuk kusarsa aşı dozu tekrarlanabilir, ikinci dozu da kusarsa ertesi gün aşı baştan edilmelidir

CILT İÇİ ( İNTRADERMAL ) ENJEKSİYON: Aşı cildin içine yapılmaktadır ve uygun şekilde yapıldığında minik bir kabarcık oluşmalıdır Bu alıcı aşılarda verilen antijen miktarı az olduğu için yanlışlıkla ciltaltına yapılırsa istenilen bağışıklık düzeyi oluşmaz BCG ( tüberküloz ) aşısı bu yolla uygulanmaktadır ve sol omuz bağlı bölgeye ( deltoid ) yapılır

CİLTALTI ( SUBKÜTAN ) ENJEKSİYON: Aşı cildin altına yapılmaktadır Genel Olarak 2 yaş altı çocuklarda uyluk bölgesi, 2 yaş üstü çocuklar ve yetişkinlerde omuz emrindeki alan kullanılır Canlı viral aşıların ( kızamık, suçiçeği, kızamıkkızamıkçıkkabakulak vb ) bu yolla uygulanması önerilmektedir

KASİÇİ ( İNTRAMÜSKÜLER ) ENJEKSİYON: Aşı deri ciltaltı dokularını geçerek adale içine ulaşılarak yapılmaktadır 2 yaş altı çocuklarda uyluğun öndışyan yüzü, 2 yaş üzerinde omuz üçgen kası ( deltoid adale ) kullanılmalıdır Bu yolla aşılamada kalça bölgesi kullanılmamalıdır DBT, DT, dT, tetanoz, karaciğer iltihabıB, kara sarılıkA, HIB vb aşılar bu yolla uygulanmalıdır

EŞZAMANLI AŞILAMALAR

Aynı anda birdenbire fazla aşı yapılabilir Yapılan araştırmalar fazla sayıda aşının benzer anda yapılmasının bağlı etki artışına sebep olmadığını göstermiştir Bazı aşılar etkinliklerinde hiçbir problem olmaksızın benzer enjektörde karıştırılarak uygulanabilir, böylece tek enjeksiyonla 45 aşı birlikte yapılmaktadır Birbiriyle karıştırılması mümkün olmayan aşılar benzer anda yapılacaksa farklı enjektörlere çekilerek öbür bölgelere yapılmalıdır

AŞILAR ARASINDAKİ SÜRELER

Her aşının kendine özel başvuru formu şeması vardır Tekrarlanarak uygulanan aşılarda aradaki süreler prospektüs bilgilerine uygun şekilde ayarlanmalıdır Aradaki süreleri kısaltmak koruyuculuğu olumsuz etkiler Doz aralıklarının önerilenden uzun olması koruyuculuk düzeyini azaltmaz, böylece aşı aralıklarının uzaması halinde aşılamaya kalınan yerden devam edilmelidir Öbür aşıların aynı gün yapılmaması durumunda diğer aşılar herhangi bir zaman aralığı içinde yapılabilir Yalnızca canlı viral aşıların ( kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği vb ) eğer aynı gün yapılmamışlarsa asgari 30 gün ara ile yapılması önerilmektedir

KOMBİNE AŞILAR

Aşılama için zorunlu başvuruların azaltılabilmesi, aşılama harcamalarının düşürülmesi ve enjeksiyon sayısının azaltılması için kombine aşılar siklet kazanmaktadır Günümüzde difteri, boğmaca, tetanoz, inaktif polio, HIB aşılarının farklı kombinasyonları galibiyet ile kullanılmaktadır

FARKLI FİRMALARIN AŞILARININ KULLANIMI

Farklı imalatçı firmalarca benzer amaçla üretilen aşılar birbirlerinin yerine kullanılabilirler Bu durumda vasilik etkilenmez

Prematürelerin aşılanması: Doğum ağırlığı ne olursa olsun erken doğan bebekler zamanında doğmuş bebeklerle aynı kronolojik yaş ve protokol içinde aşılanmalıdır Aşılar önerilen dozlarda yapılmalı, azaltılmış dozlar ya da bölünme uygulanmamalıdır

Karaciğer IltihabıB taşıyıcı anne bebeklerinde aşılama: Kara SarılıkB taşıyıcısı ( HBsAg artı ) anneden doğan bebeklere doğduğu gün kara sarılıkB aşısı ve karaciğer iltihabıB immünglobulin aynı anda öbür bölgelere yapılmalıdır sonradan 1 ve 6 aylarda kara sarılıkB aşısı tekrarlanmalıdır Bebek 1 yaşına geldiğinde zorunlu testler yapılarak karaciğer iltihabıB yönünden durumu değerlendirilmelidir Diğer aşılar normal zamanlarında yapılır

Emziren annelerin aşılanması: Emzirme; annenin aşı ile bağışıklanmasını kötü yönde etkilemez ve herhangi bir aşı yapılması için engel oluşturmaz Canlı viral aşılarla aşılanan annelerde virüslerin üremelerine karşın sütle çocuğa geçip herhangi bir tehlike oluşturmadığı saptanmıştır

Gebelik esnasında aşılama: Hamilelerde genel ilkeler doğrultusunda zorunluluk olmadıkça gerekli aşılamaların hamileliğin 6ayından sonra yapılması tercih edilmelidir Bağlantı riski fazla olan hamilelerde enfeksiyonun fetus ve anneye vereceği hasar ve aşının riskleri değerlendirildikten daha sonra aşılama yapılabilir Canlı viral aşılar ( kızamık, kızamıkçık, kabakulak, suçiçeği ) hamilelere yapılmamalıdır Hamile annelerin öteki çocuklarına her cins aşı rahatlıkla yapılabilir

Aşılamada tabi etkiler: Genelde aşı bağlı etkilerinin birçok yaşamı tehdid etmeyen, kısa süreli hafif ast etkilerdir Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık ve şişkinlik yöresel bağlı etkilerdir Alev, döküntü, lenf bezlerinin büyümesi, hafif tedirginlik genel emrindeki etkilerdir Yaşamı riske sokan veveya uzun süren kalıcı problemlere yol açabilen ciddi emrindeki etkiler çok nadirdir DBT aşısının boğmaca komponentine yan nadiren aşırı rahatsızlık ve uzun süreli inleme , fazla nadiren ise havale görülebilir Aşılara yan bağlı etki ve kontrendikasyonların ( aşılanmaya engel durumlar ) bilinmesi, önlem alınması ve yerinde tekniklerin kullanılması ciddi ast etki sıklığını azaltabilir Kişiler daha önceki aşılamalarla ilgili yaşadıkları problemleri (allerji, havale, sürekli 4 saatten uzun süren ağlama ve aşırı tedirginlik vb ), süregen hastalıklarının varlığı ve son günlerdeki mevcut bir rahatsızlık gibi durumlarını sağlık görevlisi ile paylaşmalıdırlar *