Atların yaşam döngüsü

Atların Hayat Döngüsü
Atlar Hakkında Data
Atların Hayatı



Evcil atın kökenini przewalski ve tarpan adı verilen yabani atlar teşkil eder Przewalski: Yabani moğol atı
Cidago (bel yüksekliği) 130 cm Iri başlı, kocaman kemikli, kalın boyunlu, kaslı, kırmızımtırak esmer renkli Soğuk kanlı beygir ırklarının atasıdır
Tarpan: Cidago 130 cm İnce yapılıdır Donu (rengi) sincabi Sıcakkanlı at ırklarının atasıdır Atın Evciltilmesi At, milattan önce 3000'li yıllarda evciltilmiştir ilk olarak Et ve sütünden yararlanılmıştır Sırayla meslek hayvanı, harp hayvanı olmuş, günümüzde de tutku ve spor için yetiştirilmektedir

Beygir Irkları


Dünyada 170 adet at ırkı vardır Soğuk kaniı beygir ırkları: genellikle iri ve ağır vücutlu, kasları fazla gelişmiş, ağırbaşlı ve ağır hareketli atlardır Çeki güçleri iyidir Sıcak kanlı atlara göre erken gelişirler Soğuk iklim hayvanıdırlar Misal: İngiliz atı Sıcak kanlı at ırkları: Daha minik yapılı ve hafiftirler Hareketlidirler Soğuk kanlılara tarafından geç gelişirler Sıcak iklim hayvanıdırlar Örnek: Arap atı

Arap atı

Cidago yüksekliği: 145155 cm

Don: En fazla AL, KIR, DORU görülmekte Ender olarak YAĞIZ don mevcut

Yürüyüş: Sıradan yürüyüşte bakımlı adım atar Tırıs ve dörtnalda alçak adım

Kullanıldığı yerler: Çeki, binek, yarış

Özellikleri: Sağlam görünüşlü, canlı, yüksek ırsi güçlüdür Dayanıklıdır 34 ay boyunca günde 7080 km yol alabilir

Gelişim: 3 yaşında gelişmesini tamamlar Damızlık yaşı 4' tür


Üreme özellikleri:

Erkeklerde doğum ağırlığı 4447 kg
Dişilerde doğum ağırlığı 4245 kg
Yavruların yaşama oranı %9495
Gebelik süresi 334342 gün
Ergin aygır ağırlığı 470500 kg
Ergin kısrak ağırlığı 450480 kg


İngiliz atı

Kombine melezleme yöntemi ile sürat yönünde ıslah yapılarak 250300 yılda oluşturulmuştur Türkiye'de ilk defa İstanbul Veli Efendi Çayırında 1922'de koşmuştur

Cidago yüksekliği: 165170 cm

Don: En fazla AL, DORU görülmekte Ender olarak KIR, YAĞIZ don mevcut

Kullanıldığı yerler: Yarış atıdır Hız özelliğinin genetik derecesi (h2) 0,35'tir

Özellikleri: Adaptasyon yeteneği yüksektir Kısa mesafeyi fazla süratli koşar

Gelişim: Damızlık yaşı 4' tür

Üreme özellikleri:

Doğum ağırlığı :4045 kg
Östrüs (hiddet) siklusu :2324 gün
Östrüs (öfke) süresi :57 gün
Gebelik süresi :330340 gün

Hafflinger atı

Cidago yüksekliği: 130140 cm Don: Yalnızca AKKANAT Kullanıldığı yerler: Meslek ve çeki atı

Özellikleri: Iyi Kalpli, sağlam görünüşlü, ağırbaşlı mizaçlı, kanaatkar, zayıf meraları iyi değerlendirebilen, vahşi yem seven, hastalıklara mukavim, baytar ve ilaç masrafı olmayan, dinç, yüksek döl ve süt verimli
Çocukları fazla sever

Gelişim: Damızlık yaşı 4* cins Erkeklerde önem: 440 kg Dişilerde siklet: 433 kg

Yerli at tipleri

1Anadolu tipleri
2Çukurova tipi
3Uzunyayla atı
4Midilliler ve öteki yöresel tipler

Türkiye'de bulunan diğer at ırkları

1İrlanda atı: Sıçrama (konkur) atıdır Cidago 160165 cm
2AngloArap: Cidago 160 cm (koyu, bilhassa doru don)
3Hanofer: Cidago 153170 (Koyu don) Eğitime meyilli, sıcak kanlı
4Holstein: Almanya 153162 cm Konkur atı
5 AkhalTeke: Türkmenistan 142152 cm Çok Iyi yürüyüştü, dayanıklı, eğitilir oysa inatçıdır Kötü huyludur
6Kabardin: Kuzey Kafkasya Dağ ırkıdır Binek yüksekliği 142151 cm

ATLARDA BESLEME

Hamilelik, Gebeliğin son 90 günü yapılacak besleme çok önemlidir
Bu aşamada kaba yem miktarı azaltılıp (ot, saman vs); kesif yem miktarı (yulaf, mısır, küspe vs) arttırılmalıdır

Enerji İhtiyacı

9 ay: Yaşama payı enerji ihtiyacı x 111
10 ay: Yaşama payı enerji ihtiyacı x 113
11 ay: Yaşama payı enerji ihtiyacı x 120

*Yaşama payı enerji ihtiyacı: Hayvanın hayatını sürdürebilmesi için gerekli, en az seviye enerji ihtiyacı
Laktasyon: Ortalama 5 ay sürer Ihtiyaç, yaşama payı enerji ihtiyacı+ 792 kCai'dir Jurnal süt verimi 1020 kg arası değişir
Laktasyon: Hayvanın süt verdiği dönem Su ihtiyacı Adi bir atın jurnal su ihtiyacı 1945 litredir

ATLARDA BAKIM

Taylarda çoğaltma ikiye ayrılır: aDoğum öncesi bDoğum sonrası Doğum öncesi yükselme:
Anasal çevre de denir Tayların doğum ağırlığına etki eden kalıtımsal ve çevresel faktörler şunlardır:

1Atın ırkı
2 Kısrağın (ananın) vücut yapısı
3 Aygırın (babanın) beden yapısı
4 Tayın cinsiyeti
5 Kısrağın yaşı
6 Gebelik süresi
7 Kısrağın beslenmesi

Doğum sonrası artış:

Tay: Doğumdan 3 yaş sonuna kadarki atlara denir
Taylık dönemi 3'e ayrılır:

1Süt tayı
2 Bir ihtiyar tay
3 İki ihtiyar
4 Üç ihtiyar



SÜT TAYI

Tay, doğumdan daha sonra ilk 24 saat ağırlığının 110'u kadar ağız sütü içer
* Ağız sütü: Doğumdan sonra memeden akan, bağışıklık maddelerince çok zengin ve yavrunun yaşaması için çok kayda değer süt (bu süt doğumdan itibaren 3 gün baştan başa salgılanır İçerisindeki bağışıklık maddeleri azar azar azalır)

Tayın ilk dönemki bakımında en manâlı konular (eğer başka kaynaktan süt verme mecburiyeti varsa) sütün ceset sıcaklığında olması ve tayın yalnız bırakılmamasıdır(Anası ölmüş taylarda önemli)
Taylar 12 aylıkken ergin yaş ağırlığının %75 'ine ve ergin yaş sırt (cidago) yüksekliğinin %90 'ma ulaşırlar
Bu sebeple iyi beslenmelidirler 4 'üncü haftadan daha sonra ananın sütü yetmemeye başlar Bu aşamada tay büyütme yemleri verilmelidir
Yulaf tek başına verildiğinde kavuzlu olduğu için midede topaklaşmaz
Süt döneminde taylar için yulaf kimsesiz önerilmez İçeriğinde protein ve mineral madde eksiktir 2 aydan fazla yonca verilirse böbrek taşı yapabilir Keza yonca atların %23 'ünde alerji yapar

ATLARDA ÜREME

Hamilelik süresi: 11 ay Öfke dönemi: İlkbahar
Kızgınlık: Kadınsı memelilerin yumurta ürettikleri, çiftleştirildiklerinde gebe kalmaya müsait oldukları dönem
Kızgınlık süresi uzunluğu: 2 2,5 gün
İki kızgınlık arası süre: 15 17 gün
Östrüs döngüsü süresi (1 östrüsun başından, 2 östrüsun başına): 29 gün
Östrüs döngüsü: Dişi memeli hayvanın, fertil (döllenebilir) yumurta ürettiği fizyolojik şart

Kısrakta östrüs belirtileri:

1 Hayvan çoğu kez idrar çıkarır
2 Sükunetini kaybeder Sebepsiz kişner
3 Çalışan kısraklar tez yorulur
4 Dış etkilere duyarlıdır Dokunulduğu süre gıdıklanır
5 Vajina ağzını açıp kapatır
6 Diğer kısraklara sokulur Onlara ilgi gösterir
7 Aygır yaklaştığı vakit kuyruğunu kaldırır
8 Vajinadan mukoz bir istikrarsız akar
9 Vajina ağzı şişirilmiş, kızarmış, gevşek bir yapıdadır



YÜRÜYÜŞ ve KOŞMA ŞEKİLLERİ

Atlarda yürüyüş ve koşma şekillerini bilmenin yararları:

1 İdman pisti zemininin dikkate alınmasını
2 İdman süresinin dengeli şekilde saptama edilmesini
3 Üçgenin Taban Olmayan Kenarı hastalıklarının iyileşme süresinin kısa sürmesini
4 Etap hastalıklarının tekrar ortaya çıkmamasını sağlar

Atlarda yürüyüş ve koşma şekilleri şunlardır:

1Ağır sıradan yürüyüş: Önce arka but, arkasında öndeki çaprazı; öteki arkadaki but ve öndeki çaprazı atılır Üç but her zaman yere basar
2 Hızlı adi yürüyüş: Ağır sıradan yürüyüşün süratlisîdîr
3 Tırıs koşma: Bacakların hareket sırası çaprazdır İki ayak her zaman yerde kalır
4 Dörtnal koşma: Hep aynı art bacak birincil basar Birincil basma sesinden daha sonra üç çabuk basma sesi duyulur
5 Rahvan koşma: Daha çok eşeklerde görülür Seri yürüyüştür Ayaklar çapraz değil artarda atılır İki ayak kesintisiz yerdedir Biniciyi yormaz Spor sayılmaz

Yürüyüş Kusurları:

1Topuk çalma:Atın yürürken ileri attığı ayağı ile yere basan bacağına vurmasına denir
Topuk çalma nedenleri: Ayak kusurları, tırnak kusurları, hatalı çivi kesimi, hatalı nallama, atın cılız yorgun olması, binicinin yanlış oturması, yanlış dizgin kullanılması

2 Yetiştirme: Arkadaki ayak nalının ön kısmı ile ön bacağa vurmaktır

3 Süreme: Atın ayağını yere sürtmesidir *