Beyin; Anlam ve Tarih Çerçevesinde Kısa Bir Görüş

Beyin, Türkçe bir kelimedir Çoğu öbür anlayış gelmekteyken öne meydana çıkan anlamları kafatasındaki organ, irade merkezi, şuur ve histir Eski Türkçe ’de iki öbür kökenden geldiğine dair çalışmalar vardır Bir grup araştırmacı beyin sözcüğünün “bengi sözcüğünden geldiğini diğer bir grup araştırmacı ise “meng sözcüğünden geldiğini savunmaktadır Eski Türkçede beyin kelimesinin m harfiyle başlayan sözcük türleri b harfiyle başlayan kelime türlerinden daha eskidir Eski Türkçede men sözcüğü birinci tekil şahıs zamiri ile mengi sözcüğünü çağrıştırmaktadır Mengi sözcüğü, baki ve ebedi anlamına gelmektedir Sözcüğün anlamları düşünüldüğünde benlikle olan ilgisi kolayca anlaşılmaktadır Türkçede ilgili sözcük, ben ve ego sözcükleriyle ilgili bir kavram alanına göze çarpan etmektedir Beyin, Türkçe bir kelimedir Birçok ayrı anlama gelmekteyken öne çıkan anlamları kafatasındaki organ, irade merkezi, şuur ve histir Eski Türkçede iki bambaşka kökenden geldiğine dair incelemeler vardır Bir grup araştırmacı beyin sözcüğünün “bengi sözcüğünden geldiğini diğer bir grup tahlilci ise “meng sözcüğünden geldiğini savunmaktadır Eski Türkçede beyin kelimesinin m harfiyle başlayan kelime türleri b harfiyle başlayan sözcük türlerinden daha eskidir Eski Türkçede men sözcüğü birinci tekil şahıs zamiri ile mengi sözcüğünü çağrıştırmaktadır Mengi sözcüğü, baki ve ebedi anlamına gelmektedir Sözcüğün anlamları düşünüldüğünde benlikle olan ilgisi kolayca anlaşılmaktadır Türkçede ilgili kelime, ben ve ego sözcükleriyle ilgili bir kavram alanına göze çarpan etmektedir
Beyinle ilgili ilk çalışmaların Eski Darı ’da başladığına dair araştırmalar mevcuttur Beyin kelimesi tarihte başta MÖ 17 Yüzyılda yazılan bir Eski Mısır yazıtında sekiz defa geçmektedir Bu yazıtın içinde kafatasları yarıldıktan daha sonra inme ortaya meydana çıkan iki insanın tıbbi durumlarının tartışıldığı sırada 20 farklı sembolle beyin anlatılmaktadır Bu yazıt göz önünde bulundurulursa MÖ 17 Yüzyılda Eski Mısır ’da kafatasının açılması, bu durumun beyni etkilemesi ve inme hastalığının bilindiği ve tıbbi açıdan konu hakkında çalışıldığı anlaşılmaktadır Tıbbi açıdan bu durumlar bilmesine rağmen, Eski Mısır ’da karakter ve davranışın beyinle ilişkilendirilmediği, beyin yerine kişilik ve davranışın kalp ile ilişkilendirildiği anlaşılmaktadır Eski Mısır döneminde bu yazıtların haricen beyinle ilgili araştırmalara dikkat çeken birincil bilim insanı Pisagor ’un öğrencisi Alkmeon olduğu düşünülmektedir Alkmeon döneminde Eski Mısır ’dan döneminden itibaren yaygın olan düşüncenin tersine akılsal yeteneklerin kalp ile ilgili yok beyin ile ilgili olduğunu ileri sürerek yaygın inancın ilk kez kırılmasına yardımcı olunmuştur Alkmeon ’un düşünceleri bilimsel açıdan kayıtlı bir olgunluğa erişememiş olmasına karşın kendinden önceki çalışmalardan ve Eski Mısır yazıtlarından oldukça çok etkilenmiştir *Bu dönemler içerisinde Alkmeon ’un düşüncelerinden daha aykırı ve dönemi için kanıtlanması daha zor olan bilim insanı Corton ’lu Alkmaion ’dur Bu bilim insanı döneminde zihinsel faaliyetlerin beyinle ilişkilendirilmesinde hala büyük problemler vardı ve Alkmaion göre bu akıl yıkılarak yerine gözlerden beyne giden bağlantıların varlığı gösterilmiş ve beynin düşüncenin ve zihinsel faaliyetlerin tek merkezi olduğu iddia edilmiştir
Kaynakça:
Eagleman, D (2019) Beyin Senin Hikâyen (Çev Z A Tozar) İstanbul: Domingo Yayınları
Onan, B (2010) Beynin Bilişsel İşlevleri Üzerine Yapılan Çalışmalar ve Başlıca Dili Eğitimine Yansımaları Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi, 27, 521561