Canlıların Temel Bileşenleri Nelerdir

Canlıların Temel Bileşenleri Nelerdir


İnorganik Molekuller Organik Molekuller

Su, asit, baz, tuz ve mineraller, karbonhidratlar, yağlar, proteinler, enzimler, vitaminler ve nukleik asitler

CANLILARDAKİ İNORGANİK BİLEŞİKLER:İnorganik bileşikler canlılar tarafından sentezlenemeyip dışarıdan hazır olarak bulunan maddelerden alınan bileşiklerdir Canlılar mineral, su, karbondioksit gibi inorganik bileşikleri dışarıdan almak zorundadır

SU: Canlılar icin cok onemli bir molekuldur hucrelerin hayatsal faaliyetlerini surdurebilmesinde onemi buyuktur Bir insanın gunluk su gereksinimi 15lt ile 25lt arasıdır Canlıların %65 ile %95'i sudur İnsanda ortalama %65, tohumlarda %5 ile %15 arası, su bitkilerinde ise %98'e kadar cıkar İnsan yaşlandıkca vucuttaki su miktarı azalır Su yeşil bitkilerde fotosentez olayı icin gereklidir

6H2O + 6CO2 C6H12O6 + 6O2

Yeşil bitkiler suyla karbondioksiti birleştirerek besin ve oksijen uretirler

SUYUN GOREVLERİ:
1)Kimyasal tepkimelerin hucrede gercekleşmesi icin gerekli bir cozucudur
2)Besinlerin sindirimini sağlar(hidroliz)
3)Maddelerin taşınmasında onemlidir
4)Zaralı atıkların seyreltilmesi ve vucuttan atılmasını sağlar
5)Vucut ısısını duşurur
6)Fotosentezde kullanılır

ASİTLER: Su icinde cozunduğu zaman H iyonu veren butun maddelere asit denir Asitlerin iki ayıracı vardır; fenol kırmızısı sarı, mavi turnusol kırmızı yaparlar

BAZLAR: Su icinde cozunduğu zaman OH iyonu veren butun maddelere baz denir Bazların ayıracı,
kırmızı turnusol kırmızı yaparlar

ASİTBAZ DENGESİ: Asit baz dengesi ortamın H iyonu yoğunluğunun negatif logaritması asitliğin, OH iyonunun negatif logaritması bazikliğin derecesini verir Bu değer pH ile gosterilir PH 7 notr, pH 70 arası asitlik, pH714 arası bazik ozellik artar PH değeri organizma icin cok onemlidir Biyokimyasal tepkimelerin gercekleşmesi icin pH değerinin belirli bir değerde sabit kalması gerekir Or: insan kanının pH'ı 74 tur fakat bu değer 7 veya 78 e cıkarsa insan olur

TUZLAR: Asitlerle bazlar karıştırıldığında asidin H iyonu bazın OH iyonu ile birleşerek tuz oluşturur ve su acığa cıkar

Or: Hucrenin icinde ve hucreler arası sıvıda ceşitli minarel tuzları vardır Bunlar hayatsal faaliyetlerin gercekleşmesinde onemli rol oynar

MİNARELLER: Mineraller hucrede protein, yağ, karbonhidrat gibi organik molekullere bağlı oldukları gibi tuz halinde serbest olarak bulunabilirler Ayrıca enzim hormon vitaminlerin yapısınada katılırlar

MİNERALLERİN GOREVLERİ:
I Kanın osmotik basıncını ayarlar
II kas kasılmalarında etkilidir
III Sinirsel uyartıların iletilmesinde rol oynarlar
IV enzimlerin yapısına katılarak katalizor gorevi yapar

VUCUDUMUZDA BULUNAN ONEMLİ MİNERALLER

Kalsiyum(Ca):
1 vucutta en fazla bulunan mineraldir Fosforla birlikte kemik ve dişlerin yapısına katılır
2 kasların kasılmasında etkilidir
3 sinirsel uyartıların iletilmesinde rol oynar
4 kanın pıhtılaşması icin gereklidir
5 enzimlerin etkisini arttırır

Sut ve sut urunlerinde ve koyu yapraklı yeşil bitkilerde bulunur Besinlerle aldığımız vucutta emilebilmesi icin D vitamini gereklidir D vitamini yetersizliğinde cocuklarda raşitizm yetişkinlerde ide osteomalizm hastalıkları gorulur

FOSFOR(P):
1 Vucutta en bol bulunan minerallerle birlikte kemik ve dişlerin yapısına katılır
2 nukleik asitlerin yapısını oluşturur
3 Yağ protein karbonhidrat gibi molekullerin yapısına katılır

SODYUM VE KLOR (NaCl) :
1 Hucre ici ve dışı sıvılarda bulunurlar
2 dokularda suyu tutarak vucudun su dengesini sağlar
3 kas kasılmasında etkilidir
4 sinirsel uyartıların iletilmesinde rol oynar

POTASYUM (K) :
1 Sodyumla birlikte vucut sıvılarında bulunur ve hucrelerin calışmasını kontrol eder
2 Hucreler arası sıvı ile hucre sıvısı arasında potasyum oranı vardır Bu sayede sinirsel uyartıların iletimi, aktif taşıma gibi bircok hayatsal faaliyet meydana gelir

DEMİR (Fe) :
1 Kan dokuda bulunan alyuvar hucrelerindeki hemoglobinin yapısına katılır
2 demir yetersizliğinde hemoglobin yapılamayacağı icin anemi denilen hastalık gorulur
3 Kas proteinlerinin yapısında bulunur
Karaciğer, dalak, kırmızı kemik iliğinde bol bulunur

İYOT (I) :
1 Tiroid bezinin salgısı olan tiroksin hormonunun yapısına katılır
2 tiroksin hormonunun az salgılanması tiroid bezinin buyumesine sebep olur bu hastalığa basit guatr denir
Karalahanayı cok tuketen insanlarda tiroid bezi iyot bağlayamadığından guatr hastalığı cok gorulur Ayrıca icme suları ve sofra tuzlarındaki iyot eksikliği de guatra sebep olur

MAGNEZYUM (Mg) : Kemik ve dişlerin yapısında bulunur

FLOR (F) : Dişlerin yapısında bulunur, azlığında diş curumesi cokluğunda diş sararması gorulur

BAKIR (Cu) : Enzimlerin yapısını oluşturur

SULFAT (SO4) : Kas proteinlerinin yapısına katılır

CANLILARDAKİ ORGANİK BİLEŞİKLER

ENERJİ VERİŞ SIRASINA GORE: Karbonhidrat yağ protein

ENERJİ TAŞIMA KAPASİTESİNE GORE: Yağ protein karbonhidrat

YAPI MADDESİ OLUŞLARINA GORE: protein yağ karbonhidrat

Karbonhidratlar

MONOSAKKARİTLER DİSAKKARİTLER POLİSAKKARİTLER
3C Trioz
4C Tetroz
5C Pentoz
6C Heksoz
Monosakkarit + Monosakkarit Disakkarit

nGlikoz Polisakkarit + (n1)su

Monosakkaritlerin başlıcaları; 5C Pentoz, 6C Heksoz, Riboz, Deoksiriboz, Glikoz, Fruktoz, Galaktoz (Kan Şekeri ve (Meyve ve (Sutte Bulunur) Uzum Şekeri) Bal Şekeri)

MONOSAKKARİTLERİN GENEL OZELLİKLERİ:
1 Suda cozunurler
2 Tatlı oldukları icin basit şekerler de denir
3 Daha kucuk yapı birimlerine parcalamazlar(Hucre zarından kolay gecerler)
4 Karbon sayısı 38 arası değişir Biyolojik onemi olanlar pentoz ve heksozdur

DİSAKKARİTLERİN GENEL OZELLİKLERİ:
1 İki monosakkaritten oluştukları icin cift şekerler de denir
2 İki monosakkarit birleşirken aralarında kurulan bağa glikozit bağ, bu olaya glikozitleşme denir
3 İnsan ve hayvanların besin olarak aldıkları disakkaritler monosakkarite donuştukten sonra hucre zarından gecebilir
4 Biyolojik onemi olan disakkaritler maltoz, sukroz ve laktozdur

POLİSAKKARİTLERİN GENEL OZELLİKLERİ:
1 Kompleks şekerlerdir
2 Cok sayıda monosakkaritin dehidrasyonu ile oluşur
3 Yapı birimi glikozdur Glikoz molekullerinin farklı şekillerde bağlanmasıyla değişik polisakkaritler oluşur
4 Canlılarda bulunan onemli polisakkaritler nişasta, glikojen, seluloz ve kitindir

nGlikoz Nişasta + (n1)Su
nGlikoz Glikojen + (n1)Su
nGlikoz Seluloz + (n1)Su
nGlikoz Kitin + (n1)Su

NİŞASTA: Bitkisel depo maddesidir Cok sayıda glikoz molekulunun dehidrasyonuyla oluşur Bitkilerde fotosentezle uretilen glikoz nişastaya donuşturulerek kok, govde, tohum, meyve gibi kısımlarda depolanır Besinlerle alınan nişasta sindirim sisteminde hidrolize uğratılarak glikoza donuşturulur ve hucre zarından gecebilir Ayıracı ise iyottur

GLİKOJEN: Hayvansal depo maddesidir Cok sayıda glikozun karaciğer ve kas hucrelerinde depo edilmiş halidir Kanda glikoz oranı duştuğu zaman karaciğerdeki glikojen glikoza donuşturulerek kana verilir Hayvansal nişasta olarak da adlandırılabilir

SELULOZ: Bitkisel yapı maddesidir Hucre ceperinin yapısını oluşturur İnsanlar selulozdan enerji sağlayamazlar cunku selulozu parcalayan enzim yoktur Otcul hayvanlarda sindirim sisteminde bulunan bakteriler seluloz enzimi taşıdıklarından bu canlılar selulozu enerjiye cevirebilirler Cok sayıda glikoz molekulunun birbirine ters donerek bağlanmasıyla oluşur

KİTİN: Yapısı seluloza benzer Omurgasız hayvanlarda iskeleti oluşturur Orneğin boceklerde dış iskeleti oluşturur