Çiçek Aşısı Kollarda Neden İz Bırakır?

İnsanlık 17. ve 18. yüzyılda ölümcül ve büyük bir hastalıkla sarsıldı; çiçek hastalığı. Bulaştığı 10 bireyden 3'ünü öldürdüğü bilinen ve hastalığı atlatanların da türlü sakatlıklar yaşadığı bu hastalıktan kurtuluş ise aşı ile oldu.

Tıp ve bilim tarihine geliştirilen birinci aşı olarak geçen çiçek aşısı, yalnızca 20. yüzyılda 300 milyondan fazla insanın vefatına sebep olduğu bilinen bu hastalığı uzunca yıllar devam eden aşılama çalışmaları sonrası tarihin tozlı sayfalarına gömdü. Ama bu aşı, insanların kollarında öteki aşılardan farklı ve kalıcı bir iz bırakıyordu. Gelin, çiçek aşısı neden kollarda iz bırakıyordu birlikte bakalım.

Çiçek aşısı neden kollarda kalıcı ve büyük bir iz bırakıyordu?


Çiçek aşısı, şimdilerde aşıların uygulanışından daha farklı bir yolla enjekte ediliyordu. Aşılar ekseriyetle tek uçlu bir iğne yardımıyla enjekte ediliyor. Büyük bir kısmı ise derinin üst katmanlarına değil daha derine; kas dokularının altına enjekte ediliyor.

Ancak çiçek aşısında durum her iki taraftan de farklıydı. Aşı, çatal formunda, iki uçlu bir iğne ile, derinin en üst katmanı olan epidermisin bir alt katmanı olan dermise; birkaç delik açılarak enjekte ediliyor. Enjekte edilen aşı bu bölgede çoğalmaya başlıyor ve papül ismi verilen bir yumru oluşuyor. Bu yumru da içi sıvı dolu bir kabarcık üzere görünen veziküle yani hücre dokusuna dönüşüyor ve akabinde da kabuk bağlayarak iz haline geliyor. Bu iz, etrafında bariz bir 'çerçeve' olan büyükçe ve ortası hafif kabarık bir iz olarak görülür.

Aslında çiçek aşısının iz bırakmasını, bir yara izi üzere düşünebiliriz. Zira beden emsal bir mantıkla tepki veriyor. Ciltte tıpkı çiçek aşısında olduğu üzere bir yara oluştuğunda, beden o bölgeyi düzgünleştirmek için süratli bir tepki verir ve yara izini onarır. Bu süreç sonrası bölge cilt dokusu onarılmış bir yara olduğundan bölgede iz kalır. Olağan cilt hücrelerinin gelişmesi vakit alırken, yara dokusu daha süratli gelişebilir; vücudun bu esirgeyici tepkisi, cildimizde yara izi olarak kendini gösterir.

Eğer 1970'li yıllardan sonra doğduysanız, kolunuzdaki iz çiçek aşısı izi değil


Hepimiz koldaki aşı izi deyince kendi kollarımızı denetim ediyoruz. Ve şayet 1980 - 90 kuşağından biriyseniz, kolunuzda şimdiye kadar anlattığımız tarife benzeyen bir iz görmeniz beklenen. Lakin bu iz, çiçek aşısı izi değil verem aşısı izi.

Kolunuzdaki müsaade hangi aşıya ilişkin olduğunu anlamanın iki yolu var ve bunlardan biri hayli kolay. Şayet 1970'li yıllardan sonra doğduysanız, aşının çiçek aşısı olma ihtimali neredeyse yok. Sebebi ise tüm dünyada ortaklaşa gerçekleştirilen büyük bir aşı seferberliğinin başarılı olması ve çiçek hastalığının tüm dünyada resmen ortadan kalkması.

Çiçek hastalığı son olarak;

• Kuzey Amerika’da 1952’de
• Avrupa’da 1953’de
• Güney Amerika’da 1971’de
• Asya’da 1975’de
• Afrika’da 1977’de

görüldü. Akabinde Dünya Sıhhat Örgütü, hastalığın eradike edildiğini (tüm dünyada kalıcı olarak ve büsbütün bittiğini) 8 Mayıs 1980’de 33. Genel Kurulu’nda resmi olarak açıkladı ve onayladı. Bu tarihten sonra ise çiçek aşısı uygulaması yapılmadı.

Yalnızca ABD üzere birtakım ülkeler biyolojik silah olarak çiçek hastalığının kullanılması ihtimaline yönelik olarak bu aşıyı depolamayı seçti. Fakat sonrasında bu aşının bir daha uygulanmasını gerektirecek bir durum yaşanmadı.

İki aşıyı ayırmanın bir öteki yolu ise manzaraları. Çiçek aşısı izi, belirgin bir 'çerçevesi' olan; öteki aşı izlerine nazaran epeyce büyük ve ortası kabarık bir izken verem aşısı izi etrafı besbelli olmayan, sadece ufak bir kabartı üzere görülen bir iz. Yani şayet kolunuzda bir iz varsa, hangisi olduğunu anlamak için bu yolu da kullanabilrsiniz.

Kaynak 1, Kaynak 2, Kaynak 3