Cumhurbaşkanı Köşk'üne yargı 'dur' dedi: Kıyılar için emsal karar

Hususun yanı sıra “köşk alanının” gösterildiği kroki de iptal etildi. Kıyıların herkesin ortak kullanımına açık olduğuna dikkat çeken AYM, köşkün de ortalarında bulunduğu yapıların Kıyı Yasası’ndaki sınırlamalardan istisna tutulmasının anayasaya karşıt olduğunu vurguladı.

Hükümet ocak ayında çıkardığı “torba yasa” ile Kıyı Yasası’na husus ve krokiler eklemişti. O periyotta Cumhuriyet’in de kamuoyuna duyurduğu unsura nazaran, Çandarlı limanı, Rize İyidere Lojistik Merkez Limanı, Rize dolgu alanı ile Bitlis Ahlat’ta Van Gölü kıyısına yapılacak olan Cumhurbaşkanlığı Köşkü için Kıyı Yasası’ndaki kıyılar, kıyı şeritleri, doldurma ve kurutma yoluyla kazanılan topraklara ait yapı ve yapılaşmaya dair sınırlayıcı kararlar uygulanmayacaktı.

Ortalarında köşkün de bulunduğu yapılar için kıyılar doldurulabilecek, kıyıyı değiştirecek boyutta hafriyat yapılabilecek, kum, çakıl alınabilecekti. 
Tekrar maddedeki, “kıyı herkesin eşitlik ve özgürlükle yararlanmasına açık olup, buralarda hiçbir yapı yapılamaz, duvar, çit, parmaklık, tel örgü, hendek, kazık ve gibisi pürüzler oluşturulamaz” kararı de uygulanmayacaktı. Yasanın “kıyılara moloz, toprak, curuf, çöp üzere kirletici tesiri olan atık ve artıklar dökülemez” sınırlaması dikkate alınmayacaktı. Özetle bu yapıların inşası sırasında kıyılarda her türlü değişiklik yapılabilecekti. 



CHP düzenlemenin iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle AYM’ye başvurdu. AYM kararında anayasanın 2. unsurunda belirtilen hukuk devletinin, “eylem ve süreçleri hukuka uygun, insan haklarını saygılı, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, her alanda adil bir hukuk sistemi kurup bunu geliştirerek sürdüren, tüzel güvenliği sağlayan, anayasaya alışılmamış durum ve tavırlardan kaçınan, hukuk kurallarıyla kendini bağlı sayan ve yargı kontrolüne açık olan devlet” olduğuna dikkat çekti. AYM, kıyıların devletin karar ve tasarrufu altında olmasının, buraların özel mülkiyete husus olamayacağı ve tabiatına uygun olarak herkesin ortak kullanımına açık bulunmaları gerektiği manasına geldiğini vurguladı.

Denizden yararlanmanın lakin kıyının kullanımının herkese açık olması ile sağlanabileceğine işaret eden AYM, herkesin serbestçe yararlanmasına açık olan kıyıların birebir vakitte kamu malı olduğunu belirtti.


Projede bir köşk binası, bir lojman, helikopter pisti ve kayıkhane yer alması planlanıyordu.

AYM, kıyıda yapılması mecburî olan kamuya faydalı yapı ve tesislere ait düzenlemelerde anayasanın kıyıların ve etrafın korunmasına ait kararlarına uyulmasının zorunluğu olduğunu kaydetti. Kararda, kamu faydası hedefiyle yapılması mecburî olan yapı ve tesislerin olağan gereksinimleri ile ilgisi olmayan yapılaşmalara müsaade verilmeyeceğine dikkat çekildi. 

“Torba yasada”, köşkün de ortalarında bulunduğu yapı ve yapılaşmaların hangi prensiplere, kurallara ve sınırlamalara tabi olacağının düzenlenmediğini belirten AYM, bu alanlarda yapılacak yapılara ait olarak kıyı hukuku rejimi istikametinden tabi olunacak rastgele bir kural bulunmadığı ve bu bahiste kontrolsüz bir alan oluştuğuna dikkat çekti. 



AYM, bu durumun anayasa ile devlete verilen çevreyi ve kıyıları müdafaa misyonunun yerine getirilmesine mani oluşturduğuna işaret ederek, şu değerlendirmeyi yaptı: “Devletin nezaret ve kontrol vazifesini yerine getirmesini sağlayacak kurallara yer verilmeksizin muhakkak alanlardaki yapılaşmaların Kıyı Kanunu’ndaki sınırlamalardan istisna tutulması, tıpkı vakitte hukuksal belirsizliğe de yol açmaktadır. Kelam konusu belirsizliğin ortadan kaldırılması, devletin nezaret ve kontrol yükümlülüğünün yerine getirilebilmesi için yasaya ekli kroki ve listelerde gösterilen alanlarda anayasada öngörülen prensiplere uygun yasal düzenleme yapılması mecburidir. Bu zorunluluğun gereğini yerine getirmeyen kurallar anayasanın 2. unsuruyla bağdaşmamaktadır.”

AYM, düzenlemeyi anayasanın cumhuriyetin niteliklerinin sıralandığı 2. unsuru, kıyılardan yararlanma başlıklı 43. unsuru ile sıhhat hizmetleri ve etrafın korunması başlıklı 56. unsurlarına karşıt bularak iptal etti. Maddedeki hususun yanı sıra yasaya ekli krokiler de iptal edildi. Bu krokilerde “köşk alanı” da yer alıyordu. Karar oyçokluğuyla alındı. 4 üye muhalif kaldı. Mahkeme yürürlüğün durdurulması talebini ise reddetti. 

Sivriada da kurtuldu!

Hükümet 2013 yılında çıkardığı bir öbür maddeyle da Sivriada’da yapılacak inşaatları Kıyı Yasası dahil bütün mevzuatta yer alan kısıtlamaların dışına çıkarmıştı.

Danıştay 6. Dairesi, Sivriada’da yapılacak olan planlama, imar ve inşaat uygulamaları ile başka düzenlemelerin Kıyı Yasası hükümelerine ve öbür mevuatta yer alan kısıtlamalara tabi olmayacağına ait yasa değişikliğini AYM’ye taşıdı. AYM, Sivriada’da kıyıların hiçbir kısıtlamaya tabi olmadan doldurulmasına, kazılmasına, istenildiği üzere değiştirilmesine imkan sağlayan yasa unsurunu anayasaya karşıt bularak iptal etti. 

Mustafa çakır/Cumhuriyet