Cümlede Anlam Konu Anlatımı Örnekler Açıklamalar

CÜMLEDE ANLAM

Cümle, adalet bildiren sözcük ya da söz öbeğidir Bir sözün hak bildirmesi, şahıs ve kip bildirecek biçimde çekimlenmesine bağlıdır Bu özelliği belirten tek bir sözcük tümce olabileceği gibi birbirini tamamlayan çoğu kelime de tümce özelliği gösterebilir Yani “geliyorum, “hastayım sözleri de cümledir; “Dün seni okulun bahçesinde arkadaşlarınla gezerken görmüştüm de cümledir Daha uzun cümleler de kurulabilir

Bizim burada üzerinde duracağımız konu cümlenin yapı özellikleri yok anlamlarıdır Sınavlarda meydana çıkan cümle anlamıyla ilgili soruları iki grupta değerlendirebiliriz Birincisi cümlelerin anlamca eşleştirilmesi şeklindedir Bir veri gerektirmeyen bu cins soruların çözümünde cümlelerin açıklama ettiği anlamların iyi kavranması gerekir Kimi süre ise bu şekilde eşleştirme sorulmaz da cümlede anlatılmak istenenin ne olduğu, sözü edilen düşünceyle, hangi cümlenin aynı doğrultuda olduğu ya da sözü edilen düşünceyle hangi cümlenin çeliştiği sorulabilir Bir Takım cümle anlamı soruları da tümce tamamlama şeklinde olabilir

İkinci grup cümle anlamı soruları ise kavramlar ve duygularla ilgilidir “Tasvir, üslup, değer biçme, öznellik, nesnellik, karşıtlık, eşitlik, mukayese, önyargı, niçinsonuç, koşula bağlılık, beğenme… sorulan kavram ve duygulardan bazılarıdır Bunlardan kayda değer gördüklerimizi açıklayarak konuyu pekiştirelim

Tanımlama

Bir şeyin ne olduğunu anlatan cümleler betimleme cümleleridir Bu tür cümleler “Bu nedir? sorusuna cevap verir Mesela, “Sözcük, dilin anlamlı en minik parçasıdır cümlesinde tanımlama yapılmıştır Çünkü, “Kelime nedir? sorusuna yanıt verir

Üslup

Sanatçının dili yararlanma biçimi, anlatım şekli üslupla ilgilidir Cümlelerin uzunluğu, kısalığı, sözcük seçimi, sanatlı veya yalın oluş, sanatçının üslubunu ortaya koyar Örneğin, “Sanatçı eserinde gerçekleri dile getirir cümlesi üslupla ilgili değildir Çünkü anlatımdan laf edilmemiş Oysa “Usta, eserinde gerçekleri kısa, yalın cümlelerle dile getirmiş sözü üslupla ilgilidir

Karşılaştırma

Bir düşünceyi ya da kavramı daha kavranabilir ayla getirmek için onu diğer bir akıl ya da kavramla herhangi bir yönden değerlendirmeye denir Mukayese, karşılıklı veya bambaşka yönlerden yapılabilir Mesela “Ahmet ’in boyu Ali dek uzundur cümlesinde Ahmet ve Ali boyları yönünden karşılaştırılmışlardır “Ali, Ahmet ’cilt çalışkandır cümlesi de bir karşılaştırmadır Kıyas çalışkanlık yönünden yapılmış “Ahmet gezmeyi çok sever, Ali ise ders çalışmayı seçim eder cümlesinde de mukayese vardır Ali ve Ahmet sevdikleri durumlar yönünden karşılaştırılmışlardır

Karşılaştırmayla benzetmeyi karıştırmamalıyız Karşılaştırmada üstünlük, bayağılık veya aynı seviyede edinmek gibi bir derecelendirme vardır Benzetmede bu görülmez “O aslan gibi bir delikanlıdır cümlesinde benzetme vardır Oysa “O aslan dek güçlüdür cümlesinde karşılaştırma vardır; çünkü birincisinde benzerlik, ikincisinde derecelendirme laf konusudur

Öznellik Ve Nesnellik

Kimi yargıların kişiden kişiye değişen göreli bir yanı vardır Bu yargıların dürüst ya da yanlış olduğu kanıtlanamaz Söyleyenin yorumunu içeren bu cins yargılara öznel yargılar denir Mesela “En beğenilen edebiyat türü romandır cümlesinde alkış ifadesi, söyleyenin yorumuna bağlıdır ve bu yorum kişiden kişiye değişir

Doğruluğu ya da yanlışlığı kişiden kişiye değişmez, kanıtlanabilir bir bilgi özelliği taşıyan ve söyleyenin yorumunu içermeyen yargılar ise nesneldir Örneğin, “En çok satan romanlar aşk romanlarıdır cümlesi nesneldir Çünkü satış rakamları incelenerek kanıtlanabilecek bir data cümlesidir

Değer Biçme

Bir sanat eserinin, sanatçının veya herhangi bir durumun iyi veya kötü yönlerini ortaya koymaya ya da özelliklerini belirlemeye değer biçme denir Değerlendirmeler öznel veya objektif nitelik gösterebilir Örneğin “Sanatkâr şiirinde tanıdık olmayan sözcüklere hiç yer vermemiş cümlesi tarafsız bir değerlendirmedir Ancak “Şiirde her insanı içten etkileyen düş alemlerine yer verilmiş cümlesi öznel bir değerlendirmedir Değer Biçme belli bir eser, kişi ya da koşul üzerine yapılır ve genel kanı niteliği taşımaz

Koşula Sadakât

Bir eylemin veya durumun gerçekleşebilmesi için önceden olması gereken diğer bir durumun varlığı, koşula bağlılıktır Mesela “Sizinle gelirim, fakat önce bu işi bitirmeme yardım ederseniz cümlesinde “gelme eyleminin olması “takviye etme eyleminin gerçekleşmesine bağlıdır Koşul olarak ileri sürülen koşul gerçekleşmezse sonuç olacak şart da gerçekleşmez Cümledeki koşulu bulabilmek için doldurma “hangi şartla, hangi taktirde gibi sorular sorulabilir

Neden – Netice

Bir eylemin hangi gerekçeyle ya da hangi nedenden dolayı yapıldığını gösteren cümlelerde niçinsonuç ilgisi vardır Bunu bulmak için yükleme “niçin sorusu sorulabilir Bu cins sorularda nedensonuç sorulabileceği gibi hangi gerekçeyle yapıldığı da sorulabilir *