cümlenin öğleri

cümlenin ögelerine örnekler

Bir duygu, düşünce ya da durumu tam olarak anlatan sözcük veya laf öbeklerine tümce denir

Bir cümlenin oluşması için en manâlı durum, kip ve şahıs belirten bir unsurun bulunmasıdır Yani eğer cümle içinde herhangi bir laf, haber veya dilek kiplerinden herhangi biriyle çekimli halde bulunuyorsa o, bir hak bildiriyor demektir Adalet söylemek ise cümle olmanın en manâlı koşuludur Şahıs bildirmek, tümce edinmek için defalarca zorunlu değildir

Cümlede bulunabilecek öğeler, yüklem, özne, nesne ve tümleçlerdir

Yüklem

Cümlede kip ve zaman bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur tek başına cümle özelliği gösterir Diğer öğeler yüklemin bütünleyici öğeleridir

Cümlede yüklemi bulmak için herhangi bir öğeye soru soramayız Onu çekimli durumda bulunan sözcüklerden anlarız

Örneğin;

“Biliyorum sözü “bilmek eyleminin şimdiki zamanla çekimlendiğini gösteriyor Öyleyse yargı bildiriyor demektir Dolayısıyla bir cümledir

Özne

Cümlede yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan veya oluş içinde bulunan öğedir Cümlenin temel öğesidir Fakat her cümlede bulunmak zorunda değildir

Cümlede özneyi bulmak için doldurma “kim ve “ne sorularını sorarız Ama bilhassa “ne sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, biz özne sorusunu yükleme öbür biçimde sorarız

Örneğin;

“Öğretmen soruyu bana sordu

cümlesinde “sordu yüklemdir Özneyi bulmak için yükleme “Soran kim? diye soruyoruz Yanıt olarak “Hoca geliyor Öyleyse cümlenin öznesi bu sözcüktür

Nesne

Cümlede yüklemin bildirdiği işten etkilenen öğedir Doldurma sorulan “kimi, neyi, ne sorularına cevap verir

Nesneler hal ekini alıp almamalarına kadar iki grupta incelenir


1 Belirtili Nesne

Nesne görevinde yer alan laf, “i hal ekini almışsa, nesneye belirtili nesne denir

“Çiçekleri annesine verdi

cümlesinde “Çiçekleri nesnesi “i hal eki aldığından belirtili nesnedir


2 Belirtisiz Nesne

Nesne görevinde bulunan söz “i hal ekini almamışsa nesne, belirtisiz nesnedir

“Annesi için çiçek topladı

cümlesinde “çiçek nesnesi bu eki almamış ve belirtisiz nesne olmuştur


Dolambaçlı Tümleç

Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri belirten öğedir Yükleme sorulan “e, “de ve “den hal eklerini bölge sorulara benzer ekleri alarak yanıt veren sözcük veya laf öbekleri dolambaçlı tümleç görevinde bulunur Soruların ve cevapların benzer ekleri alması zorunluluğu bunun öteki öğelerle karışmasına engel olur Bunu örneklerle açıklayalım

“Elindeki kitap ve defterleri bana verdi

Zarf Tümleci

Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, koşulunu vb belirten öğelerdir Bunların herkes öbür bir soruyla bulunur

“Hava kararmadan köye inmeliyiz

Edat Tümleci

Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir Fakat bir takım soruların çözümünde tezgâhtar olduğu söylenebilir Eğer seçeneklerde “ilgeç tümleci adı geçmiyorsa, siz “edat tümleci olarak gördüğünüz laf öbeklerine zarf tümleci de diyebilirsiniz

Yüklemin ne ile, kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümleci denir

“O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazan *