Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Diş çürüğü, diş yüzeyinde mikrobiyal aktivite ile başlayan mine, dentin ve sement dokularının progresif yıkımı ile karakterize multifaktöriyel bir hastalıktır.
Çürük oluşma koşulları:
1-Host ( çürüğe yatkın diş)
2-Karyojenik ağız florası
3-Substrat (besinler)
4-Zaman
Besin:
Monosakkaritler (glükoz, früktoz, galaktoz) bakteriler tarafından kolaylıkla fermente edilirler ve organik asitler ( asetik asit,formik asit, laktik asit, propiyonik asit, maleik asit ) meydana gelir. Tüketilen şeker yapışkan formda ise ve ana öğün saatleri arasında tüketiliyor ise tehlike daha da artar.
Diş minesi üzerindeki demineralizasyon ve remineralizasyon tükrükte bulunan tamponlayıcı sistemler sayesinde istikrardadır. Asit atakları ile mine yüzeyinden ayrılan kalsiyum, tamponlayıcı sistemler ile tekrar mine yüzeyine döner. Lakin remineralizasyona fırsat bulamayacak formda asit saldırısı sürerse evvel mikroskopik sonra makroskopik olarak demineralizasyon görülür. pH: 5.5 (izoelektrik nokta) olduğunda minenin organo-inorganik yapısı çözünmeye başlar ve çürük oluşur. Oklüzal fissürler plak birikimine münasebetiyle çürük oluşumuna yatkındır.
Diş fırçalamadan 1 saat kadar sonra diş üzerinde akkiz Pellikül (kazanılmış pelikül) oluşur. Tükrükteki glükoproteinlerden müsin diş üzerine yapışır. 24 saat sonra koklar ve filamentöz usulde bakteriler görülmeye başlar. Akkiz pelikül çok sayıda sülfat ve karboksil kümeleri içerir. Bu, diş yüzeyini dış ortamdan korur, diş yüzeyine selektif permeabilite özelliği kazandırır. Lakin karyojenik bakterilerin yapışmasına kolaylık sağlar. Bu yapı üzerine yiyecek artıkları, epitel artıkları, lökosit vs. birikimiyle uzaklaştırılamayan beyaz renkteki materia alba oluşur.
Karyojenik flora:
-Oral streptokoklar ( S.sangius, S.mitior, S.milleri, S.salivarius, Mutans streptokoklar)
-Oral laktobasiller
-Oral aktinomiçesler
S.sanguis: Plak florasında en yaygın bulunan bakteridir. 0.5-1 µ çapında gram(+) koklardır. Şekeri (sükroz) kullanıp ekstrasellüler polisakkaritler (glukan) oluşturur. Glukan, glikoz tasarrufu sonucu oluşurken, levan, fruktoz tasarrufu sonucu oluşur. Bunlar öbür karyojenik bakterilerin birbirine ve diş yüzeyine tutunmalarını sağlarlar.
S.mitior: Daha az karyojeniktir. Dental plakta yaygın olarak bulunur.
S.milleri: Sükrozu kullanıp ekstrasellüler polisakkarit oluştururlar fakat plak içinde çok ağır bulunmazlar.
S.salivarius: Tükrükte ağır olarak bulunmaktadır. Karyojenik potansiyelleri çok zayıftır.
Mutans streptokoklar: Karyolojk açıdan en kıymetli kümesi oluştururlar.
Bu öbekte 7 farklı bakteri vardır.
-serotip a----> S.cricetus
-serotip b----> S.rattus
-serotip c/d/e----> S.mutans
-serotip d/g----> S.sobrinus
-serotip c----> S.ferus
-serotip e----> S.macacae
-serotip h----> S.downei
S.mutans 0.5-1µ çapında gram(+) koklardır. Bilhassa oklüzal fissürlere penetre olur ve bu çürüklerden sorumlu bakteri cinsidir.
S.sobrinus' un münhasıran arayüz çürüklerinden sorumlu olduğu düşünülmektedir. İskandinav memleketlerinde bulunma sıklığı % 0.0, ABD'de 7-8 yaş kümesinde %7-10, Suudi Arabistan'da erişkinlerde %57 nispetinde bulunmuştur. Türkiye'de 7-12 yaş kümesinde %15 orantısında bulunduğu Alpöz ve ark., tarafından belirtilmektedir.
Mine yıkımından sonra dentin yıkımından sorumlu bakteriler laktobasillerdir. 5 farklı laktobasil çeşidi vardır. En sık görülenler L.casei, L.acidophilus, L.plantarum, L.salivarius, L.fermentum dur. Şekerleri fermente edip organik asit oluştururlar, asit yapıcı bakterilerdir.
Aktinomiçesler, filamentöz bakterilerdir. Plak içinde bulunurlar ve zayıf asit oluştururlar. Kök yüzeyi çürüklerinden A.naeslundi ve A.viscosus'un sorumlu olabilecekleri bildirilmektedir.
Diş çürüğüne ilişkin epidemiyolojik indeksler:
Epidemiyoloji, bir topluluktaki marazların, salgınların dağılımını, sıklığını, topluluklar arasındaki farklılığını inceleyen bir bilim kısmıdır. WHO (dünya sıhhat örgütü), dişhekimliğine ilişkin epidemiyolojik indekslerde standardizasyonu sağlamak gayesiyle bir genelge yayınlamıştır. Buna nazaran; mine üzerindeki beyaz tebeşirimsi renklenmeler, kahverengi-siyah arası değişen renklenmeler, okluzal fissürlerde yumuşamış bir tavan varlığı yahut kenarların bulunduğu lezyonlar çürük olarak tanımlanmıştır.
A) Çürük prevalans suratı
Bir toplulukta ağızda çürük yahut sonuçlarını taşıyan birey sayısı
Çürük prevalans suratı = ----------------------------------------------------------------------------- X 100
Yekun muayene edilen birey sayısı
Bulunan kıymet yüzde olarak tabir edilir.
B) Çürüğün şiddet raddesini ölçen indeksler topluluğun çürük ve sonuçlarından ne sıklıkla etkilendiğini gösterirler.
-DMFT
-DMFS
-dft
-dfs bu kümede bölge alan indekslerdir.
DMF indeksi (D=decay,çürük M=missing,eksik F=filled,dolgulu)
Muayene edilen bireylerdeki yekun çürük, dolgulu ve eksik diş sayısı
DMFT = ----------------------------------------------------------------------------------------
Yekun muayene edilen birey sayısı
(yüzde olarak tabir edilmez)
Muayene edilen bireylerde saptanan çürük, dolgulu ve eksik diş yüzeylerinin sayısı
DMFS = ----------------------------------------------------------------------------------------
Yekun muayene edilen birey sayısı
Azı ve küçük azı dişleri için yekun 5 yüzey varken, kanin ve kesici dişler için yekun 4 yüzey hesaplanır. Yetişkin bir kişide çürükten etkilenebilecek yekun 128 yüzey vardır. (20 yaş dişleri hariç)
dft; DMFT indeksinin süt dişleri için hesaplanan formudur. Yalnızca DMFT de kullanılan M(missing) bileşeni kullanılmaz, zira süt dişinin fizyolojik kök rezorbsiyonu nedeniyle mi yoksa çürüğe bağlı olarak mı kaybedildiği bilinmez. Diş doktoru ziyaretlerinin çok sıkı kayıt altında olduğu gelişmiş memleketlerde dmf
dfs; DMFS indeksinin süt dişleri için hesaplanan formudur. Süt dişi yüzeyleri ile ilgilidir.
C) Çürük insidans suratı
Belli bir vakit periyodunda yeni oluşan çürük lezyonlarının yekun muayene edilen bireylerin sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Yüzde olarak hesaplanmaz.
Makul bir devir periyodu içerisinde yeni meydana gelmiş olan çürük lezyonu sayısı
Muayene edilen birey sayısı
D) Laboratuar bulguları ile ilgili indeksler
a) çürük aktivite testleri
- tükrükteki laktobasillus sayımı
- synder testi: sulandırılmış tükrüğün 48-72 saat 37 0 C de enkübe edilmesinden sonra oluşan asit ölçüsünün kıymetlendirilmesine dayanır.
b) plak pH nın ölçülmesi: çürüğe yatkınlık hesaplanabilir.
c) beklenen çürük aktivitesini belirleyen parametreler
Hastada rastgele bir nedenle tükrük akış suratı azalırsa dental plak içindeki asitler nötralize edilemezler. Akış suratının fazlalığı yeni çürük oluşumunun çok az olacağını gösterir. Tükrüğün uyarılmasıyla toplanmış olan örnekte s.mutans'ın sayısını kantitatif olarak saptarsak kişinin çürüğe yatkınlığı hakkında fikir edinilir.
-tükrüğün tamponlama kapasitesi
-uyarılmış tükrükteki s.mutans titrasyonu
d) SMAPPI: streptococcus mutans aproximal plak index
Ara yüz yerlerindeki dental plak içerisindeki s.mutans varlığını, ölçüsünü gösteren bir indekstir.
E) Uygulanması gereken indeksler
a) UGTİ (uygulanması gereken tedavi indeksi) Bu indeksin pahasının sıfıra gerçek azalması topluluktaki diş tedavi hizmetlerinin uygun olduğunu gösterir.
D
UGTİ = ---------- X 100
DMFT
b) UTİ (uygulanan tedavi indeksi) Toplulukta uygulanmış olan tedavilerin yüzdesini belirler. % 100 e yakın olması istenir.
F
UTİ = ----------- X 100
DMFT
Çürük oluşma koşulları:
1-Host ( çürüğe yatkın diş)
2-Karyojenik ağız florası
3-Substrat (besinler)
4-Zaman
Besin:
Monosakkaritler (glükoz, früktoz, galaktoz) bakteriler tarafından kolaylıkla fermente edilirler ve organik asitler ( asetik asit,formik asit, laktik asit, propiyonik asit, maleik asit ) meydana gelir. Tüketilen şeker yapışkan formda ise ve ana öğün saatleri arasında tüketiliyor ise tehlike daha da artar.
Diş minesi üzerindeki demineralizasyon ve remineralizasyon tükrükte bulunan tamponlayıcı sistemler sayesinde istikrardadır. Asit atakları ile mine yüzeyinden ayrılan kalsiyum, tamponlayıcı sistemler ile tekrar mine yüzeyine döner. Lakin remineralizasyona fırsat bulamayacak formda asit saldırısı sürerse evvel mikroskopik sonra makroskopik olarak demineralizasyon görülür. pH: 5.5 (izoelektrik nokta) olduğunda minenin organo-inorganik yapısı çözünmeye başlar ve çürük oluşur. Oklüzal fissürler plak birikimine münasebetiyle çürük oluşumuna yatkındır.
Diş fırçalamadan 1 saat kadar sonra diş üzerinde akkiz Pellikül (kazanılmış pelikül) oluşur. Tükrükteki glükoproteinlerden müsin diş üzerine yapışır. 24 saat sonra koklar ve filamentöz usulde bakteriler görülmeye başlar. Akkiz pelikül çok sayıda sülfat ve karboksil kümeleri içerir. Bu, diş yüzeyini dış ortamdan korur, diş yüzeyine selektif permeabilite özelliği kazandırır. Lakin karyojenik bakterilerin yapışmasına kolaylık sağlar. Bu yapı üzerine yiyecek artıkları, epitel artıkları, lökosit vs. birikimiyle uzaklaştırılamayan beyaz renkteki materia alba oluşur.
Karyojenik flora:
-Oral streptokoklar ( S.sangius, S.mitior, S.milleri, S.salivarius, Mutans streptokoklar)
-Oral laktobasiller
-Oral aktinomiçesler
S.sanguis: Plak florasında en yaygın bulunan bakteridir. 0.5-1 µ çapında gram(+) koklardır. Şekeri (sükroz) kullanıp ekstrasellüler polisakkaritler (glukan) oluşturur. Glukan, glikoz tasarrufu sonucu oluşurken, levan, fruktoz tasarrufu sonucu oluşur. Bunlar öbür karyojenik bakterilerin birbirine ve diş yüzeyine tutunmalarını sağlarlar.
S.mitior: Daha az karyojeniktir. Dental plakta yaygın olarak bulunur.
S.milleri: Sükrozu kullanıp ekstrasellüler polisakkarit oluştururlar fakat plak içinde çok ağır bulunmazlar.
S.salivarius: Tükrükte ağır olarak bulunmaktadır. Karyojenik potansiyelleri çok zayıftır.
Mutans streptokoklar: Karyolojk açıdan en kıymetli kümesi oluştururlar.
Bu öbekte 7 farklı bakteri vardır.
-serotip a----> S.cricetus
-serotip b----> S.rattus
-serotip c/d/e----> S.mutans
-serotip d/g----> S.sobrinus
-serotip c----> S.ferus
-serotip e----> S.macacae
-serotip h----> S.downei
S.mutans 0.5-1µ çapında gram(+) koklardır. Bilhassa oklüzal fissürlere penetre olur ve bu çürüklerden sorumlu bakteri cinsidir.
S.sobrinus' un münhasıran arayüz çürüklerinden sorumlu olduğu düşünülmektedir. İskandinav memleketlerinde bulunma sıklığı % 0.0, ABD'de 7-8 yaş kümesinde %7-10, Suudi Arabistan'da erişkinlerde %57 nispetinde bulunmuştur. Türkiye'de 7-12 yaş kümesinde %15 orantısında bulunduğu Alpöz ve ark., tarafından belirtilmektedir.
Mine yıkımından sonra dentin yıkımından sorumlu bakteriler laktobasillerdir. 5 farklı laktobasil çeşidi vardır. En sık görülenler L.casei, L.acidophilus, L.plantarum, L.salivarius, L.fermentum dur. Şekerleri fermente edip organik asit oluştururlar, asit yapıcı bakterilerdir.
Aktinomiçesler, filamentöz bakterilerdir. Plak içinde bulunurlar ve zayıf asit oluştururlar. Kök yüzeyi çürüklerinden A.naeslundi ve A.viscosus'un sorumlu olabilecekleri bildirilmektedir.
Diş çürüğüne ilişkin epidemiyolojik indeksler:
Epidemiyoloji, bir topluluktaki marazların, salgınların dağılımını, sıklığını, topluluklar arasındaki farklılığını inceleyen bir bilim kısmıdır. WHO (dünya sıhhat örgütü), dişhekimliğine ilişkin epidemiyolojik indekslerde standardizasyonu sağlamak gayesiyle bir genelge yayınlamıştır. Buna nazaran; mine üzerindeki beyaz tebeşirimsi renklenmeler, kahverengi-siyah arası değişen renklenmeler, okluzal fissürlerde yumuşamış bir tavan varlığı yahut kenarların bulunduğu lezyonlar çürük olarak tanımlanmıştır.
A) Çürük prevalans suratı
Bir toplulukta ağızda çürük yahut sonuçlarını taşıyan birey sayısı
Çürük prevalans suratı = ----------------------------------------------------------------------------- X 100
Yekun muayene edilen birey sayısı
Bulunan kıymet yüzde olarak tabir edilir.
B) Çürüğün şiddet raddesini ölçen indeksler topluluğun çürük ve sonuçlarından ne sıklıkla etkilendiğini gösterirler.
-DMFT
-DMFS
-dft
-dfs bu kümede bölge alan indekslerdir.
DMF indeksi (D=decay,çürük M=missing,eksik F=filled,dolgulu)
Muayene edilen bireylerdeki yekun çürük, dolgulu ve eksik diş sayısı
DMFT = ----------------------------------------------------------------------------------------
Yekun muayene edilen birey sayısı
(yüzde olarak tabir edilmez)
Muayene edilen bireylerde saptanan çürük, dolgulu ve eksik diş yüzeylerinin sayısı
DMFS = ----------------------------------------------------------------------------------------
Yekun muayene edilen birey sayısı
Azı ve küçük azı dişleri için yekun 5 yüzey varken, kanin ve kesici dişler için yekun 4 yüzey hesaplanır. Yetişkin bir kişide çürükten etkilenebilecek yekun 128 yüzey vardır. (20 yaş dişleri hariç)
dft; DMFT indeksinin süt dişleri için hesaplanan formudur. Yalnızca DMFT de kullanılan M(missing) bileşeni kullanılmaz, zira süt dişinin fizyolojik kök rezorbsiyonu nedeniyle mi yoksa çürüğe bağlı olarak mı kaybedildiği bilinmez. Diş doktoru ziyaretlerinin çok sıkı kayıt altında olduğu gelişmiş memleketlerde dmf
dfs; DMFS indeksinin süt dişleri için hesaplanan formudur. Süt dişi yüzeyleri ile ilgilidir.
C) Çürük insidans suratı
Belli bir vakit periyodunda yeni oluşan çürük lezyonlarının yekun muayene edilen bireylerin sayısına bölünmesiyle hesaplanır. Yüzde olarak hesaplanmaz.
Makul bir devir periyodu içerisinde yeni meydana gelmiş olan çürük lezyonu sayısı
Muayene edilen birey sayısı
D) Laboratuar bulguları ile ilgili indeksler
a) çürük aktivite testleri
- tükrükteki laktobasillus sayımı
- synder testi: sulandırılmış tükrüğün 48-72 saat 37 0 C de enkübe edilmesinden sonra oluşan asit ölçüsünün kıymetlendirilmesine dayanır.
b) plak pH nın ölçülmesi: çürüğe yatkınlık hesaplanabilir.
c) beklenen çürük aktivitesini belirleyen parametreler
Hastada rastgele bir nedenle tükrük akış suratı azalırsa dental plak içindeki asitler nötralize edilemezler. Akış suratının fazlalığı yeni çürük oluşumunun çok az olacağını gösterir. Tükrüğün uyarılmasıyla toplanmış olan örnekte s.mutans'ın sayısını kantitatif olarak saptarsak kişinin çürüğe yatkınlığı hakkında fikir edinilir.
-tükrüğün tamponlama kapasitesi
-uyarılmış tükrükteki s.mutans titrasyonu
d) SMAPPI: streptococcus mutans aproximal plak index
Ara yüz yerlerindeki dental plak içerisindeki s.mutans varlığını, ölçüsünü gösteren bir indekstir.
E) Uygulanması gereken indeksler
a) UGTİ (uygulanması gereken tedavi indeksi) Bu indeksin pahasının sıfıra gerçek azalması topluluktaki diş tedavi hizmetlerinin uygun olduğunu gösterir.
D
UGTİ = ---------- X 100
DMFT
b) UTİ (uygulanan tedavi indeksi) Toplulukta uygulanmış olan tedavilerin yüzdesini belirler. % 100 e yakın olması istenir.
F
UTİ = ----------- X 100
DMFT
