Doğru beslenmede önemli bir adım: etiket okuma

Süpermarket rafları arasında geçen yolculuğunuzda aslında birçok etiket görüyorsunuz. Tahminen en çok dikkat ettiğiniz etiketler, fiyat etiketleri ve son kullanma tarihini gösteren etiketler. Gelgelelim bildiğimiz besin etiketleri bu kadar ile sonlu değil. Görüp de fark etmediğimiz birçok besin etiketi ise bizlere sahih alışveriş yapmanın ve gerçek beslenmenin haritasını gösterir nitelikte. Bu nedenle, onların lisanından daha güzel anlamamız gerekiyor.

BESİN ETİKETLERİNDE NELER MÜELLIF?
Besin etiket haberlerinde, besinin besin öğeleri pahaları (karbonhidrat, protein, yağ, vitamin ve mineral miktarları), üretici firmaya ilişkin haberler ve üretim müsaadeleri, besinin içindekiler listesi ve porsiyon ölçüsü yahut yükü üzere haberler yan alır. Şayet besin sıhhate yararlı potansiyel tesirlere sahip ise (düşük yağlı, light, probiyotik eserler vs.) bu tesirlerin açıklandığı kısımda etikette bölge alır.

ETİKETLERİN LISANINI ÖĞRENMELİSİNİZ…

Besinlerin etiketlerinde rastlayabileceğiniz birtakım tabirlerin açıklamaları şu haldedir:

** Yağsız et: Etin her 90 gramı için, yekun 10 gram yağdan daha az yağ ve 95 miligram kolesterol içerdiğini anlatır

** Ekstra yağsız et: Etin her 90 gramı için, yekun 5 gramdan daha az yağ ve 95 miligram kolesterol içerdiğini anlatır.

** Azaltılmış …. : Birtakım besinlerin üzerinde “enerjisi azaltılmıştır” üzere cümlelere rastlayabilirsiniz. Bu besinler, kendine misal ve olağan üretilmiş besinlere nazaran %25 orantısında daha az kuvvet, yağ yahut kolesterol içermektedir.

** Light… : Son günlerde popülaritesi uygunca artmış olan “light” eserler, benzerlerine nazaran %30 daha az kuvvet yahut %50 daha az yağ içermektedir.

** Zenginleştirilmiş… : Bu terim, besine çeşitli besin öğelerinin üretim sırasında, sıhhati korumak maksadıyla eklendiğini tabir eder. Süpermarketlerde C vitamininden zenginleştirilmiş meyve suları ve iyotlu tuz üzere kimi eserler zenginleştirilmiş eserlerdir.

** Taze dondurulmuş… : Bu tıp besinler taze haldeyken süratle dondurulmuş olan besinlerdir.

** Homojenize süt: Sütten yağın ayrılması sonucunda, sütün pütürsüz ve berrak bir yapıya sahip olduğunu anlatan sözdür.

** Pastörize …: Süt ve yumurta üzere besinlerde vücuda zarar verebilecek bütün bakterilerin, yüksek ısıda kısa vade ısıtılıp süratle soğutularak yok edildiğini anlatan sözdür.

** UHT …: Yüksek ısıda besinde bulunan bütün mikroorganizmaların öldürüldüğünü belirten tabirdir. Bu tıp eserler oda koşullarında açılmadan 3 ay bekletilebilir. Ancak açıldıktan sonra buzdolabında saklanması gerekir.

** FENİLALANİN İÇERİR-İÇERMEZ: Fenilalanin, fenilktonüri hastalarında metabolize edilemeyen bir aminoasittir. Bu nedenle fenilketonüri hastaları tarafından tüketilmemeleri gerekir. Eserlerde mekan alan bu malumat, fenilketonüri hastalarını bilgilendirmeyi gayeler.

** ASPARTAM İÇERİR-İÇERMEZ: Aspartam vücutta yıkıldığında fenilalanin oluşturur. Bu nedenle Fenilketonüri hastalarının aspartam kullanmamaları gerekir. Eserlerde mekan alan bu haber, fenilketonüri hastalarını bilgilendirmeyi maksatlar.

** GLUTEN İÇERİR-İÇERMEZ: Gluten, çölyak hastalarının barsaklarına zarar veren bir tıp protein yapıdır. Bu nedenle çölyak hastaları gluten içeren hiçbir eseri kullanmamalıdırlar. Eserlerde yan alan bu haber, çölyak hastalarını bilgilendirmeyi emeller.

ETİKETLERİ HAKIKAT TAHLIL ETMEK ÖNEMLİDİR…
Etiketlerde nokta alan porsiyon ölçülerine, güç bedellerine, günlük gereksinimi karşılama yüzdelerine mahsusen dikkat etmek gerekir.

Etiketlerde belirtilen porsiyon bedellerinin büyük bir kısmı –çoğu restoranda servis edilen yemekler de dâhil- günlük tüketilmesi gereken ölçüler göz önünde bulundurularak hazırlanmış değildir. Umumide bu porsiyon büyüklükleri topluluğun umumisinin tükettiği yahut talep edeceği ölçüye nazaran belirlenir. Bu nedenle, sizin beslenme programınızda nokta alması gereken porsiyon ölçüleri ile etiket üzerinde belirtilen porsiyon ölçüleri birbiri ile uyuşmayabilir.

Etiketlerin üzerinde mekan alan pahalar ile sağlıklı beslenme prensipleri çerçevesinde size verilen teklifleri birbirine karıştırmamanız değerlidir. Örneğin günlük protein tüketiminin günlük alınacak gücün %12-15'ini karşılayacak halde olması gerektiği önerilmektedir. Şayet etikette besinin protein içeriği besinin verdiği yekun kuvvetin %12-15'inden fazlasını karşılıyorsa bu besinden vazgeçmeniz gerekmez. Zira verilen teklif, besin bazında değil, bir günlük yekun beslenmenizde pratiğiniz gereken bir tekliftir.

Satın almayı düşündüğünüz eserin üzerinde mekan alan günlük gereksiniminizin % kaçını karşıladığını tabir eden bedellerin yaklaşık pahalar olduğunu bilmeniz kıymetlidir. Zira bu kıymetler, umumide 2000–2500 kalorilik güç gereksinimi olan bir bireyin karşılaması gereken besin öğeleri muhtaçlığına nazaran hesaplanır.

ETİKETLERLE İLGİLİ BIRTAKIM PÜF NOKTALARI

Satın almayı düşündüğünüz eserin etiketinde üretici firmanın ismi, adresi ve telefon numarası olup olmadığına dikkat etmelisiniz. Satın aldığınız eserle ilgili bir şikâyetiniz olduğunda bu muhabere haberlerini kullanarak, firma ile muhabereye geçebilirsiniz.

Satın almayı düşündüğünüz eserin etiketinde üretim olurlarının taraf alıp almadığını denetim ediniz. TSE damgaları olmayan ve ilgili bakanlıklardan üretim müsaadesi almamış olan eserleri satın almayınız.

Sıhhat durumunuza bağlı nedenlerle kişisel bir diyet uyguluyorsanız ve bu satın alacağınız eser ismi diyet listenizde yan almıyorsa, diyetisyeninize istişareden bu eseri kullanmayınız. Eserin etiketi ile birlikte diyetisyeninize danışmanız kolaylık sağlayacaktır.

Yanlışsız etiket okuma, sağlıklı beslenmeyi kolaylaştıran bir faktördür. Ama sağlıklı beslenme prensiplerine münasip beslenebilmek için, ferdî kuvvet ve besin öğesi gereksinimlerinizi bilmeniz gerekir. Bu mevzu ile ilgili kuşkularınız varsa, bir diyetisyene danışabilirsiniz.