Doğu ve Batı Arasındaki Çekişmenin Arasında: Zengin Metal Yatakları Grönland'ın Sonu Olabilir

Dünyanın en büyük adası Grönland, sahip olduğu güçlü "nadir topraklar elementleri" nedeniyle geleceğini büyük bir tehliye atan sıkıntı bir seçimle karşı karşıya. Silah üretimi, rüzgar tribünleri ve nükleer unsurların imalinde kullanılan bu elementlerin yüzde 98’i şu anda Çin’de üretiliyor. Lakin, stratejik olarak büyük bir değere sahip olan bu hammaddeleri Çin’den ithal etmek istemeyen ABD ve Avrupa Birliği’nin gözünü Grönland’e dikmesi, ada ülkesinde büyük radyoaktif kirliliğe neden olacak.




10. yüzyılda, İzlandalı bir Viking olan Kızıl Erik, diğer bir Kuzey Kutbu adasındaki bitki örtüsünden o kadar etkilenmişti ki, onu "yeşil arazi" yani Grönland olarak isimlendirdi. Fakat, Grönland yaklaşık 11 yüzyıl sonra onu bekleyen büyük bir tehlikeyle karşı karşıya.

Devasa metal kaynaklarına sahip



Dünyanın en büyük adası, rüzgar türbinleri, elektrikli araçlar, savaş uçakları ve silah yapımındaki  üstün güçlü mıknatıslar oluşturmak için kullanılan ve "nadir topraklar" olarak bilinen devasa metal kaynaklarına sahip. Ender topraklar elementleri (NTE) lantanitlerle birlikte itriyum ve skandiyum elementlerinin oluşturduğu bir küme metale deniliyor.

ABD bu metallerin üretimini 20 yıl evvel Çin'e bırakmıştı



Bununla birlikte, metaller global olarak bol ölçüde bulunuyor, lakin işlenmesi o kadar sıkıntı ve kirli ki, bir vakitler üretime hâkim olan ABD, bu pozisyonu yaklaşık 20 yıl evvel Çin'e devretti.

Grönland'ın buz katmanı ve buzulları çekilirken, biri ABD’de finansman arayan, başkası ise Çin tarafından desteklenen Avustralya merkezli iki maden şirketi Grönland’de çalışmaya başladı. Öte yandan, Grönland’in kaynaklarını paylaşma yarışı yalnızca bu iki şirketle de hudutlu değil.

Batı Çin'den bağımsız olmak istiyor



Batı, çok değerli olan bu metallerin üretimi için Çin'den bağımsız olmak istiyor. Kanada merkezli danışmanlık şirketi Adamas Intelligence'a nazaran, ender toprak metallerinin birçok kullanımı var ve geçen yıl Çin bunların yaklaşık yüzde  90'ını üretti. ABD-Çin gerginliğinin artmasıyla, ABD Lideri Joe Biden geçen ay, başka ülkelerin ABD’ye karşı silahlanmasını engellemek  ismine ender topraklar da dahil olmak üzere değerli ABD gereçlerini gözden geçireceğini söyledi.

Öte yandan, şirketler, Grönland’deki her madenin işlenmesinin yaklaşık 500 milyon dolara mal olacağını söylüyor. Şu anda ABD’de faaliyet gösteren tek ender toprak madeni - California'daki Mountain Pass ve onun da bir kısmı kısmen Çin hükümeti  dayanaklı bir şirkete ilişkin.

AB'nin metale olan talebinin 2050 yılına kadar 3 kat artacak



Kvanefjeld’de faaliyet gösteren birinci şirketin ana teklifi, rüzgar türbinleri için gerekli olan neodimin işlenmesi.  Brüksel, AB'nin metale olan talebinin 2050 yılına kadar yılda 13 bin tona ulaşabileceğini söylüyor ve bu sayı 2015'te kullanılandan üç kat fazla. Neodim ayrıyeten savaş uçaklarında da kullanılıyor.

Öbür şirket Greenland Minerals’ın ise yüzde 10’una Çinli Shenghe Resources şirketi sahip. Mountain Pass'ta da emsal büyüklükte bir paya sahip olan Shenge dünyadaki en büyük maden şirketlerinden biri. 

Grönland’deki maden yatakları, adanın güney ucunda yer alıyor ve UNESCO Dünya Mirası Alanı’na 16 kilometre uzaklıkta bulunuyor. Adada yapılacak maden sürece tesislerinin çevreyi kirletmesinin yanı sıra bu korunan alanlara da büyük oranda ziyan vereceği düşünülüyor. Mevzuyla ilgili tarışmalari başşehir Nuuk'ta siyasi bir krizi tetikledi ve 56 nin nüfuslu adada  Nisan ayında yapılması planlanan  genel seçimlerin ana unsurlarından biri oldu.

Madencilik faaliyetleri için şimdiden 100 milyon dolar harcandı



Lakin, birçok Grönlandlı kirlilik konusunda telaş duysa da, kırılgan ekonomilerini geliştirmenin anahtarının madencilik olduğunu düşünüyor. 2013 yılında yapılan bir ankette, ülkedeki yetişkin nüfusun yarıdan biraz fazlası hammaddelerin ülkenin ana gelir kaynağı olmasını istediklerini söz etti.

Avustralyalı bir jeoloğun ABD yetkililerine sunduğu özel bir teşebbüs olan birinci maden, radyoaktif materyal içermeyecek. Ön etraf onayı kazandı, lakin paraya ve bir işletme planına muhtaçlığı var.

İkinci şirket ise bölgedeki madencilik faaliyetleri  için şimdiden 100 milyon dolardan fazla para harcadı, Çinli ortağı aracılığıyla sürece teknolojisini kanıtladı ve Grönland’ın koalisyon hükümetinden birinci siyasi dayanağı kazandı. Lakin planları ortasında bir nükleer yakıt olan uranyumun Çin'e ihraç edilmesi yer alıyor ve yakın vakitte yakınlardaki Narsaq kasabasında yaşayanlar da dahil olmak üzere güçlü bir muhalefetle karşılaştı.

Çevreciler protesto ediyor



Kasabada yaşayan muhalefet milletvekili Mariane Paviasen, "Yerli halk olarak uzun yıllardır tabiatla ahenk içinde yaşıyoruz. Bu toprakları avlanmak ve balık tutmak için kullanıyoruz" dedi.

Danimarka Krallığı'nın kendi kendini yöneten bir bölgesi olan Grönland, Andorra ve Burundi'ye misal biçimde yaklaşık 3 milyar dolarlık gayri safi yurtiçi hasılaya sahipİ Halkı çoğunlukla balıkçılıkla geçiniyor ve Kopenhag'dan gelen bağışlarla yaşıyor, bu yüzden hükümet yabancı yatırımları çekmek istiyor.

'Kabul etmezsek aptal durumuna düşeriz'



Birinci projeden telif fiyatı için bir kestirim yok, lakin Çin irtibatlı olandan her yıl yaklaşık 1,5 milyar Danimarka kronu (245 milyon dolar) bekleniyor, bu da kamu harcamalarının kabaca yüzde  15'ine denk geliyor. Hatta, bakan vekili Vittus Qujaukitsoq geçen ay yaptığı açıklamada, “Grönlandlılar ansızın ikinci projeyi istemediklerine karar verirlerse, yatırımcıların karşısında  aptal durumuna düşüreceğiz. Tüm ülkenin güvenilirliği tehlikede" açıklamasını yaptı.

Her iki Grönland projesi de Avustralya'dan yürütülse de, Avrupa'nın kritik mineral üretimini artırmak ve ender toprak metalleri için Çin'e olan bağımlılığını azaltmak için Avrupa Birliği (AB) teşebbüsü olan European Raw Materials Alliance tarafından destekleniyor. AB tarafından finanse edilen ittifak, yatırımı koordine ediyor ve Avrupa madenleri, sürece tesisleri ve mıknatıs sanayileri için tohum parası sağlıyor.

Geçen yıl AB, az toprak ve öteki yeşil güçle ilgili projelere 10 milyar euro kaynak ayırdı ve ender toprak metallerine olan talebinin 2050 yılına kadar on katına kadar artabileceğini açıkladı. 

İttifak’ın lideri Bernd Schäfer, “Bu çok kritik bir devir. Çin şu anda az toprak elemnti arzının yüzde 98’ini oluşturuyor. Gelecekte Avrupa'da hammadde kıtlığıyla karşılaşabiliriz” yorumunu yaptı.