Doğum Kontrol Yöntemleri

Doğum Denetleme Yöntemleri
Doğum Kontrol Yöntemleri Çeşitleri
Doğum Denetim Yöntemleri Nelerdir

Tüm aileler ve bireyler kendi doğurganlık davranışları konusunda doğru bilgiye dayalı, bilinçli ve gönüllü bir tercih yapmalıdırlar Böylece istemedikleri gebeliklerden sağlıklı ve etkin bir biçimde korunabilirler

ADoğal Yöntemler

Doğal aile planlaması çiftlerin doğurganlık bilinci ile gebeliği önlemeyi ya da oluşturmayı sağlayan bir takım kuralları birlikte uygulaması olarak tanımlanır Dünya sağlık durumu Örgütü, doğal aile planlamasını, manstrüel sişkusun (adet sişkusu) fertil ve infertil dönemlerinde, doğal belirti ve semptomları gözleyerek gebeliğin planlanması veya gebeliğin önlenmesi yöntemleri olarak tanımlamıştır

Doğal Yöntemlerin Etkinliği %75 ’dir

1 Servikal Mukus Yöntemi (Rahim Ağzı Salgısı)

kadın vajinadaki salgıyı yoklama eder Gözlemini ve salgının eldeki hissini her gün kaydeder Ovülasyon (yumurtlama) yaklaşırken mukus artar, incelir ve rengi berraklaşır daha esnek ve kaygan olur İki parmak arasında yavaş yavaş uzatılabilir Bu tür mukus spermlerin yaşamsını ve yumurtaya içten ilerlemesini sağlar Ovülasyondan önce ve sonraki dönemlerde mukus azalır ve yapışkan bir hal alır Vajen kuru hissedilir Mukusun arttığı bu dönemde cinsel perhiz yapılır

2 Bazal Beden Isısı Yöntemi

Ovülasyondan daha sonra salgılanan pregesteron hormonu ısı arttırıcıdır Yeni ceset ısısını 0,2 ?C ile 0,5 ?C aralarında yükseltir ve bir sonraki menstrüasyona dek yüksek ısıda tutar Bu yükselişe termalleşme denir ve bu da bazal beden ısısı yönteminin temelidir Ovülasyon denime, ceset ısısını izleyerek saptanabilir

Cinsel perhiz, menstrüel kanamanın ilk gününden, ısı artışının saptandığı 3 günün sonuna değin sürdürülmelidir Isı çizgisinin üstünde 3 ısı kaydedene dek beklenmelidir Bir sonraki menstrüel kanama başlayana kadar cinsel perhize ara verilir

Bu usul kimsesiz kullanılmamalıdır Servikalmukus veveya servikal palpasyon (elle muayene) yöntemleri ile birlikte kullanılmalıdır

3 Servikal Palpasyon (Rahim Ağzını Parmakla Muayene) Yöntemi

kadın kendi kendini elle muayene ederek, servikal (rahim ağzı) kenarındaki değişiklikleri tanımlayabilir İnfertil (güvenli) dönemde serviks,dış ağzı kapalıdır ve elle kolayca ulaşılır Yaklaşan yumurtlama (ovülasyon) ile birlikte ostrojen harmonu düzeyi yükseldikçe serviks yumuşar Yukarı doğru çekilir ve dış ağızı açılır Ovülasyondan ortalama 45 gün nce yumuşamanın başlaması bariz ışık halkası kazanç Elle rahim ağzı daha zor ulaşılır bir hal alır ve ele gelince de yumuşaktır Eşler servikste ilk değişikliklerin belirlendiği andan, serviksin zahmetsizce hissedildiği, sert olduğu ve ağzının kapalı olduğu zamana dek cinsel ilişkide bulunmamalıdır

4 Yıllık Yöntemi

kadının bir periyodu 30 gün kabul edilirse ovülasyon adetin başlangıcından 1618 gün sonradır Buna kadar adetin başladığı gün birinci gün olursa, adetin başlangıcından sonraki 14 ile 21 gün arası döllenme için en riskli dönemi oluşturmaktadır Bu dönemde cinsel ilişkiden kaçınılmalıdır Menstrvel sişkusun süresinin tam bilinememesi ve bir fazla nedenden de etkilendiği için güvenli bir yöntem değildir ve kullanılmamalıdır

5 Geri Çekme

Cinsel ilişki esnasında erkeğin cinsel organının, boşalmadan önce vajenden çıkartılıp, meninin vajen dışına boşaltılmasıdır Başarı oranı %75 ’dir Başarı ile uygulandığında bile kadında ve erkekte psikolojik ve fizyolojik sorunlar ortaya çıkabilmektedir

6 Vajinal Yıkama

Bazı kadınlar, vajina duvar ve kanalındaki spermleri yıkayıp atma düşüncesi ile cinsel ilişkiden derhal daha sonra vajinayı su ile yıkamanın gebeliği önlediğine inanır Bu yöntem doğum kontrol yöntemi olarak ayrıntılarıyla etkisizdir Çünkü spermlerin birkaç saniye içinde servikal mukusa geçebilirler

B Emzirme ve Gebeliğin Önlenmesi

Adet kanaması olmadıkça emzirmeyle gebelikten korunma yöntemi olarak tanımlanan bu usul özellikle doğumdan sonraki ilk aylarda, süt veren kadınların, belirli koşullarla doğal olarak doğurgan olmadığı düşüncesine dayanır Emzirmenin her koşulda gebelikten korumadığı bilinmelidir Belirlenmiş koşullarda ve muhakkak zaman için emzirme ile korunabilinir azami 6 ayı uyumlu emzirme ve adet görülmemesi koşullarında emzirme, kadının bu dönemde baştan ovülasyona ve adet görmesini geçiktirir Etkinliği %85 ’dir

C Bariyer Yöntemler

Spermin rahim boşluğuna geçmesini engelleyerek gebelikten korurlar Bariyer yöntemleri güvenlidir, ast etkileri yoktur, birlikte kullanımı etkinliklerini arttırır Kondom (prezervatif), dioatrem ve spermisitler bu yöntemlerdendir

1 Kondom

Cinsel ilişki esnasında penise takılan bir kauçuk kılıftır Spermin vajinaya girmesini engeller Sperisitler ile birlikte kullanılması etkinliğini arttırır Doğum kontrolü haricen, AIDS ve diğer cinsel yolla bulaşan hastalıkların yayılmasını önler

2 Diyafram

Diyafram rahim ağzını örten, kenarları daha sert, kauçuk bir araçtır ve servikal açıklığa uygulanan spermisit jel veya krem ile birlikte kullanılır spermisit madde diyafram göre fiziksel olarak engellemeyen spermleri öldürür

3 Spermisitler

Vajinal spermisitler, spermlerin servikse ulaşmadan etkisiz ülkü getirilmeleri için vajinaya konur Köpük, tablet, krem şeklinde bulunurlar Öteki doğum kontrol yöntemlerine tarafından etkinliği daha azdır Etkinliğini artmak için kondom ya da diyafram ile birlikte kullanılmalıdır

DOral Konto Septitler (Doğum Yoklama Hapları)

Doğum teftiş hapları şunlardır;

kombine doğum denetim hapları

Yalnız prefesteron içeren haplar (ufak haplar)

Ertesi gün hapı

1 Kombine Doğum Denetim Hapları

Çok güvenilir bir doğum denetleme yöntemidir Östrojen ve progesteron hormonları birlikte bulunur Ostrojen, yumutlamayı (ovulosyonu) baskılar ve döllenmiş yumurtanın gelişmesini engeller Progesteron rahim ağzı sıvısının azaltıp kıvamının artmasına niçin olarak spermlerin geçişini engeller Etkinliği%99,9 ’dur En etkili yöntemdir Her gün hormon taşıyan haplardan bir tane alınır Kullanımı kolaydır Yumurtalık ve rahim kanseri riskini azaltır, sevecen meme hastalıklarını azaltır Kemik erimesi riskini azaltır Hap kullanmaya son verdikten sonradan doğurganlık yeteneği her tarafta devam eder Kullanmaya başlamadan önce hamilelik testi ile gebelik olup olmadığı saptanmalıdır Meme kanseri, kan pıhtılaşması olanlarda, kalp hastalarında, karaciğer hastalarında kullanılmamalıdır 6 aylıktan ufak bebek emzirenlerde, sigara içenler, diyabet, yüksek kan basıncı, migren, bunalım tanısı olanlarda ise denetim aşağı kullanılmalıdır

2 Yalnız Progesteron Içeren Haplar (Ufak Haplar)

Ostrojen içermezler ve kombine doğum yoklama haplarına tarafından daha eksik progesteron içerirler Kadında doğal olarak oluşan rahim ağzı sıvısını kalınlaştırarak spermin geçişine engel olur ve yumurtlamayı %50 oranında engeller Etkinliği %96 ’dır Her gün aynı saatte alınmalıdır Emziren kadınlarda kullanılabilir Ostrojenin ast etkilerinden dolayı kombine doğum denetim hapı kullanmayan kadınlarda kullanılabilir

3 Ertesi Gün Hapı

Ertesi gün hapı doğum kontrol yöntemi değildir Korumasız cinsel ilişkiden sonradan, sürdürülmesi elbette beğenilmeyen gebeliklerin, döllenmiş yumurtanın rahim yüzeyine yerleşmesinden önce önlenmesidir Tecavüz gibi zorunlu durumlarda başvurulan bu haplar, kullanacak olan kişiye marka belirtilmeden ve paketinden çıkarılarak verilmelidir

EEnjete Edilen Doğum Denetleme İlaçları

Pregesteron taşıyan ilaçlardır Ovülasyonu (yumurtlama) engeller Ayrıca, spermin rahime girmesini engelleyen kalın bir servikal mukus da oluştururlar 3 ayda bir kullanılırlar Geçici kontrosptit yöntemlerinin en etkililerinden biridir Adet düzensizlikleri yapabilir Yumurtalık kanserine karşı da koruyucudur Ciddi bir tıbbi sorunla karşılaşılmadıkça süresiz kullanılabilir Hamile olan, karaciğer hastalığı, damarlarında pıtılaşma, meme kanseri, nedeni bilinmeyen kanamalarda kullanılmamalıdır

FCilt Altı İmplantleri

Beş sene süreyle korunma sağlayan etkin, uzun süreli ve geri dönüşümlü bir doğum denetim yöntemidir Yapay hormon içeren yumuşak silikondan üretilmiş altı ince ve esnek kapsül kadının üst kolunun iç kısmında derinin anında aşağıda küçük cerrahi bir girişimle yerleştirilir vücuda ağır ağır hormon salgılar İçinde prefesteron hormonu ovülasyonu (yumurtlama) baskılayarak ve servikal mukusu, sperm geçişini engelleyecek biçimde kalınlaştırıp azaltarak gebeliği önler En etkili doğum denetleme yöntemlerinden biridir gebelerde Karaciğer hastalığı damarda pıhtılaşması olanlarda meme kanserinde kullanılmaz

GRahim İçi Araçlar (RİA)

Günümüzde RİA, dünyada en yaygın olarak kullanılan geri dönüşümlü, uzun zaman etkili doğum kontrol yöntemidir Türkiye ’de en fazla Bakır T390A RİA kullanılır Şekli T harfine aynı

RİA rahim içine yerleştirilir, genel olarak bakır ya da bir steroid hormon içeren, ufak plastik bir cisimdir RİA spermin üstteki genital yollara ulaşmasına, yumurtanın (ovum) hareket etmesine engel olarak döllenmeyi engeller Cinsel ilişkiyi etkilemeyen, tehlikesiz ve çok etkin bir yöntemdir Emziren kadınlar içinde uygundur

RİA çıkarılıncaya değin rahimde durur Kendiliğinden düşerse vajinadan atılır Rahim ağzında bere veya kansere neden olmaz Yerinde olup olmadığı klavuz ipi yoklanarak kavranabilir 8 sene dek kullanılabilir Cinsel yolla bulaşan (AİDS gibi) hastalıklara karşı koruma sağlamaz

kadının gebe olmadığından muhakkak olunduğunda adet süresi boyunca herhangi bir zamanda uygulanabilir

HGönüllü Cerrahi Sterilizasyon

Gönüllü cerrahi mikroplardan arındırma (kısırlaştırma) tüm dünyada kabul görebilen ve artan bir şekilde yaygınlaşan bir aile planlaması yöntemidir Baka çocuk istenmeyen ve doğurganlıklarını sona erdirmek isteyen çiftler için en güvenli yöntemlerden biridir Doğurganlığı daimi olarak sona erdiren 18 yaşını doldurmuş olan herkese rızası ile, evliyse eşinin de onayı alınarak işlem yapılabilir Kadında tüp ligasyonu (tüplerin bağlanması), erkekte vazektemi (sperm kanallarının bağlanması) biçiminde yapılan operasyon, eğer istenilirse mikro cerrahi yöntemler ile düzeltilip, geriye dönüş de sağlanabilir Ancak her tarafta bu ayarlama işlemleri fazla pahalı, zaman tip ve belirlenmiş netice garanti edilemez Kadında tüp ligasyonu (tüplerin bağlanması) cinsel işlevleri etkilemez Her iki tüp bağlandığı için yumurtalıktan gelen yumurta rahime ulaşamaz ve döllenmede engellenmiş olur

Erkekte uygulanan vazektemi (sperm kanalının kesilip bağlanması) yönteminde spermin mekanik olarak dışarı ulaşması engellenmiş olur Erkekte cinsel istek ve tenksiyonlar yönünden bir bozukluğa niçin olmaz Geri dönülmesi güçtür, daimi bir usul olarak kabul edilmelidir
*