Dünya Coğrafyası

dünya coğrafyası haritası,dünya coğrafyası özellikleri,dünya coğrafyası konu anlatımı

Dünya Coğrafyası



Dünyamız Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldız sistemlerinden güneş sisteminde yer alır Bütün gezegenler elips biçiminde bir yörüngede hareket ederler

AY VE ÖZELLİKLERİ

Ay dünyamızın 150 ’si kadardır Bu sebeple Ayda yerçekimi azdır (dünyadakinin 16 ’sı kadardır)

Ayda atmosfer yoktur Bunun sonucunda; hava ve su yoktur Meteorolojik olay (iklim) görülmez Meteorlar ilk elden ay yüzeyine düşer Sonuçta büyük yanardağ ağzı çukurlukları oluşmuştur Jurnal sıcaklık farkı fazladır Bu sebeple mekanik çözülme fazladır Canlı hayatı yoktur İç ısısını kaybetmiştir Bundan dolayı volkanik olay görülmez

AYIN HAREKETLERİ

1) Kendi ekseni çevresindeki hareketi

2) Dünya çevresindeki hareketi

3) Dünya ile birlikte güneş çevresindeki hareketi

*** Ay hem kendi ayrıca de dünya çevresindeki bir turunu aynı sürede (29,5 gün) tamamladığı için dünyadan ayın sürekli benzer yüzeyi görülür

Ay günü: Dünyadaki herhangi bir meridyenin ard arda iki kez Ayın karşısından geçinceye kadar geçen süredir Bu vakit 24 saat 50 dakikadır

Güneş günü: 24 saattir

*** Ay günü ile güneş günü arasındaki süre farkından nedeniyle bir yerde Ay her gün bir önceki güne tarafından daha geç gözlenir ve gelgit olayı daha geç oluşur

AYIN EVRELERİ

Ayın aydınlık yüzünün dünyadan görünüşünde bir ay baştan başa meydana gelen değişikliklerdir

Yeniay ve dolunay evrelerinde büyük gelgit yaşanır Sebebi dünya, ay ve güneşin benzer doğrultuda olmasıdır Birincil ve son dördünde ise küçük gelgit yaşanır

Güneş tutulması, Ayın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanmasıneticesinde meydana kazançTutulmanın olabilmesi için, Ayın, Dünya etrafındaki yörüngesiyle Dünyanın Güneş etrafındaki yörüngesinin kesişim yerlerini belirleyen düğüm noktalarında ya da bu noktalar civarında (Yeniay safhasında) bulunması gerekir

Bilindiği üzere bir sene içerisinde Ay, Dünya civarda 12 kez dolanır Dolayısıyla, eğer Ayın yörünge düzlemi Dünya ’nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana gelebilirdi Ama koşul böyle değildir Ayın yörünge düzlemi ileDünya ’nınki aralarında yaklaşık 5° 9 ’ lık bir açı vardır Bu açı sebebiyle Dünya, Ay ve Güneş, Ayın Dünya etrafındaki her dolanımında tamamiyle aynı doğrultuda bulunmazlar Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşması engellenmiş olur Nitekim bir yılda asgari iki, en çokbeş Güneştutulması meydana gelebilir

Ay dünya etrafındaki yörüngesini tamamlarken, dünyanın güneş ve ay aralarında kalmasına neden olabilir Bu durumda ay yüzeyine düşen güneş ışınları dünya tarafından engellenmiş olur Karanlıkta kalan ay kısa süreli de olsa dünyadan gözlenemez bu olaya ay tutulması adı verilir Bulutsuz bir gecede çıplak gözle rahatlıkla fark edilebilen bu olay, güneş tutulmasına tarafından, dünya yüzeyinde daha geniş bir alandan gözlenebilir Ay tutulmasının dünya yüzeyinden gözlenebildiği bölge dünyanın yarısından 24º kadar fazladır

DÜNYANIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI

Dünyamızın Ekvatorda şişkin, Kutuplarda basık olan kendine has şeklineGEOİD denir

DÜNYANIN BOYUTLARI

Ekvator çevresi: 40076 km

Kutuplar çevresi: 40009 km

Ekvator yarıçapı: 6378 km

Kutuplar yarıçapı: 6357 km

Karalar yüzölçümü:149 milyon km2(%29)

Denizler yüzölçümü: 361 milyon km2(%71)

KYK ’de karalar %39 denizler %61

GYK ’de ise karalar %19 denizler %81 dir

DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI

Ekvatorun uzunluğu bütün dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır

Paralellerin uzunluğu kutuplara doğru azalır

İki boylam arasındaki uzaklık kutuplara içten azalır

Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara doğru azalır

Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun şekilde aktarılamaz

Aynı anda Dünyanın yarısı parlak (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara içten azalır

Yer çekimi kutuplara içten artar

Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır

Yer çekimi kutuplara dürüst artar

DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI


Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini peşine düşüp takip eder)

Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine kadar değişir

Lokal saat farkları oluşur

Jurnal sıcaklık farkları oluşur Buna emrindeki olarak meltem rüzgarları oluşur Mekanik çözülme olur

Aralıksız rüzgarların esme yönünde sapmalar olur

Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur

Devingen basınç merkezleri oluşur Yönler belirlenir Fotosentez meydana kazanç

DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR

1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme bağlı)

Çizgisel sürat en fazla Ekvator üzerindedir (1670 kmh) Bu hız kutuplara dürüst azalır Bunun sonucunda;

Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara doğru uzar

Gece gündüz arasındaki fark kutuplara doğru artar

Atmosferin kalınlığı Ekvatorda artı, kutuplarda azdır

Ekvatorda yerçekimi eksik, kutuplarda fazladır

2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama emrindeki)

Dünyanın açılı hızı;

24 saatte: 360°
1 saatte : 15°
4 dakikada :1° dir

*** Açısal sürat her enlemde aynıdır Açılı hız sonucunda lokal saat farkları oluşur

DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir

ELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI

Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır En uzaktan olduğu tarih ise 4 temmuzdur

Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar Böylece dünya güneş çevresinde daha hızlı dönmeye başlar Sonuçta şubat ayı 28 gündür Yani KYK ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır

Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır Sonuçta yaz mevsimi KYK ’de iki gün daha uzun olmaktadır

*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin ayrı olmasında etkilidir Dünyamızın yörüngesi daire biçiminde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşit olacaktı

EKSEN EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27' , yer ekseni ile ekliptik aralarında 66°33' açı olması)

Dönenceler meydana kazanç Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son düşey geldiği noktalara denir

Matematik iklim kuşakları oluşur

Güneş ışınlarının düşme açısı yıl baştan başa değişir Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer kez, dönenceler arasına da ikişer kez tepede olan açıyla düşerler Dönenceler dışarıya hiçbir yere güneş ışınları dikey olarak düşmez


Mevsimler oluşur Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında sene her tarafında değişikliğin pozitif olmasıdır

Aynı tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde öbür mevsim yaşanması

Gece gündüz uzunluğunun sürekli değişmesi

Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi

Muson rüzgarlarının oluşması

Aydınlanma dairesinin aralıksız değişmesi

Uç bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması Örnek: Gönder noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması

*** Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece aks eğikliği etkilidir Diğerlerinin oluşmasında dingil eğikliği ile birlikte yıllık hareketin de etkisi vardır *