dünyanın şekli ve sonuçları konu anlatımı

DÜNYANIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI
Dünyamız Samanyolu Galaksisi'ndeki yıldız sistemlerinden güneş sisteminde yer alır Bütün gezegenler elips biçiminde bir yörüngede hareket ederler
AY VE ÖZELLİKLERİ
Ay dünyamızın 150 ’si kadardır Bu sebeple Ayda yerçekimi azdır (dünyadakinin 16 ’sı kadardır)
Ayda atmosfer yoktur Bunun sonucunda; hava ve su yoktur Meteorolojik durum (iklim) görülmez Meteorlar aracısız ay yüzeyine düşer Sonuçta büyük krater çukurlukları oluşmuştur Jurnal sıcaklık farkı fazladır Bu sebeple mekanik çözülme fazladır Canlı hayatı yoktur İç ısısını kaybetmiştir Bundan nedeniyle volkanik durum görülmez
AYIN HAREKETLERİ
1) Kendi ekseni çevresindeki hareketi
2) Dünya çevresindeki hareketi
3) Dünya ile birlikte güneş çevresindeki hareketi
*** Ay keza kendi hem de dünya çevresindeki bir turunu benzer sürede (29,5 gün) tamamladığı için dünyadan ayın sürekli aynı yüzeyi görülür
Ay günü: Dünyadaki herhangi bir meridyenin ard arda iki kez Ayın karşısından geçinceye kadar geçen süredir Bu süre 24 saat 50 dakikadır
Güneş günü: 24 saattir
*** Ay günü ile güneş günü arasındaki vakit farkından nedeniyle bir yerde Ay her gün bir önceki güne göre daha geç gözlenir ve gelgit olayı daha geç oluşur
AYIN EVRELERİ
Ayın parlak yüzünün dünyadan görünüşünde bir ay baştan başa meydana gelen değişikliklerdir
Yeniay ve dolunay evrelerinde büyük gelgit yaşanır Sebebi dünya, ay ve güneşin aynı doğrultuda olmasıdır Birincil ve son dördünde ise minik gelgit yaşanır
Güneş tutulması, Ayın Güneş ile Dünya arasına girmesi ve bazı özel koşulların sağlanmasıneticesinde meydana gelirTutulmanın olabilmesi için, Ayın, Dünya etrafındaki yörüngesiyle Dünyanın Güneş etrafındaki yörüngesinin kesişim yerlerini belirleyen düğüm noktalarında veya bu noktalar civarında (Yeniay safhasında) bulunması gerekir
Bilindiği üzere bir yıl içerisinde Ay, Dünya civarda 12 kere dolanır Dolayısıyla, eğer Ayın yörünge düzlemi Dünya ’nınkiyle çakışık olsaydı, bir yılda 12 kez Güneş tutulması meydana gelebilirdi Fakat durum böyle değildir Ayın yörünge düzlemi ileDünya ’nınki aralarında yaklaşık 5° 9 ’ lık bir açı vardır Bu açı sebebiyle Dünya, Ay ve Güneş, Ayın Dünya etrafındaki her dolanımında tamamiyle benzer doğrultuda bulunmazlar Böylece her ay bir Güneş tutulması oluşması engellenmiş olur Nitekim bir yılda asgari iki, en çokbeş Güneştutulması meydana gelebilir
Ay dünya etrafındaki yörüngesini tamamlarken, dünyanın güneş ve ay arasında kalmasına niçin olabilir Bu durumda ay yüzeyine düşen güneş ışınları dünya kadar engellenmiş olur Karanlıkta kalan ay kısa süreli de olsa dünyadan gözlenemez bu olaya ay tutulması adı verilir Bulutsuz bir gecede çıplak gözle rahatlıkla fark edilebilen bu durum, güneş tutulmasına tarafından, dünya yüzeyinde daha geniş bir alandan gözlenebilir Ay tutulmasının dünya yüzeyinden gözlenebildiği alan dünyanın yarısından 24º dek fazladır
DÜNYANIN ŞEKLİ VE SONUÇLARI
Dünyamızın Ekvatorda kabarık, Kutuplarda basık olan kendine has şeklineGEOİD denir
DÜNYANIN BOYUTLARI
· Ekvator çevresi: 40076 km
· Kutuplar çevresi: 40009 km
· Ekvator yarıçapı: 6378 km
· Kutuplar yarıçapı: 6357 km
· Karalar yüzölçümü:149 milyon km2(%29)
· Denizler yüzölçümü: 361 milyon km2(%71)
· KYK ’de karalar %39 denizler %61
· GYK ’de ise karalar %19 denizler %81 dir
DÜNYANIN ŞEKLİNİN SONUÇLARI
· Ekvatorun uzunluğu bütün dairelik bir meridyenin uzunluğundan fazladır
· Paralellerin uzunluğu kutuplara dürüst azalır
· İki meridyen arasındaki uzaklık kutuplara doğru azalır
· Güneş ışınlarının düşme açısı kutuplara dürüst azalır
· Yer şekilleri haritaya gerçeğe tam uygun şekilde aktarılamaz
· Aynı anda Dünyanın yarısı aydınlık (gündüz) yarısı karanlık (gece) olur
· Dünyanın çizgisel dönüş hızı kutuplara doğru azalır
· Yer çekimi kutuplara doğru artar
DÜNYANIN HAREKETLERİ VE SONUÇLARI

· Gece gündüz olayı ardalanır (birbirini takip eder)
· Güneş ışınlarının düşme açısı günün her saatine göre değişir
· Yerel saat farkları oluşur
· Jurnal sıcaklık farkları oluşur Buna yan olarak meltem rüzgarları oluşur Mekanik çözülme olur
· Kesintisiz rüzgarların esme yönünde sapmalar olur
· Okyanus akıntılarında sapmalar ve halkalar olur
· Enerjik basınç merkezleri oluşur Yönler belirlenir Fotosentez meydana kazanç
DÜNYANIN EKSENİ ÇEVRESİNDE DÖNÜŞÜNDE DOĞAN HIZLAR
1) ÇİZGİSEL HIZ VE SONUÇLARI (Enleme bağlı)
· Çizgisel sürat en fazla Ekvator üzerindedir (1670 kmh) Bu hız kutuplara dürüst azalır Bunun sonucunda;
· Güneşin doğuş ve batış süresi kutuplara dürüst uzar
· Gece gündüz arasındaki ayrım kutuplara doğru artar
· Atmosferin kalınlığı Ekvatorda fazla, kutuplarda azdır
· Ekvatorda yerçekimi az, kutuplarda fazladır
2) AÇISAL HIZ VE SONUÇLARI (Boylama yan)
Dünyanın açısal hızı;
24 saatte: 360°
1 saatte : 15°
4 dakikada :1° dir
*** Açısal hız her enlemde aynıdır Açısal sürat sonucunda yerel saat farkları oluşur
DÜNYANIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI
Dünyanın güneş çevresinde dönerken izlediği yola yörünge, meydana getirdiği düzleme de yörünge düzlemi (ekliptik düzlem) denir Dünyamızın yörüngesi elips biçimindedir
ELİPS BİÇİMİNDEKİ YÖRÜNGENİN SONUÇLARI
Dünyamız güneşe bazen yaklaşır, bazen güneşten uzaklaşır Dünyanın güneşe en yakın olduğu tarih 3 ocaktır En uzakta olduğu tarih ise 4 temmuzdur
Dünya güneşe yaklaşınca güneşin çekim kuvveti artar Bu Nedenle dünya güneş çevresinde daha süratli dönmeye başlar Sonuçta şubat ayı 28 gündür Yani KYK ‘de kış mevsimi iki gün kısa olmaktadır
Dünya güneşten uzaklaşınca çekim kuvveti ve hız azalır Sonuçta yaz mevsimi KYK ’de iki gün daha uzun olmaktadır
*** Kısacası elipsoid yörünge mevsim sürelerinin ayrı olmasında etkilidir Dünyamızın yörüngesi daire biçiminde olsaydı; mevsim süreleri birbirine eşit olacaktı
AKS EĞİKLİĞİ VE SONUÇLARI

(Ekvator düzlemi ile ekliptik arasında 23°27' , yer ekseni ile ekliptik aralarında 66°33' açı olması)
Dönenceler meydana kazanç Dönence: kuzey ve güney yarım kürelerde güneş ışınlarının en son tepede olan geldiği noktalara denir
Matematik iklim kuşakları oluşur
Güneş ışınlarının düşme açısı yıl baştan başa değişir Güneş ışınları yıl içinde dönencelere birer defa, dönenceler arasına da ikişer kez tepede olan açıyla düşerler Dönenceler dışarıya hiçbir yere güneş ışınları dikey olarak düşmez

Mevsimler oluşur Dört mevsimin tek yaşandığı kuşak ılıman kuşaktır Sebebi: güneş ışınlarının düşme açısında sene baştan başa değişikliğin pozitif olmasıdır
Benzer tarihlerde kuzey ve güney yarımkürelerde öbür mevsim yaşanması
Gece gündüz uzunluğunun aralıksız değişmesi
Güneşin doğuş ve batış konumu ile saatinin değişmesi
Muson rüzgarlarının oluşması
Aydınlanma dairesinin aralıksız değişmesi
Yelken Direği bölgelerinde 24 saatten uzun gece ve gündüzlerin oluşması Örnek: Kutup noktalarında 6 ay gündüz, 6 ay gece yaşanması
*** Dönence ve matematik iklim kuşaklarının oluşmasında sadece dingil eğikliği etkilidir Diğerlerinin oluşmasında mil eğikliği ile birlikte takvim hareketin de etkisi vardır
AKS EĞİKLİĞİ OLMASAYDI; (Ekvator düzlemi ile ekliptik tekrar tekrar çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği tepede olan olarak kesseydi)
· Dönenceler oluşmazdı
· Mevsim değişmesi olmazdı
· Güneş ışınları sadece Ekvatora tepede olan gelirdi
· Aydınlanma dairesi kesintisiz gönder noktalarına teğet geçerdi
· Gece gündüz süreleri birbirine eşdeğer olurdu
· Güneşin doğuşbatış konumu ve saati değişmezdi
AKS EĞİKLİĞİ 20°OLSAYDI:
· Güneş ışınlarının düşey geldiği bölge daralırdı
· Gönder kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken, ılıman kuşak genişlerdi
· Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu
· Gönder ve ılıman kuşakta sıcaklık ortalaması azalırken tropikal kuşakta sıcaklık ortalaması artardı
· Gecegündüz arasındaki vakit farkı azalırdı
*** Mil eğikliğinin 23°27' dan daha büyük olması durumunda yukarıdakilerin bütün tersi bir durum yaşanırdı *