Dünyadaki Ticaret Yolları Nelerdir? Nerelerden Geçerler?

Şu anda, mal taşımacılığı toplumumuzda o kadar normal ve kökleşmiş bir şey ki, milyonlarca parayı hareket ettiriyor ve hayatımızı kolaylaştırıyor, bugün malların taşınmasını o kadar küresel ve otomatik görüyoruz ki, tarih boyunca böyle olmuş gibi görünüyor. Eski zamanlarda ulaşım o kadar küresel değildi, ancak yıllar içinde büyük kaşiflerin keşfettiği ticaret yolları vardı, bu yazımızda Dünyadaki en önemli ticaret yollarını tanıyalım.

Tarih boyunca, birden fazla ticaret yolları ortaya çıktı. Ticaret yolları, tuz ve baharat gibi birçok farklı ürünün yalnızca belirli yerlere özel malların, talebiyle ortaya çıktı. Ticaret yolları, bu yollar üzerinde hâkimiyet kurmak isteyen devletler arasında birçok savaşa neden olmuştur. Bu yolları kontrolü altına almak isteyen devletlerden savaşı kaybedenler, ticareti devam ettirebilmek için, yeni ticaret yolları keşfetmişlerdir.

Tarihi çağlardaki uygarlıkların ekonomilerinin gelişmesine, kültürel, dini, diplomatik birçok alışverişin gerçekleşmesine neden olan ticaret yolları, Dünya tarihinin şekillenmesine neden olmuştur. Ekonomileri gelişen uygarlıkların refah seviyesi, üst seviyelere ulaştı. Aylar süren ticaret yolu kervan serüvenleri, bazen yüksek vergiler talep edilmesi nedeniyle yeni yolların aranmasına neden oldu. Bu arayışlar bazen, başka ticaret yolların keşfiyle bazen de savaşlarla sonuçlanmıştır.


Doğu ile Batı arasında köprü görevi yapan ticaret yollarındaki, tüccarlar aynı zamanda hastalıklara neden olan bakterilerin de taşınmasına neden olmuştur. Özetle, Dünyadaki ticaret yollarının faydaları oldukça fazla olmakla birlikte dezavantajları yönleri de vardır. Burada önemli olan Dünyadaki ticaret yollarının Dünya tarihini nasıl şekillendirdiğine dair bilgilere hakkında fikir sahibi olmaktır.

Dünyadaki ticaret yolları, sadece ticareti değil, kültürel alışverişi de kolaylaştırdı. Aynı zamanda, dinin, fikirlerin, bilginiz ve hatta bazen bakterilerin yayılması dâhil birçok şeyin taşınmasına neden olmuşlardır. Çeşitli uygarlıkların ekonomik kaynağı olan Dünyadaki ticaret yollarını tanıyalım.

Dünya Tarihini Şekillendiren Ticaret Yolları​

1. İpek Yolu

İpek Yolu, Çin ve Roma İmparatorluğu uygarlıklarının etkileşime girmesini sağlayan, en ünlü antik ticari yoldur. İpek, Avrupa’dan gelen yün, gümüş ve altın karşılığında MÖ birinci yüzyıldan başlayarak Çin’den Roma İmparatorluğu’na kadar ticareti yapılan bir ürün oldu. İpek Yolu, ticareti geliştirmenin yanı sıra, bilgi, teknoloji, din ve sanatın yayılması için hayati bir yol haline geldi. İpek Yolu üzerinde yer alan Semerkant gibi birçok önemli ticaret merkezleri hâline geldi.

İpek Yolu, Çin’in Xi’an şehrinde doğdu ve Pamir Dağları’nı geçerek Afganistan’a ve Akdeniz limanlarına giden gemilere malların yüklendiği Levant’a geçmeden önce Çin Seddi boyunca seyahat etti. Tüccarların, yaklaşık 6450 km’lik bir mesafenin tamamını kat etmesi nadirdi, bu yüzden birçoğu, ticaretlerini rotanın bazı bölümlerinde gerçekleştirirlerdi. MS 4.yüzyılda Roma İmparatorluğu çöktüğünde, İpek Yolu güvensiz bir hâl aldı ve kullanım dışı kaldı. Moğollar, 13. Yüzyılda İpek yolunu tekrar canlandırdı. 13. yüzyılda İpek Yolu‘nu takip ederek Çin’i ziyaret eden ilk Avrupalılardan biri Marco Polo oldu.

İpek Yolu, ticaret ve kültürler arası bağlantılar dışında; bazı bilim adamlarının düşündüğü gibi, Kara Ölüm olarak bilinen vebaya neden olan bakterinin, bu rota boyunca seyahat eden tüccarlar tarafından yayılmış olabilir.

1. Baharat Yolu

Diğer ticaret yollarının aksine Baharat Yolu, Doğu’yu Batı’ya bağlayan bir ticaret yoluydu. Deniz ylları üzerinden gerçekleşen ticarette; biber, karanfil, tarçın ve Hindistan cevizi alınıyordu. 15.yüzyıldan önce, Kuzey Afrika ve Arap aracıları, ticaret erişiminin kontrol altına alıp, bu tür baharatları, son derece maliyetli ve nadir hâle getirdiler. Bu durum 15.yüzyıldan, 17.yüzyıla kadar Avrupalıların; Endonezya, Çin ve Japonya ile doğrudan ticaret yolu aramalarına neden oldu.

Bu durum, hızlı gemilerin keşfedilmesini, Doğu ile Batı arasındaki yeni diplomatik ilişkinlerin beslenmesini sağladı. Hollandalılar ve İngilizler, Hindistan cevizi ve karanfil kaynağı olan Baharat Adaları olarak bilinen günümüzde Endonezya’sındaki baharat ticaretinin kontrolünden oldukça yararlandı. Bu uğurda, savaşlar yapılarak, topraklar sömürgeleştirildi ve baharat ticaretinden servetler kazanıldı.

1. Tütsü Rotası

Arap Yarımadası’nın güney kısmında, buhur ve mür adı verilen kurutulan ağaç özsuyundan elde edilen ve sonra yakılarak tütsü veya parfüm olarak kullanabilen, hatta mumyalamaya yardımcı olabilecek maddeler bulunurdu. Araplar, Akdeniz’i önemli bir ticaret merkezi haline getirmek için tütsü taşınmasına izin verdi, bu sayede tütsü yolu oluşmuş oldu.

Buhur ve mühür, Roma, Yunan ve Mısır Uygarlıkları için önemli bir meta haline geldi. Gelişen kara yolu ticaretiyle ile birlikte tütsü yolu, zirve yaptığı dönemde yıl boyunca 3000 ton tütsü ticaretine ulaştı. Rotanın tamamlanması 62 gün sürüyordu, kervanlardan çok yüksek vergiler talep edilmesi zaman zaman rotanın değişmesine yol açtı. MS 1.yüzyılda, gelişmiş deniz yollarının cazip hale gelmesi, bu eski kara yoluyla ticaretin önemini yitirmesine neden oldu.

1. Tuz Yolu

Tuz, yiyeceklere tat kazandırmak ve korumak, antiseptik özelliğiyle farklı alanlarda kullanılan değerli bir meta olmuştur. Antik çağda kolay bir şekilde hasat edilen tuz, kut bir meta olduğu için, mineral açısından zengin bölgeler önemli ticaret merkezi oldular. Dolayısıyla bu merkezleri diğer yerlere bağlayan yollar da yaygınlaştı ve tuz yolu denilen ticaret yolları meydana gelmiş oldu.

Tuz yolu denilen rotalar birden fazlaydı. Bu rotalardan en ünlülerinden biri; Roma yakınlarında yer alan Ostia’dan İtalya’yı geçerek, Adriyatik kıyısına uzanan Roma Via Salaria adı verilen tuz yoluydu.

Avrupa’daki diğer bir önemli tuz yolu da Eski Tuz Yoluydu. Bu yol, Kuzey Avrupa’nın en bol tuz kaynaklarından birine sahip olan, Kuzey Almanyadaki Lüneburg’dan, Kuzey Almanya kıyısında yer alan Lübeck’e kadar uzanan yaklaşık 100 kilometre uzunluğa sahip bölgeyi kapsıyordu.

Tuz getiren bir aracın, Eski Tuz Yolunu geçmesi yaklaşık 20 gün sürerdi. Tuz Yolu boyunca yer alan birçok kasaba, vagonlardan vergi ve harçlar alarak zenginleşirdi.