Dünya'nın ilk bilgisayar "bug'ının" gerçek bir güve olabileceği aklınıza gelir miydi?

İlk bilgisayar “bug”ının gerçek bir “bug”, yani böcek olduğu internette sıklıkla anlatılan bir öyküdür. Hatta bu böceğin tam olarak ezilmiş bir güve olduğu söylenir. Çağdaş efsaneye dönüşen birçok öykü üzere, bu kıssanın de gerçeğe dayandığını söyleyebiliriz, lakin kıssanın birtakım yine anlatımlarında detaylar biraz karıştırılmış olabilir.

Bilim insanı Fred R. Shapiro'ya nazaran kıssa şöyle devam ediyor: 9 Eylül 1945'te (bazı kaynaklar 1947 diyor), Harvard mühendisleri, Aiken Röle Hesaplayıcı olarak da bilinen, elektromekanik bir bilgisayar olan ve ABD Donanması için test edilmekte olan Mark II üzerinde çalışıyorlardı. Bu proje üzerinde çalışan parlak insanlardan biri, çığır açan bir bilgisayar öncüsü ve ABD Donanması'nda son derece az onurla bir savaş gemisine ismi verilen matematikçi Grace Hopper'dı.

Bilgisayar bilimcilerinden oluşan takım, Mark II'nin garip davrandığını fark etti. Donanımı inceledikten sonra, arızanın F panelinin 70 rölesi ortasına sıkışmış bahtsız bir güveden kaynaklandığını buldular.

Ölmüş güve buradan çıkarıldı ve Cooper, örneği yapışkan bir bantla ve "İlk gerçek ‘bug’ olayı bulundu" notu birlikte günün kayıt sayfasına yerleştirdi.

Bu kayıt defteri, 1988'de Virginia'daki Deniz Yüzey Harp Merkezi Bilgisayar Müzesi'nde tekrar keşfedildi ve güve hala kağıda bantlıydı.

Hikayenin bu kısmı gerçek üzere görünüyor. En azından, uydurulduğunu varsaymak için hiçbir sebep bulunmuyor. Lakin, öykünün kimi yorumları bir adım daha ileri gidiyor ve "bilgisayar bug’ı" teriminin direkt bu olaydan türetildiğini öne sürüyor.

Ne yazık ki bu tez katiyetle gerçek değil.

"Bug" terimi, birinci olarak Thomas Edison'dan 1878'de mucit Theodore Puskas'a yazılan bir mektupta kullanıldı. Mektubunda yazana nazaran "Bug’lar - küçük yanılgılar ve problemlerin isimlendirilme biçimi – ortaya çıkar ve ticari muvaffakiyete yahut başarısızlığa katiyen ulaşılmadan evvel aylarca ağır izleme, çalışma ve emek gereklidir."

Benzer biçimde Shapiro, Oxford İngilizce Sözlüğüne Ek'in "bug" sözünü "bir makinede, planda yahut benzerlerinde bir kusur yahut hata" olarak tanımladığını yazıyor. Kelamlık tarifi, 1889 tarihli, yeniden Edison’un içinde geçtiği bir gazete yazısından alıntı yapıyor. Bu nedenle, "bug" sözünün, Mark II bilgisayarının yaşadığı olaydan yarım yüzyıl önce, bilhassa makine yahut elektronikle ilgili beklenmedik bir sorunu tanımlamak için kullanıldığı anlaşılıyor.

Bu anekdotun birinci bilgisayar yanlışı olarak kabul edilip edilemeyeceğini söylemek de imkansız. Kuşkusuz, 1940'larda bilgisayarlar şimdi çok erken dönemindeydi, lakin bu aksaklığın bir bilgisayar yanlışının birinci kere bir “bug” olarak isimlendirilip adlandırılmadığını söylemek mümkün değil…