Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Sıhhatsiz ve fazla yeme alışkanlığımız sonucu yalnızca fazla kilolar olmaz. Yediğimiz yiyecekler mide, bağırsak, safra kesesi rahatsızlıklarına neden olur; tansiyon ve kalp hastalıkları, diyabet riskini arttırır ve daha birçok rahatsızlığa davetiye çıkartır.
Pekala bunları bildiğimiz halde neden kendimizi gereksinimimiz olmayan vakitlerde, gereksinimimiz olmayan ölçülerde yemekten alıkoyamıyoruz ?
Bunun nedeni duygusal yemedir.
Yeme davranışı, yalnızca acıkmamız sonucu oluşan bedensel gereksinimimizi karşılamak değil; zihinsel, duygusal ve toplumsal boyutu olan daha kompleks bir durumdur. Vücudumuz olağanda 1 tabak yemekle doyabilir. Şayet doymuyorsak orada aç olan vücudumuz değil ruhumuzdur; yani duygusal yeme kelam hususudur.
Duygusal yeme nedir ?
Duygusal yeme, en öz anlatımla ‘iyi hissetmek için yemek’ diyebiliriz.
Bedensel açlıkla ilgisi olmayan, daha çok duygusal açlık kaynaklı oluşan gerilimle baş etme prosedürü olarak besinin kullanıldığı bir durumdur.
Duygusal yeme yapan şahısların vakitlerinin büyük çoğunluğu, yemeği düşünmek ve yeme muhtaçlığı hissederek geçer; gereksiniminden fazlasını yer. Yeme atağı gelince kişi yese bile doyduğunu hissedemez, yemeye devam eder. Zira aç olan ruhudur, vücudu değil.
Duygusal açlık genelde birdenbire ortaya çıkar ve duygusal yeme yapan şahıslar genelde yüksek kalorili, cips, hamur işleri, çikolata, tatlı, vb… hazır besinler tüketirler. Bunun nedeni hem bu besinlerin beyinde daha fazla haz hissine yol açması, hem de birdenbire gelen atağı süratlice tatmin edebilmek için pratik olmasıdır. Halbuki ki ağır gerilim yaşadığımız durumlarda daha besin kıymeti yüksek besinler tüketmek bedenin muhtaçlığı olan yanlışsız beslenme biçimidir. Zira stresliyken bedenimizdeki vitamin bedelleri daha süratli tüketilir.
Yeme atağının akabinde kişi çok yemeyle suçluluk ve pişmanlık hisleriyle baş başa kalır. Bunun sonucunda kendisine kızdığı , kızdıkça yediği, yedikçe suçluluk ve pişmanlık hissettiği kısır bir döngü içine düşer. Kendi öz kıymet hissine verdiği bir hasardır bu. Denetimsiz yemeyle hem vücudu hem de ruhu ziyan görmektedir. Bu nedenle tedavi edilmesi gereken bir problemdir.
Duygusal yemenin nedenleri nelerdir ?
Yemek yeme insan olarak en temel gereksinimlerimizden birisi fakat bu yalnızca vücudumuz aç olduğu için yaptığımız bir hareket değildir. Bazen duygusal açlığımızı doyurmak, kendimizi üzgün hissettiğimizde daha memnun olmak; stresliyken rahatlamak; öfkeliyken sakinleşmek; telaşlıyken daha inançta hissetmek; boş vakitlerimizde can külfetinden kurtulmak için yemek yemeye sarılabiliyoruz. Yani özcesi olumsuz hislerin üzerimizdeki tesirini dengelemek için, yeme yoluyla gelen serotonin ve dopamin hormonunun yarattığı haz tesirini kullanıyoruz. Böylelikle bir mühlet için yaşadığımız olumsuz histen dikkatimizi öteki bir istikamete çekmiş, olumsuz hislerimizi dengelemiş oluyoruz. Fakat günün sonunda, bize makûs hissettiren hisler orada dururken, bir de çok ve denetimsiz yemenin getirdiği sorunlar hayatımıza eklenmiş oluyor.
Duygusal istikrarımızın kökeni çocukluk devri duygusal muhtaçlıklarının ne kadar uygun karşılandığına kadar dayanır ve yetişkinlikle birlikte geldiği bu noktada o hissettiği boşluğu yiyecekle doldurma eforuna dönüşebilir. Kişinin doğduğu andan itibaren gereksinimi olan sevme sevilme, onay görme, hürmet, kabul edilme, paha görme üzere duygusal muhtaçlıkları uygun karşılanan bireyler, sonraki hayat devirlerinde daha sağlıklı seçimler yapar ve daha fonksiyonel alternatifler üretir. Özetle yaşama daha donanımlı başlar. Bu hislerin uygun karşılanmadığı bireylerin zihninde bir karmaşa ve boşluk hissi vardır. Kişinin sonraki hayatında yaşadığı duygusal sıkıntıların kaynağı burasıdır diyebiliriz.
Yeme davranışıyla ilgili sorunun birinci kaynağını da burada görebiliriz. Kişi olumsuz hislerle baş etmek için fonksiyonsuz ve uzun vadede sorun olabilecek bir tahlil yolu kendine seçer . Bu yol onu duygusal yemeye götüren yoldur.
Bir de yiyeceği ödül olarak kullandığımız durumlar var. Burada yiyecekle olumlu hisler birlikte şartlanır ve kişi bir müddet sonra bu hazzı tekrar hissedebilmek için yeme muhtaçlığı hisseder. Örneğin bir projeyi tamamladığınızda bunu bir yemek kutlamasıyla taçlandırmak isteyebilirsiniz. Burada muvaffakiyetin getirdiği hazla yemek birlikte koşullanacak ve bir mühlet sonra tıpkı hazzı hatırlamak isteyeceksiniz. O hazzın bir ögesi olan yemek artık sizin için o hazzı yaşamanın bir yolu olacak ve ödül olarak kullandığınız yemek sizin denetiminizden çıkarak bir haz aracına dönüşecek.
Duygusal yemeye dair bir öbür neden çocukluk çağı öğrenmelerimiz. Küçükken uslu durunca ödül olarak çocuğa verilen çikolata, bir derste başarılı olduğunda ödül olarak pizzacıya gitmek, vb… davranışlar, çocukta besinin ödül olarak kullanılması, yetişkinlik hayatında da başarısız hissettiği durumlarla baş edebilmek için bir sisteme dönüşebilir.
Duygusal yemenin temelinde, olumsuz hislerden kaçış, kutlama ve ödül üzere olumlu hisler kaynaklı bu tetikleyici ögelerin bulunduğunu söyleyebiliriz. Bu dinamiklerin hangisinin kendinizde olduğunu fark ettiğinizde, duygusal yeme döngünüzü kırmak daha kolay olacaktır.
Fizikî ve duygusal açlığı birbirinden nasıl ayırırız ?
Duygusal açlıkla baş edebilmenin en değerli ve temel yollarından birisi, yaşadığınız şeyin duygusal açlık mı yoksa bedensel açlık mı olduğunu fark edebilmektir.
Pekala bunları birbirinden nasıl ayıracağız ? Bir açlık duygusu geldiğinde bunun vücudumuzdan mi yoksa ruhumuzdan mı geldiğini nasıl anlayacağız?
-
Duygusal yemede genelde gerilim, ıstırap, öfke, yalnızlık, mutsuzluk üzere tetikleyici bir his vardır. Fizikî açlıkta hisler değil vücut aç olduğu sinyalini vermektedir. -
Duygusal açlıkta ansızın gelen bir açlık duygusu hissedilir; aşerme üzeredir. Fizikî açlıkta ise artarak devam eden bir açlık görülür. -
Duygusal açlıkta kişi doyma hissine ulaşamaz ve midesi dolduğu halde yemeye devam eder. Fizikî açlıkta ise kişi doyduğunu fark eder ve o noktada yemeyi durdurur. -
Duygusal açlık çabucak tatmin edilmesi gereken bir durumdur. Fizikî açlık ise bekleyebilir. -
Duygusal açlık yaşayan kişi yüksek kalorili, süratli yiyecekler tüketir. Fizikî açlık yaşayan kişi zerzevat, baklagil, et ve süt eserleri,vb… besin pahası yüksek besinlere yönelir. -
Duygusal yemede kişi neyi ne kadar tükettiğini fark edemez, denetimden çıkmış bir hisle yer. Fizikî açlıkta kişinin farkındalığı yerindedir, yediği ölçüsü bilir. -
Duygusal yemenin akabinde kişi suçluluk ve pişmanlık duygusu yaşar. Fizikî açlıkta bu türlü bir his oluşmaz. Zira kişi bedensel gereksinimini karşılamıştır. -
Duygusal yeme yapan şahıslar daha çok yalnız ve saklı yemeyi tercih ederler. Fizikî açlık nedeniyle yiyenlerin bu türlü bir gereksinimleri yoktur. -
Duygusal yeme zihnimizde yarattığımız bir açlıktır, gerçek değildir. Ertelendiğinde kaybolur. Fizikî açlık gerçektir, vücudun gereksinimine yöneliktir. Karşılanmazsa yahut ertelenirse bir müddet sonra baş ağrısı, hipoglisemi üzere bedensel sonuçları görülür.
Yapılan araştırmalar göstermektedir ki; yetişkinlerin %43’ü duygusal durumunu değiştirmek için yemeğe yönelmektedir. Bu durum kilo sorunu yaşayanlarda görüldüğü üzere yaşamayanlarda da görülebilmektedir. Fakat burada bir meseleden bahsedebilmemiz için kişinin daima bunu yaşıyor olması ve ömür kalitesini olumsuz etkiliyor olması gerekir.
Duygusal yeme döngüsünü kırmanın birinci kaidesi farkında olmaktır. Hangi hisler sizi hangi besinleri ne ölçüde yemeye yöneltiyor ? Yemenin akabinde hangi hisleri hissediyorsunuz ? Bunun için yeme alışkanlıklarınız ve his bağlantınıza dair bir günlük tutabilirsiniz. Yazdığınız kayıtları gözden geçirdiğinizde durumu daha güzel anlayacak, hangi hislere yönelik tahlil gereksinimi içinde olduğunuzu göreceksiniz. Hislerle eşleştirdiğiniz yiyecekleri birbirinden ayırarak duygusal yeme döngüsünden daha kolay sıyrıldığınızı fark edeceksiniz.
Duygusal yemeyi bırakmak için kişi, yaşadığı olumsuz hisle baş etmenin yeni bir yolunu bulmalıdır. Sizi yemeye iten his sevgi muhtaçlığı ise sevgiyi kendinize vermekle başlayabilir, kendiniz için özel bir şeyler yapabilirsiniz. Kendinize bir masaj ikram etmek, çok istediğiniz bir kursa yazılmak, vb… Şayet gereksiniminiz olan şey inanç ise yahut gerilim sonucu rahatlama ise bunları aramanın öbür yollarını bulmalısınız.
Sağlıklı yeme prosedürleri geliştirebilirsiniz. Genelde sıhhatsiz yeme alışkanlığı tv karşısında yahut ayakta çabucak atıştırılan yemekler demektir. Bunun yerine bir yeme ritüeli geliştirip, masada yediğiniz yemeğe beş duyunuzla (buna mindful yeme diyoruz) dikkat kesilerek, yediğiniz yemeğin ve hissettiğiniz hislerin farkında olarak yemeye karar verebilirsiniz.
Duygusal yeme yapan bireyler için yiyeceğin kokusu, imajı cezbedici ve tetikleyicidir. Bu nedenle açken alışverişe çıkmamak, o çok sevdiğiniz kekleri olan pastanenin önünden geçmemek, konutta ve iş yerinde abur cubur bulundurmamak üzere duygusal yeme atağınız geldiğinde yöneleceğiniz sıhhatsiz yiyecekleri kolay ulaşamayacağınız bir noktada tutabilirsiniz. Zira biliyoruz ki, duygusal açlık ertelendiğinde bir mühlet sonra sönüyor. Ve yeme atağına kapılmayıp, bunu başardığınızda duygusal yemeyle yaşayacağınız suçluluk ve pişmanlık duygusu yerine, kendinizle gurur duyacaksınız.
Duygusal yemeyle yiyeceklerde aradığınız hazzı, sanat, spor, istekli aktiviteler, yeni bir kursa gitme, vb… tatmin edebilirsiniz. Bunlar beyinde salgılanan serotonin ve dopamini tetikleyen aktivitelerdir ve kişiyi memnun eder. Yiyecekler yerine alternatif fonksiyonel hazlardır.
Antrenman ve tertipli uyku, sağlıklı vücut ve sağlıklı psikolojinin olmazsa olmazlarından ve gerilimle baş etmede sizi güçlü tutacak olmazsa olmazlar. Bunlara da kesinlikle duygusal yeme döngüsünü kırma sürecinizde dikkat etmelisiniz.
Sağlıklı beslenme hakkında bilgi edinmek için bir diyetisyenden takviye almak, ruhsal süreci tamamlarken bir yandan da beslenme modelinizi daha hakikat belirlemenizde yararlı olur.
Şayet bu sorunu çok derinlerde yaşıyorsanız ve kendi başınıza halledemeyeceğiniz bir pozisyonda hissediyorsanız, kendinize bir uygunluk yapın ve kesinlikle bir uzmandan yardım alın. Zira o vakte kadar yapacağınız tüm diyet listeleri ve eforlar kalıcı bir tahlil getirmeyecek, sorun nüksedecektir. Aldığınız takviyeyle duygusal yeme döngüsünün dışına çıkmayı başardığınızda ise, hayatın da yemeklerin de gerçek tadına varacak, kendinizle daha yakın ve memnun bir münasebetiniz olduğunu deneyimleyeceksiniz..!
