Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
ELAZIĞ
GENEL TARIHI
ELAZIG ili dogal sartlarin elverisli olmasi sebebiyle paleolitik (yontma tas) döneminden beri çesitli topluluklarin yerlestigi bir alan olmustur
Keban ve Karakaya barajlari eski eserleri kurtarma projesi çerçevesinde yapilan arkeolojik kazi ve arastirmalar ,yöre tarihinin bilinmesine büyük katkilar saglamistir
Bu çalisma isiginda ElazigHarput yöresinin aşina en eski sakinleri Hurriler ’dir Kazıbilimsel kazilar sonunda elde edilen tabletlerden anlasildigina kadar Hurriler ,Ön Asya da büyük bir bölgeye yayilmis ,MÖ2 bin yilinin sonlarinda kuvvetlenerek irkdaslari Subar Beyleri ’ni de egemenlikleri altina alarak ,sinirlarini genisletmislerdir Hurriler den daha sonra bölge Hititlerin hakimiyeti altina geçmistir
MÖIX, yüzyildan itibaren Urarturlar bölgeye başat olmuslardir Urartu dönemine ait Palu,Kömürhan ve Bagin ’da çivi yazili kitabeler bulunmaktadir MÖVII yüzyillar da bölgeye Medler hakim olmus , sonraki yüzyillarda Pers Straplar ’in Büyük Iskender ’e yenilmesiyle Pers hakimiyeti sona ermis , bölge Iskenderin ordularinin denetiminde kalmistirMÖ546 yilinda Roma ordusu Persler ’e yenilince yörede Persler ’in hakimiyeti görülmeye baslamistir
Bu hakimiyetle birlikte yöre MSIII yüzyila değin PersRoma mücadelesine sahne olmus ,Büyük Roma Imparatorlugu ’nun MS395 yilinda ikiye bölünmesinden sonradan yörede ,Sasani Bizans mücadelesi baslamistir Sonuçta Firat ’in batisi Bizans,dogusu Sasaniler ,hakimiyetine girmistir
HARPUT VE ELAZIG ADININ KAYNAGI
Asur ve Hitit yazilarinda Harput'tan söz edilmektedir Bogazköy'de yer alan Hititler'e ait tırnak yazili belgelerde Harput yöresine ISUVA denildigi görülmektedirMÖ19 uncu asirda bulunan Asurlar'a ait tırnak yazili Kapodokya metinlerinde KARPATA adiyla geçen yerin Harput oldugu söylenmektedirUrarturlar döneminde Harput'a KARBERD denilmekte idiKAR tas, BERDise kale anlamina gelmektedir
MÖ13 asra ait Hitit tırnak yazili bir vesikada Harput, HARPUTTAS olarak adlandirilmistir Vesikada Harputtas ,Harziuna ülkesinin dört sehrinden birisi olarak gösterilmistirHarputtas sehri ile bugünkü Harput'un ayni oldugu konusundaki fikri ProfBossert ileri sürmüstürMÖ9 ve 8 yüzyilda Hitit kitabelerinde Harput'a HARPUTTAVANAS denilmektedir
MÖ900650 yillarinda Urarturlar Harput'a SUPANI adini vermislerdirEski Yunan ve Romalilar bu kelimeyi SUPHANE ya da SOFEN seklinde kullanmislardirBununla beraber ünlü Alman Cografyacilarindan KRitterHarput'un tüm SUPHANE eyaletinin merkezi olarak göstermekte ve bu fikri Lehman Haupt da olası görmektedir
Arap kaynaklarinda Harput ve yöresi HINZIT,Ermeni kaynaklarinda ise HANDZIT olarak geçmektedirArap kaynaklarinda Iranlilar'in zapt ettikleri ZIATA CASTELLUM denilen yerin Harput'tan baska bir yer olmadigi , ZIYATA kalesine Araplar'in HISNI ZIYAT dedikleri ,Ziyata'nin Ziyad'a benzetilmis oldugu ve Castellumun'da Arapça kale manasina gelen HISN kelimesinin karsiligi oldugu muhakkakdir
Harput çok eskiden bu sekilde isimlendirilmis ve Hisni Ziyat ismi yakin asirlara değin devam etmistirBazi bilginler Hisni Ziyat isminin yalnizca kaleye verildigi ,sehre ise HARTABIRT denildigi ve Arapça'ya bu sekilde ve bazende HATRELBUYUT geçtigi ifade edilmektedir
Harput'un Elazig'a tasinmasiyla Elazig'da oturan halk Harput'a yukari sehir demeye basladilar
Elazig'in Osmanli Dönemindeki ilk olağan MezradirElazig'in Sultan Abdulaziz zamaninda bayindirlastigi ve buraya MAMURET'ÜL AZIZ yani Aziz'in yaptirdigi şehir adi verilmektedirSonralari halkin agzinda daha kolay söylenebildigi için ELAZIZ olarak kullanilmistir17 Kasim 1937 'de ELAZIZ'e gelen Atatürk ,sehrin adinin ELAZIK olmasini istemis; Atatürk'ün önerisi ve bakanlar kurulu karari ile Elaziz,Elazik olarak degistirilmistirAzik diyari anlamina gelen bu sözcük , söylenis zorlugu sebebiyle 10 Aralik 1937 'de bir bakanlar kurulu karari ile bugünkü söylenis sekliyle kabul edilmistir
*
GENEL TARIHI
ELAZIG ili dogal sartlarin elverisli olmasi sebebiyle paleolitik (yontma tas) döneminden beri çesitli topluluklarin yerlestigi bir alan olmustur
Keban ve Karakaya barajlari eski eserleri kurtarma projesi çerçevesinde yapilan arkeolojik kazi ve arastirmalar ,yöre tarihinin bilinmesine büyük katkilar saglamistir
Bu çalisma isiginda ElazigHarput yöresinin aşina en eski sakinleri Hurriler ’dir Kazıbilimsel kazilar sonunda elde edilen tabletlerden anlasildigina kadar Hurriler ,Ön Asya da büyük bir bölgeye yayilmis ,MÖ2 bin yilinin sonlarinda kuvvetlenerek irkdaslari Subar Beyleri ’ni de egemenlikleri altina alarak ,sinirlarini genisletmislerdir Hurriler den daha sonra bölge Hititlerin hakimiyeti altina geçmistir
MÖIX, yüzyildan itibaren Urarturlar bölgeye başat olmuslardir Urartu dönemine ait Palu,Kömürhan ve Bagin ’da çivi yazili kitabeler bulunmaktadir MÖVII yüzyillar da bölgeye Medler hakim olmus , sonraki yüzyillarda Pers Straplar ’in Büyük Iskender ’e yenilmesiyle Pers hakimiyeti sona ermis , bölge Iskenderin ordularinin denetiminde kalmistirMÖ546 yilinda Roma ordusu Persler ’e yenilince yörede Persler ’in hakimiyeti görülmeye baslamistir
Bu hakimiyetle birlikte yöre MSIII yüzyila değin PersRoma mücadelesine sahne olmus ,Büyük Roma Imparatorlugu ’nun MS395 yilinda ikiye bölünmesinden sonradan yörede ,Sasani Bizans mücadelesi baslamistir Sonuçta Firat ’in batisi Bizans,dogusu Sasaniler ,hakimiyetine girmistir
HARPUT VE ELAZIG ADININ KAYNAGI
Asur ve Hitit yazilarinda Harput'tan söz edilmektedir Bogazköy'de yer alan Hititler'e ait tırnak yazili belgelerde Harput yöresine ISUVA denildigi görülmektedirMÖ19 uncu asirda bulunan Asurlar'a ait tırnak yazili Kapodokya metinlerinde KARPATA adiyla geçen yerin Harput oldugu söylenmektedirUrarturlar döneminde Harput'a KARBERD denilmekte idiKAR tas, BERDise kale anlamina gelmektedir
MÖ13 asra ait Hitit tırnak yazili bir vesikada Harput, HARPUTTAS olarak adlandirilmistir Vesikada Harputtas ,Harziuna ülkesinin dört sehrinden birisi olarak gösterilmistirHarputtas sehri ile bugünkü Harput'un ayni oldugu konusundaki fikri ProfBossert ileri sürmüstürMÖ9 ve 8 yüzyilda Hitit kitabelerinde Harput'a HARPUTTAVANAS denilmektedir
MÖ900650 yillarinda Urarturlar Harput'a SUPANI adini vermislerdirEski Yunan ve Romalilar bu kelimeyi SUPHANE ya da SOFEN seklinde kullanmislardirBununla beraber ünlü Alman Cografyacilarindan KRitterHarput'un tüm SUPHANE eyaletinin merkezi olarak göstermekte ve bu fikri Lehman Haupt da olası görmektedir
Arap kaynaklarinda Harput ve yöresi HINZIT,Ermeni kaynaklarinda ise HANDZIT olarak geçmektedirArap kaynaklarinda Iranlilar'in zapt ettikleri ZIATA CASTELLUM denilen yerin Harput'tan baska bir yer olmadigi , ZIYATA kalesine Araplar'in HISNI ZIYAT dedikleri ,Ziyata'nin Ziyad'a benzetilmis oldugu ve Castellumun'da Arapça kale manasina gelen HISN kelimesinin karsiligi oldugu muhakkakdir
Harput çok eskiden bu sekilde isimlendirilmis ve Hisni Ziyat ismi yakin asirlara değin devam etmistirBazi bilginler Hisni Ziyat isminin yalnizca kaleye verildigi ,sehre ise HARTABIRT denildigi ve Arapça'ya bu sekilde ve bazende HATRELBUYUT geçtigi ifade edilmektedir
Harput'un Elazig'a tasinmasiyla Elazig'da oturan halk Harput'a yukari sehir demeye basladilar
Elazig'in Osmanli Dönemindeki ilk olağan MezradirElazig'in Sultan Abdulaziz zamaninda bayindirlastigi ve buraya MAMURET'ÜL AZIZ yani Aziz'in yaptirdigi şehir adi verilmektedirSonralari halkin agzinda daha kolay söylenebildigi için ELAZIZ olarak kullanilmistir17 Kasim 1937 'de ELAZIZ'e gelen Atatürk ,sehrin adinin ELAZIK olmasini istemis; Atatürk'ün önerisi ve bakanlar kurulu karari ile Elaziz,Elazik olarak degistirilmistirAzik diyari anlamina gelen bu sözcük , söylenis zorlugu sebebiyle 10 Aralik 1937 'de bir bakanlar kurulu karari ile bugünkü söylenis sekliyle kabul edilmistir
*
