Faizler indi, dolar neden yükselmiyor?

Mustafa Pamukoğlu'nun köşe yazısından alıntı

Merkez Bankası siyaset faizini bu yıl temmuz ayında 425, eylül ayında 325, 24 Ekim’de 250 baz olmak üzere bugüne kadar 1000 baz puan indirdi. Yani yüzde 24 olan haftalık repo faizini yüzde 14’e çekti.

Bu faiz indirimlerinin başta dolar olmak üzere kurları hayli yükselteceği bekleniyordu. Meğer bu beklenti gerçekleşmedi. Neden? Bu sorunun karşılığını vermeden evvel Türkiye iktisadının genel fotoğrafını çekmek gerekiyor.

EKONOMİMİZ NE DURUMDA?

Her vakit söylediğimiz üzere ekonomiyi tahlil ederken aldığınız sayılar ve bu sayıları yorumlayış biçimi genel kıymetlendirme sonucunu verir. Güzel sayıları alırsanız iktisadın hoş gelişmeler gösterdiğini söyleyebilirsiniz. Fakat değerli olan gerçekçi olmak. Unsur husus sıralayalım:



1- Bu yıl üç çeyrektir, üst üste küçülüyoruz. Bunun manası resesyon ve ekonomik krizin devam ettiğidir.2019 tümünde de büyüme beklenmiyor. Halbuki Türkiye iktisadının işsizliğe çara bulması için yıllık ortalama yüzde 5 büyümesi lazım.

2- Her on bireyden üç kişi işsiz. Toplam işsiz sayımız 6-7 milyon. Bu hayli yüksek bir sayı.

3- İhracat artmıyor. Bu yıl lakin 170 milyar doları görebileceğiz.

4- Cari açığın azalmasının sebebi iktisatta küçülme ve münasebetiyle ithalatın azalması

5- 500 milyar dolar dış borç yerli yerinde duruyor.

6- Gerçek dalda işletmeler önemli kaynak gereksiniminde. Dönemiyorlar. Bu nedenledir ki durmadan finansal yapılandırma ve yeni krediler gündeme geliyor.

7- Katma kıymet yaratmayan ekonomik yapımızı düzeltecek adımlar atmıyoruz.

Çelik ihracatında Avrupa’da ikinci, dünyada yedinci olduğumuzun hakkını veremiyoruz. Çeliğin tonunu biz 400 dolardan elin oğlu bin 400 dolardan satıyor.

Konfeksiyon ihracatında değerli bir konumumuz var. Lakin biz bir kazanırken yabancı üç kazanıyor. Otomotiv zati montaj sanayi.

8- Ar-Ge yapmıyoruz. Meğer ulusal gelirin yüzde beşini Ar-Ge’ye ayırmamız gerekiyor. Ar-Ge merkezlerini artırmak kaide.

9- Turizmde kâr edemiyoruz. Çok sayıda gelmelerine karşın yabancı turist ucuz tatil yaparak ülkemize bir şey bırakmıyor. Kur şokundan kurtulan yerli turistimiz dış seyahatlere 1.2 milyar dolar harcamış durumda.

10- Dijitalleşmede yüzde 90 dışarıya bağımlıyız. Geçenlerde bir bankaya yapılan siber akın büyük çöküntü yarattı. Yarın ABD yaptırımlar uygulasa ve siber ataklar artsa Türkiye iktisadı çok güç durumda kalır. Bunu önlemek için derhal Türk Telekom kamulaştırılmalıdır.

11- Memleketler arası gelişmeler günden güne, haftadan haftaya o kadar keskin değişikliklere uğruyor ki ekonomimiz bundan çok etkileniyor. Hassas yapımız olduğundan bu cins değişmelerin tesiri çok fazla hissediliyor. Öte yandan her kesimde bir güvensizlik var.

DOLAR NEDEN YÜKSELMEDİ, YÜKSELMİYOR?

Faiz indirimine karşın dövizlerde yükseliş olmamasının bir çok sebebi var.

Açıklayalım:



1- Enflasyon oranları gerçekçi değil. Bu nedenle enflasyonun düşüşü gerçek ömürde hissedilmediği için faiz indirimlerinin de bir işe yaramayacağı düşünülüyor.

Reklamdan sonra devam ediyor 

Neden gerçekçi değil? Enflasyon hesaplama sisteminde keyfilik var Enflasyon hesaplama sepetinde 44 kalem var. Bunların fiyatlarına uyumlu olmayan izafî tartılarının değiştirilmesi enflasyon oranın düşük çıkmasına sebep oluyor. Örnek sigaranın fiyatında yüzde 44 artış olduğu halde sepetteki yükü yüzde 5.48’den yüzde 3.87’e düşürüldü. Bunun yanında bebek mamasında yüzde 14 fiyat düşüşü olduğu halde rölatif tartısı 0.1030’dan 0.1303’e çıkartıldı.

Öte yandan fiyat belirlemek için yapılan anketlerde baskı ile düşük fiyatlar alınıyor.

Hasebiyle gerçek enflasyon düşmediği için faiz indirimin döviz kurlarına tesiri sonlu kalıyor.

2- Döviz mevduat hesaplarında kıpırdama olmuyor. Herkes güvensizlik nedeniyle dövizde kalma konumunu koruyor. Yani döviz alış-satış hareketi hudutlu.

3- FED faiz indirimine gitti. Bu da doların global iktisatta pahasını etkiliyor. Dünyada doların bedeli yükselmiyor.

4- Barış Pınarı hareketinin başarılı olması ve kimi kazanımlar elde edilmesi dövize olacak talepleri artıracak dertleri erteliyor.

5- İthalat düşük. Dövize talep yok.

6- Borçlar nakit dövizle değil temdit edilerek ödeniyor. Yani döviz nakit hareketi olmuyor.

7- Hükumet doları baskı altında tutuyor. Piyasaya kamu bankaları aracılığı ile müdahale ediyor.

Merkez Bankası da swap süreçleri ile döviz hareketlerini kısmen de olsa denetim altına alıyor.

PEKALA, DOLAR NİÇİN DÜŞMÜYOR?



Doların yükselmeme sebeplerini anladık. O vakit neden düşmüyor ve yatay seyrediyor?

Görüşlerimizi belirtelim:

1- Enflasyon maksatları gerçekçi bulunmuyor.

2- Dolar alış-satışı artmıyor.

3- Piyasalara dolar fazla girmiyor.

4- Milletlerarası gelişmeler tam manasıyla insanlarda inanç yaratacak ve rahatlatacak durumda değil. Bu nedenle ihtiyatlı olma dolar konumunda kalmayı sağlıyor. İnanç ve kararsızlık önemli biçimde hâkim durumda.

SONUÇ

İnanç ve beklentiler bütün ekonomik gelişmelere en fazla tesir eden durum.



Hükumet radikal tedbirler yerine finansal rahatlatma tahlilleri ile sonuç alacağına inanarak önemli bir tercih yanlışlığı yapıyor.

Bütçe açığını kapamak için vergi adaletinin sağlanması gerekirken ek vergiler ve vergi oranlarının artırılmasından medet umuluyor.

Esaslı tahlil adımları atılmadığı için Hükümetin yaptığı birçok olumlu işler de tesiri sönük kalıyor.

Aydınlık