Türk Lirası neden değer kaybediyor?

Spinn Danışmanlık'tan ekonomist Hasret Derici Şengül, tekrar bir kur şoku yaşandığını, TL'deki son paha kaybı dalgasında TCMB rezervlerine dair telaşlar, yabancıların ülkeden çıkışı ve yurt içinde artan döviz talebinin tesirli olduğunu söyledi. Merkez Bankası'ndan faiz artışı adımı gelebileceğini belirten Şengül, salgın periyodunda turizmin durması ve ihracatın azalmasının ülkeye döviz girişini engellediğini, özel kesimin iki yıldır dış borç azaltma eğiliminin de döviz arzını azalttığını, bunları da kuru yükselttiğini söyledi.

Türk Lirası’nın yabancı para üniteleri karşısındaki paha kaybı bir defa daha gündemin birinci sırasına yerleşti. Dolar/TL 7,28, euro/TL 8,66 ile rekor kırarken, uzmanlar kur artışına dair birçok nedene işaret ediyor.

Sozcu.com.tr’ye konuşan Spinn Danışmanlık Kurucu Ortağı ve ekonomist Hasret Derici Şengül, geçen hafta artan tansiyonun bu hafta daha da arttığını ve tekrar bir kur şoku yaşandığını söyledi. TL’deki son paha kaybı dalgasında yeni olarak 3 faktörün öne çıktığını belirten Şengül, Merkez Bankası rezervlerine dair tasalar, Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişen ülkelerden para çıkışı ve yurt içinde artan döviz talebinin kuru yükselttiğini lisana getirdi.



Rezervdeki erimeye karşın kurda durulma olmamasının, döviz talebinin arzından daha yüksek olduğu manasına geldiğine işaret eden Şengül, yabancı yatırımcıların da pay ve tahvil piyasasından çıkmaya devam ettiğini kaydetti.

“ÖZEL KESİMİN BORÇ ÖDEMELERİ DÖVİZ ARZINI AZALTIYOR”

Özel kesimin döviz açık konumu olduğunu ve bu tıp devirlerde kur daha da artabilir tasasıyla borcun geri ödeme vadesi gelmese de erkenden döviz biriktirme eğilimine girdiklerini belirten Şengül, bu talebin de kuru daha üst ittiğini belirtti.

Yeni nedenlerin dışında temel nedenlere de işaret eden Şengül, salgın periyodunda turizmin durması ve ihracatın azalmasının ülkeye döviz girişini engellediğini, özel bölümün iki yıldır dış borç azaltma eğiliminin de döviz arzını azalttığını, bunları da kuru yükselttiğini söyledi.

MERKEZ’DEN FAİZ ADIMI BEKLENİYOR

Merkez Bankası’nın kelamlı ve/veya siyaset aksiyonu yoluyla müdahalesinin gerektiğini, faiz artışının gündeme gelebileceğini belirten Şengül, TCMB’nin muhtemel adımlarını şöyle sıraladı:



“Bu sene sonuna kadar Merkez Bankası faiz artışı yapmaz diyordum lakin kur şoku daha da derinleşirse faiz artırımı müdahalesi gelebilir, daha evvel olduğu üzere. Siyaset faizinin artışı öncesinde fonlama maliyetini yükseltebilir. Faiz koridorunun üst bandı olan yüzde 9,75 düzeyinden piyasayı fonlamaya başlayabilir, yüzde 11,25 olan geç likidite penceresini kullanabilir. Tahvil alım programını durduruyorum diyebilir.”

EKONOMİK AKTİVİTE CANLANDI FAKAT ESKİ MESELELER NÜKSETTİ

Salgın nedeniyle mart, nisan ve mayıs aylarında süratle daralan Türkiye iktisadı, 1 Haziran'da yine açıldı ve son iki ayda ekonomik aktivite kısmen canlandı. Lakin Merkez Bankası'nın (TCMB) para musluklarını açması ve kamu bankalarının rekor kredi arzıyla gelen canlanma, iktisattaki fay çizgilerini tekrar harekete geçirdi.

Yıla 5,94 düzeyinden başlayan lakin salgının tesiriyle 7 Mayıs'ta 7,26 ile tüm vakitlerin rekorunu kıran dolar/TL kuru, kamu bankalarının TCMB rezervlerini satışının da katkısıyla yaklaşık bir buçuk ay 6,85 civarına demir attı. Lakin bugün tekrar rekor geldi. Üstelik dolar, dünyanın önde gelen altı para ünitesi karşısında son iki yılın en düşük düzeyine gerilerken, TL dolar karşısında bedel kaybı yaşıyor.

2020'ye 6,67 düzeylerinde başlayan euro/TL de, euro/dolar paritesindeki yükselişe paralel tüm vakitlerin rekorunu kırdı.

DÖVİZ GİRİŞİ AZALDI, ÇIKIŞI ARTTI

Geçen sene birinci beş ayda 187 milyon dolar fazla veren cari istikrar, bu sene tıpkı periyotta 16 milyar 720 milyon dolar açık verdi. İhracat ve turizm gelirleri süratle düşerken, ithalat o süratte düşmeyince, cari açık arttı.



Yılın birinci yarısında ihracat geçen yıla nazaran yüzde 15,1, ithalat yüzde 3,2 azaldı. Dış ticaret açığı yüzde 73,2 artarak 23,9 milyar dolara ulaştı. Geçen sene beş ayda 7,9 milyar dolara ulaşan turizm geliri, bu yıl birebir periyotta 3,4 milyar dolara geriledi.

Geçene birinci beş ayda pay senedi ve tahvil alımı yoluyla 5,8 milyar dolarlık giriş yapan yabancılar, bu yıl tıpkı devirde 11,3 milyar dolarlık çıkışa imza attı. Cari açık ve dış borç ödemeleri için döviz bulmak zorlaştı.

GERÇEK FAİZ YÜZDE -5’E KADAR DÜŞTÜ, PİYASAYA PARA SAÇILDI

Ekim 2019'da yüzde 8,55'e kadar düşen tüketici enflasyonu, kredi genişlemesi ve kur artışının tesiriyle haziranda yüzde 12,62'ye fırladı. TCMB de siyaset faizini yüzde 8,25’e, fonlama faizini de ortalamada yüzde 7’ler düzeyine çekince gerçek faiz yüzde -5’e yaklaştı.

2019’un birinci yarısında 78,6 milyar TL olan bütçe açığı, bu yılın birebir periyodunda yüzde 39,3 artarak 109,4 milyar TL’ye sıçradı.

6 Mart-24 Temmuz devrinde bankaların TL kredileri, 435 milyar TL arttı. TCMB para musluklarını açtı, kamu bankaları öncülüğünde düşük faizle kredi patlaması yaşanınca, iktisat kısmen canlandı ancak bu paraların bir kısmı dövize ve altına gitti, enflasyon da yükseldi. 8 Mayıs-24 Temmuz periyodunda bankalardaki yabancı para mevduatlar 14 milyar dolar arttı.

ÖZEL BÖLÜM DÖVİZ AÇIĞINI AZALTTI AMA…

Finans dışı kesim, kur riskini azaltmak için ocak-mayıs periyodunda borçlarını ve döviz açıklarını 13,7 milyar dolar azalttı, dış borçla ülkeye döviz girişi yerine nette dış borç ödemeye geçilince ülkeye döviz girişi de azaldı. Finans dışı kısmın döviz açığı azaldı fakat tekrar de mayıs 2020 prestijiyle 165,1 milyar dolarla hala yüksek düzeylerde bulunuyor.



Tüm bunların üzerine jeopolitik tansiyonlar de eklenince, TL, Türkiye'nin kredi iflas risk primi (CDS) nisan ve mayısta görülen 600'lü düzeylere geldi.

Reuters, kur artışını durdurmak için geçen yıldan bu yana TCMB rezervlerinden 100 milyar doların üzerinde kaynak kullanıldığını öne sürdü. Kamu bankalarının döviz açığı da 10 milyar doları aştı. 110 milyar dolarlık müdahaleye karşın, kurda rekor düzeyler engellenemedi.