Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Kimilerine nazaran şiir, edebiyat çeşitleri içerisinde hislerin en ağır ve en net halde anlatıldığı yazı biçimidir. Tarif gereği bir biçime sahip olduğu için de binlerce yıllık şiir geleneğinin sonucu olarak kimi kurallara sahiptir. Fakat şairin işi de bu kuralları yıkmaktır. İşte tam bu kanıda olan üç Türk şairi, 1940’lı yıllarda Garip akımını başlatarak kelam konusu kuralları yıkmak istediler.
Garip akımı aslında esasen o devir başlamış olan lisanda sadelik, hürlük hareketinin bir yansımasıdır. Tüm dünyada yeni bir periyodun başladığı açık bir biçimde görülürken şiirin bu değişimden uzak kalmamasını savunan üç şair, evvel bir mecmua ve daha sonra da bir kitap yayımlayarak Türk şiirinin yeni halini duyurdular. Uzun soluklu olmasa bile önemli değişimlerin kapısını aralayan Garip akımı nedir yakından bakalım ve temsilcileri ile öne çıkan özelliklerini görelim.
İçindekiler
Garip akımı nasıl bir periyotta ortaya çıktı?
Garip akımı nedir?
Garip akımının özellikleri nelerdir?
Garip akımının temsilcileri kimlerdir?
Orhan Veli Kanık
Oktay Rıfat Horozcu
Melih Cevdet Anday
Garip akımına yapılan eleştiriler
Garip akımı nasıl bir devirde ortaya çıktı?
1940’lı yıllara gelene kadar Türk şiiri kalburüstü katmana ilişkin bir edebiyat çeşidi olarak kabul ediiyordu. Ölçüler, uyaklar, dörtlükler kullanılarak yazılıyor ve günlük hayattan uzak hususlar işleniyordu. Bunun tam aykırısı olarak toplumcu şiir vardı lakin bu da alabildiğine şiirsel bir üslup ile yorucu bir anlatım sunuyordu. Yani şiir, halk için değildi.
1940’lı yıllara geldiğimizde ise artık tüm dünya üzere Türk toplumunda da değişimler yaşanıyordu. Behçet Kemal Çağlar ve Ahmet Kutsi Tecer üzere isimler geleneksel şiir tiplerini savunurken Ahmet Muhip Dıranas, Cahit Sıtkı Tarancı, Cahit Külebi, Nazım Hikmet üzere şairler artık hür ölçüde şiirler yazmaya başlamışlardı. Artık yeni bir akım doğmasının vakti gelmişti.
Garip akımı nedir? Okuyucuyu kuşkuya düşüren şiir:
O devir gencecik üç şair olan Orhan Veli Kanık, Oktay Rıfat Horozcu ve Melih Cevdet Anday; 1930’lu yıllarda Varlık mecmuasında ölçüsüz, uyaksız, dörtlüksüz, bayağı şiirsellikten uzak şiirler yayımlıyorlardı. 1941 yılına geldiğimizde bu üç isim, şiirlerini Garip isimli bir kitapta toplayarak yayımladılar. Kitap kapağında bulunan şu cümle Garip akımının özeti üzeredir;
"Bu kitap, sizi, alışılmış şeylerden kuşkuya davet edecektir"
Bugün Birinci Yeni olarak da isimlendirilen Garip akımını bu kitap ortaya çıkarır. Öyle ki kitapta şiirleri bulunan üç şair artık Garipçiler olarak anılmaya başlarlar. Orhan Veli’nin kitap için yazdığı önsöz, bir nevi garip akımının manifestosu üzeredir. Önsözde geçen şu cümle, Garipçilerin şiire bakışını gözler önüne serer;
"Şiir bütün hususiyeti edasında olan bir kelam sanatıdır. Yani büsbütün manadan ibarettir."
Kitap yayımlandığı andan itibaren hem Nurullah Ataç üzere değerli isimlerden hem de özellikle genç okuyuculardan büyük dayanak görür. Zira şiirin muhakkak kalıplara sokulması, okuyucuyu rahatsız eden süslere sahip olması ve en değerlisi halkın içinden öykülere sahip olmaması hem şiir üreticileri olan şairleri hem de şiir tüketicisi olan okuyucuları rahatsız etmiştir.
Maalesef Garipçilerin birlikteliği pek uzun sürmedi. 1945 yılında yayımlanan kitabın ikinci baskısında yalnızca Orhan Veli’nin şiirlerine yer verildi ve şair, ikinci baskı için bir önsöz daha yazdı. Vakit içinde Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ın şiirleri farklı bir yol izledi. Hatta uzmanlara nazaran Orhan Veli bile daha sonra şiirlerinde farklı bir yol izlemeye başlamıştır.
Garip akımının özellikleri nelerdir?
- Garipçiler, ölçü ve kafiyeye karşı çıkan eserler vermişlerdir.
- Süsten uzak, günlük konuşma lisanına yakın bir üslup kullanmaya çalıştılar.
- Yapay, süslü, mecazlı bir lisan yerine sade ve yalın bir lisana ehemmiyet verildi.
- Yapısından uzak kalarak halk şiirinin anlatımlarından faydalanıldı.
- Daha evvel şiirde kullanılması hayal bile edilemeyen sözcüklere yer verdiler.
- Şiirin konusunu gerçek beşerler oluşturdu.
- Şairlerin yaşama sevinci şiire yansıdı.
- Kaynağını batı şiirinden aldı.
- Eski, klasik şiirsel söyleyişe karşı çıktılar.
- Söz ve oyunlarına yer vermediler.
Orhan Veli Kanık:
13 Nisan 1914 - 14 Kasım 1950 tarihleri ortasında yaşamış olan Orhan Veli Kanık, kısa hayatında pek çok şiir, öykü, deneme, makale kaleme almış ve çeviri yapmıştır. Aruz ve hece ölçülerini reddeden şair, her fırsatta edebi sanatları gereksiz bulduğunu tabir etmiştir. Sıradan insanın hayatını şiire taşımıştır. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Vazgeçemediğim
- Destan Gibi
- Yenisi
- Karşı
10 Haziran 1914 - 18 Nisan 1988 tarihleri ortasında yaşamış olan Oktay Rıfat Horozcu, hayatı boyunca pek çok şiirin yanı sıra tiyatro oyunu ve roman da yazmıştır. Garip akımı kurucularından olmasına karşın 1955 yılından sonra İkinci Yeni şiir akımına dahil olmuş ve bu çeşitte eserler vermiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Güzelleme
- Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üstüne Şiirler
- Aşağı Yukarı
- Karga ile Tilki
- Perçemli Sokak
- Âşık Merdiveni
- İkilik
- Elleri Var Özgürlüğün
13 Mart 1915 - 28 Kasım 2002 tarihleri ortasında yaşamış olan Melih Cevdet Anday, hayatı boyunca pek çok şiirin yanı sıra tiyatro oyunu, roman, deneme ve makale yazmıştır. Kolları Bağlı Odysseus ile eşsiz bir felsefi şiir akımı başlatmıştır. 1971 yılında, UNESCO'nun Courrier mecmuasında kendisinden değerli bir edebiyat adamı olarak bahsedilmiştir. Yapıtlarından kimileri şu kitaplarda toplanmıştır;
- Garip
- Rahatı Kaçan Ağaç
- Telgrafhane
- Yan yana
- Kolları Bağlı Odysseus
- Göçebe Denizin Üstünde
- Teknenin Ölümü
- Sözcükler
Geleneksel yapıları yıkan pek çok yenilik üzere Garip akımı da hem devrinde hem de sonrasında yoğun bir biçimde eleştirilmiştir. Gelenekçi şairlere nazaran Garipçiler, şiiri ayağa düşürmüşlerdi. Toplumcu şairlere nazaran Garipçiler, burjuva hassaslığını geliştiriyor ve şiiri yozlaştırıyorlardı. Bugün bile bir edebiyat akademisyeni ile konuşsanız benzeri şeyler duyabilirsiniz.
Sonuç: Garip akımı aslında neden ortaya çıktı?
Her şey değişmeye ve gelişmeye mahkumdur, bu en hoş mahkumiyettir. Şiir de değişmek ve gelişmek zorundaydı, bunu yapmak da üç genç şaire düştü. Onların açtığı yoldan yürüyen sayısız şair var. Trafik tıkandığı vakit yeni bir yol açılması gerekir ve bu yollardan bir tanesi de Türk şiiri için Garip akımıdır. Gel gör ki onlardan bile geriye kalan bir garip Orhan Veli olmuştur.
Türk şiirinde yeni bir devrin başlamasına vesile olan Garip akımı nedir, temsilcileri kimlerdir, özellikleri nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtlayarak Garipçiler hakkında bilmeniz gereken ayrıntılardan bahsettik. Garip akımı, şairleri ve şiirleri hakkındaki niyetlerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
