Gaslighting Nedir ?

Özellikle sosyal medyada son zamanlarda adına pek rastladığımız bu kavram oldukça yeni bir psikolojik şiddet türünü ifade etmektedir Psikoloji literatüründe her gün yeni isimlerle karşımıza çıkan psikolojik terimler günlük hayatımızın daha önce genel bir başlık altında ifade edilen rahatsızlık ve olaylarını detaylandırmaya başladıTerminolojik köken olarak çok boyutlu bir kişilik bozukluğunu ifade eden gaslighting kelimesi çıkış kaynağını bir tiyatro eserinden almaktadır Gaz Işık başlıklı bu oyun, Aralık 1938’de Londra’daki Apollo Tiyatrosu’nda ilk kez gösterime girdi ve altı ay gösterimde kaldı Oyun günlük hayatta denk geldiği psikolojik gerilimi ve tacizi çok iyi işleyen senaryosu sayesinde kısa zaman sonra Angel Street adıyla Amerika’da filme çekildi
Başrolünde İngiliz tiyatro oyuncusu Patrick Hamilton’ın yer aldığı oyun, yanlış bilginin, mağdura, kendi bellek ve algılarından şüphe duymalarını sağlamak amacıyla sunulduğu psikolojik taciz biçimi anlamına gelen ve Türkçede tam karşılığı bulunmayan gaslighting terimini doğurdu Filmde Jack ve Bella adlı bir çift var Jack her gece evdeki gaz lambasını bir önceki güne göre giderek daha fazla kısıyor, bu durumdan habersiz olan Bella da ne zaman “Gaz lambası giderek daha mı az ışık veriyor? dese Jack’ten sert tepkiler alıyor Bu şekilde Bella’nın kendine olan özgüvenini sarsmaya, kendinden şüphe duyurmaya çalışan Jack, aslında evin gerçek sahibi olan kadının mücevherlerinin peşinde olduğunu gizlemeye çalışmaktadır Oyunun sonuna doğru olaya dahil olan bir dedektif nedeniyle Jack bu planında başarısız oluyor
Gaslighting, narsistik, psikopatik kişilik özelliklerinin belli bir bireye dönük olarak shayata geçirilen planlı ve sistematik psikolojik bir şiddet ve taciz türüdür Yöntem ve uygulamaları farklı olsa da maruz bırakılan kişide orta vadeli kişilik ve ruh sağlığı anlamında küçümsenemeyecek hasarlar bırakabilmektedir Gaslightingi maruz kalan kişi açısından tehlikeli kılan durum bunun farkında olmaması ve bunun tamamıyla güvenini kazanan birinden geliyor olmasıdır Hedef alınan kişinin, sürekli kendinden şüphe duymasına böylelikle kendine yönelik algı ve değerlendirmelerinin doğruluğuna olan güvenini kaybetmesi amaçlanılır Kişi kendini sorgulamaya başlayıp karşıdaki kişiye karşı özgüvensiz ve ezik konuma geldiğinde tam da karşıdaki kişinin istediği gibi bağımlı ve yönlendirilebilir bir köleye dönüştürülür İrade çökertmeye yönelik bir manipülasyon yöntemi olarak başlayan gaslighting ilerleyen aşamalarda ağır bir kişilik tahrip edici psikolojik şiddete dönüşür
Gaslighting ,aslında çok eski bir sorgu ve itiraf tekniği olarak da istihbarat ve emniyet örgütleri tarafından kullanılmaktadır Klinik olarak bakıldığında paranoya ve şizofreni belirtileri sayılabilecek semptomlarla karşılaştığını düşünen kişi kendini gerçekleştiren kehanet’ efekti olarak açıklanan durumun etkisiyle ismi geçen durumların gerçek fiziki belirtilerini yaşamaya başlayabilirYaşanan örnekler üzerinden ele alındığında gaslightin taciz metodu farklı katmanlar halinde çok boyutlu olarak kurbana uygulanmaktadır İlk ve en yaygın boyutu sözel boyutudur Bu noktada kurban üzerinde kendinden şüphe uyandırma ve realiteye dair algısını kırmak temel amaçtır İkinci ve en çok zarar veren boyutu, eşyaların yerlerinin değiştirilmek suretiyle kişide hafıza ve bilinç arasındaki dengeyi sarsmak böylelikle kişideki genel öz bilinç ve öz saygı bütünlüğünü hasara uğratmak mümkün hale gelir Son boyutuyla da gaslightingi uygulayan kişi kurbana anlattığı her olayı, olay bütünlüğünü kasıtlı olarak bozarak sonrasında kurbanın bellek bütünlüğünü adam akıllıca sarsar bütün bunların sonunda orta ve uzun vadeli olarak kurbanda ciddi öz saygı ve bilinç bozukluğu sorunları görülürBu üç boyutun dışında olağanüstü varyasyonlarıyla da karşımıza gaslightinin sayısız çeşidi çıkabilir burada ortak nokta ve asıl amaç maruz kalan kişinin öz bilinç ve öz saygısının çökertilerek sömürmek ve suistimal etmek vardır Peki bir gaslightin kurbanını nasıl fark edebiliriz, bunun için bize yardımcı olabilecek ipuçları nelerdir ?
Bu belirtileri ana hatlarıyla sıralayacak olursak :
*
İçe kapanma: Bu içe kapanma durumu gaslightinge maruz kalan kişide aniden gelişebileceği gibi uzun zaman sonra da ortaya çıkabilir Normalde oldukça neşeli ve sosyal olan kişi öz saygı yitimine uğramanın etkisiyle kendi dünyasına çekilip asosyal bir görüntü sergilemeye başlar
Kronik hale gelen özür dileme: Burada kişi gaslightingin doğurduğu aşağılık kompleksi ve ezik ruh halinin etkisiyle hata yaptığı algısına kapılarak etrafındaki kişilere karşı sürekli hatalı olabileceği düşüncesiyle özür dilemeye başlar
Karar almada zorlanma: Kurban kendi bilincine dair yeterlilik hissini kaybettiği ve hafızabilincinin kusurlu olabileceğini düşünerek karar almaktan kaçmaya başlar ve bunda ciddi manada zorlanır
Sevdiği kişiye karşı yüceltilmiş hayranlık duygusu: Kurban kendisine gaslighting uygulayan kişinin sorgulanamayacak derecede masum ve kusursuz olduğunu düşünür Çünkü hatalı ve eksik olan sürekli kendisidir algısı zamanla böylesi bir bilinçsel sapma meydana getirir
Kaynakça:
:wwwpowerofpositivitycomgaslighting