Geleneksel Turk Tiyatrosunun Bolumleri

Geleneksel Turk Tiyatrosunun Bolumleri Nelerdir
Geleneksel Turk Tiyatrosunun Bolumleri Hakkında Bilgi

Turk Tiyatrosu, Turklerin Orta Asya'da yaşadıkları donemlerin birtakım torenleri ve taklit gosterileriyle başlayan tiyatro etkinliklerini ifade eder Tiyatro sanatının gelişmesi Turkler'in Anadolu'ya gelmeleri, ozellikle de İstanbul'u fethetmeleri 1453 ve burayı başkent yapmaları ile daha da hızlanmıştır Bu donemden sonraki Turk tiyatrosu geleneksel tiyatro ve batı etkisi altında gelişen tiyatro olarak ele alınabilir

Geleneksel Turk tiyatrosu seyirlik, koy oyunları ve halk tiyatrosu geleneğini icerecek bir bicimde, hem sozsuz, hem de soze dayanan dramatik nitelikli oyunlar icin kullanılmaktadır Seyirlik koy oyunları eski On Asya uygarlıklarının bolluk torenleri ile Anadoluya goc etmiş Turklerin atalarının kulturunde yer alan şaman torenlerinin birleşiminden oluşmuştur

MEDDAH
Meddah, anlatı bolumlerinin arasına soyleşmeli,taklitli,kişileştirmeli bolumler yerleştirdiği icin o da diğer dramatik turlere benzerlik gostermektedirkaragoz oyunlarına cok yakınsa da cok zengin kaynaklara dayanması,hikaye dağarcığının ceşitliliği,guldurmenin yanı sıra ceşitli olayları da yansıtması ile onlardan ayrılırDede Korkut,Koroğlu gibi geleneksel Turk kaynaklarından gelen konular,İslam geleneğinden gelen dinsel konular,Hz Aliden gelen konular,İran geleneklerindeki efsaneler icinde değişik mizacları yansıtırdı

Meddahlar hikayeye başlar ve bitirirken ceşitli soz kalıplarına başvururlardıKimi kez ceşitli ağızlardan kısa taklitler yapılarak hikayeye başlanır,hikayeden once ceşitli tekerlemeler gorulurduDaha sonra meddah hikayesini anlatır ve hikayenin sorumluluğunu hikayenin kaynağına bırakıp ozur dilerdi

KUKLA
Geleneksel Turk Tiyatrosu uzerine pek cok araştırma yapılmış ancak bunlarda kukladan pek az bahsedilmiştirBunun başlıca nedeni kukla uzerine olan kaynakların bir coğunun golge oyunu sanılmasıdır

İSKEMLE KUKLASI
Goğuslerinden yatay ip gecen bu kuklalar,calgılar eşliğinde,aşağıdan ipleri cekilerek sıcratıp dans ettirilirBu kuklaları daha cok sokak gostericileri kullanırdı

EL KUKLASI
Başları ve kolları tahtadan ,govdeleri bezdendirKuklacı elini kuklanın icerisine sokar ; İşaret parmağıyla başını,baş ve orta parmağıyla da kollarını oynatır

İPLİ KUKLASI
Yapımı el kuklasına gore daha zor olduğundan pek yaygın değildi Kuklanın eklem yerlerinin bir ip ile bağlanması ve bu iplerin T şeklinde bir tahta parcasına tutturulması ile yapılırdı


Turk kuklasında kişilerin ozellikleri karagozdeki gibi keskin cizgilerle belirtilmemiştirKukla oyununda karagozdeki gibi iki birincil kişi buluruzBunlar İbiş ile İhtiyar dırİbiş hep uşak olur Adı, efendisine bağlılığından oturu sadık tırAyrıca Durmuş,Tombul,Fıstık, Kıvrak, Kışkış gibi isimler de alırdıİbiş kurnaz ve hazırcevaptırBicimsiz bir fesi vardır,puskulu sağa sola kayarYanlış anlaşılmalar,cift anlamlı deyimler, acık sacık sozler kullanırdiğer baş karakter olan İhtiyar ise ciftliğin sahibi varlıklı bir kişidir Bu iki karakter dışında ikincil kişiler de vardır Bunlardan biri genc aşık delikanlı ,diğeri de onun sevgilisi olan kızdır
Kukla oyunu konusunu Ortaoyunu ve Karagozden yada aşk hikayeleri ve halk efsanelerinden alırdı

KARAGOZ
Golge oyununun Turkiyeye ne zaman ve nasıl girdiğine baktığımız zaman,16Yyda Mısırdan girdiğini oğreniyoruz17Yyda ise Karagozun tam şeklini aldığını biliyoruzAsıl merak uyandıran tartışma konusu Karagoz ile Hacivatın gercekten yaşamış kişiler olup olmadığıdır

Karagozun piri ve yaratıcısı Şeyh Kusteri sayılmıştırGercekte oyunun kurucusu ve yaratıcısı olduğu kesin değildirFakat onemli olan,Karagozculerin ,bulunmuş ve kurulmuş oyuna Şeyh Kusteriyi onder,koruyucu ve kurucu olarak secmiş olmaları ve Şeyhin adıyla oyuna ciddi,yapıcı,eğitici,ibret verici bir temel bulmalarıdır

KARAGOZUN GELİŞİMİ
17Yy da kesin bicimini alan Karagoz, daha sonraki yuzyılda buyuk bir ilerleme gostermiş,Turklerin en sevilen gosterisi olmuşturNe var ki Karagozun gelişimi icerisinde iki onemli sorun olmuşturBunlardan biri Karagozun toplumsal eleştiri ve taşlaması, diğeri de acıksacıklığıdırKaragozun ortadan kalkmasında batı tiyatrosunun Turkiyeye girişi kadar bu iki ozelliğin de etkisi olduğu soylenebilirKaragoz oyunu acık bir bicimdirHer olaya, her amaca kendini uyduran bir yontemdir

KARAGOZUN BOLUMLERİ

Mukaddime
İlk olarak muzikle boş perdede gosterimlik denilen ,limon ağacı,calgıcılar,deniz kızı gibi, coğu kez konuyla ilgisiz goruntuler olur

Muhavere
Bu bolum Karagoz ve Hacivat arasında gecerİki kişiden fazla kişinin de bu bolumde yer aldığı gorulmuştur

Fasıl
Fasıl, oyunun kendisidirBu bolumde Hacivat ve Karagozden başka olay kişileri de bu bolumde gorulur,oyuna katılırlar17yy dan itibaren fasıl konuları belirli bir olaylar dizisine uymaya başlamıştır

Bitiş
Karagoz oyunun bittiğini haber verir,kusurlar icin ozur diler, gelecek oyun duyurulurKaragozle Hacivat oyun sırasında kılık değiştirmişlerse eski kılıklarında donerler sahneye

KARAGOZUN TEKNİĞİ
Karagoz goruntuleri kalın deriden , coğu kez deve derisinden yapılırKullanılacak deride aranan ozellikler saydamlaştırmaya yatkın ve ısıya dayanıklı olmasıdırderi bir dizi işlem sonucunda işlendikten sonra uzerine kalıp konularak cizilir ve bu cizilen yerlerden sivri uclu bıcakla kesilirGerekli yerlerinde ters tarafından delikler acılır; ve cini murekkebi ile renklendirilirOynak eklemeli parcalar birbirine kiriş ,kursak,tel ile bağlanır

Karagoz,yatay cubukla oynatıldığından goruntuler tek yonlu hareket ederdiKaragoz tek sanatcının gosterisidir Hayali yada “Hayalbaz denilen ustadan başka bir de cırak vardırCırak, perdeyi hazırlar,oynanacak faslın goruntulerini secip sıraya koyardıAynı zamanda ustanın yanında sanat oğrenmeye calışırdı

ORTAOYUNU
Ortaoyunu nasıl cıktı
Turklerin Karagoz kukla gibi cansız; meddah gibi tek anlatıcılı sozlu oyunlarının yanında canlı oyuncularla oynanan en belli başlı geleneksel tiyatrosu olan ortaoyunu uzerine pek cok inceleme yapıldığı halde bu tiyatro turu uzerine karanlık kalmış, cozulmemiş pek cok nokta buluruz Ortaoyunu uzerine incelemeler yapanlar cağlar boyunca rastlanan canlı oyuncularla yapılan sozlu temsillerden cok, “ortaoyunu terimine ilk rastladıkları tarihi temel alıyor, 19 yuzyılın ortalarına doğru getiriyorlar

ORTAOYUNUNUN BOLUMLERİ
Oyunun iki onemli kişisi vardır: Pişekar ve Kavuklu Oyun tumuyle bu iki kişinin etrafında gelişirAhmet Rasim in tanımına gore Pişekar, oyunu idare eden karakterdir Pişekar, akıllı , işguzar, rehber, iyiyi kotuyu ayırt edebilen,tecrubeli,yaşlı bir tiptirOyun, bu kişinin gostereceği tarza tabidirKavuklu ise oyunun komik unsurudurTum entrika ve surprizler Kavuklunun başı altından cıkarCehaleti,inatcılığı ve bunlara karşın guleryuzu ile Pişekarı oyun sonuna kadar uğraştırırdaha sonra oyuna uygun bir tekerleme yaratarak oyunu bitirirKavuklunun en buyuk yeteneği tekerleme yaratmaktırOyunda dort bolum vardır: Ondeyiş,soyleşme,fasıl, bitiriş