Hafıza Nedir ve Nasıl Çalışır?

Herhangi bir sınava hazırlanırken öğrendiğiniz bilgileri nasıl hatırladığınızı hiç merak ettiniz mi? Hafızanızda yeni anılar oluşması, bunların depolanması ve gerektiğinde hatırlanması; etrafımızda olan biteni öğrenmek ve çevremizle iletişime geçmemiz için gereklidir İnsan hafızası üstüne yapılan incelemeler binlerce sene boyunca bilim ve felsefenin çözümleme konusu olmuştur ve günümüz kavramsal psikolojisinin de asıl başlıklarından biridir Ama düşünce bütün olarak nedir? Anılar nasıl oluşur? Bu makalenin ilerleyen kısımlarında hafızaya genel bir bakışla birlikte bu soruların da cevaplarını bulacaksınız
Hafıza Nedir ?Us; bilginin edinilmesi, kaydedilmesi, akılda tutulması ve gerektiğinde hatırlanması işlemlerinin bütününe verilen addır İnsan hafızası işlevini üç başlıca başlık aşağıda gerçekleştirir: kodlama, kaydetme ve hatırlama
Beyinde yeni anıların oluşturulması için, bilginin kullanılabilir bir şekle sokulması gerekir; bu işleme de kodlama adı verilir Data başarılı bir şekilde kodlandıktan daha sonra, sonradan kullanılabilmesi için hafızaya kaydedilir Beynimize kaydettiğimiz bilgilerin birçoğu, onları kullanmaya ihtiyacımız olduğu durumların açık havada çoğunlukla farkındalığımız dışındadır Anımsama işlemiyse hafızamıza kaydedilmiş anıların bilinçli farkındalığımıza taşınmasıdır
Aşamalı Hafıza ModeliZihin ile ilgili çoğu model önerilmiş ve kullanılmıştır; ama hafızanın esas yapısını ve işlevini açıklamada genelde aşamalı hafıza modeli kullanılır 1968 yılında Atkinson ve Shriffin tarafından önerilen bu teori, insan hafızasını duyu belleği, kısa süreli hafıza ve uzun süreli hafıza olarak üç bambaşka aşamaya böler
Duyu Belleği ve HafızaDuyu belleği, hafızanın ilk aşamasıdır Bu aşamada, çevremizdeki duyusal bilgiler çok kısa bir süreliğine (bu zaman genel olarak; görsel bilgiler için yarım saniye, işitsel bilgiler içinse 34 saniyedir) kaydedilir Duyusal belleğimizin sadece kayıtlı kısımlarına odaklanır ve bu bilgilerin yalnızca bir kısmının kısa süreli hafızaya işlenmesine müsade veririz
Kısa Süreli Hafıza ve Düşünce
Aktif akıl adıyla da tanıdık kısa süreli bellek, düşündüğümüzün haberdar olduğumuz bilgileri içerir Freud Psikolojisinde bu belleğe bilinç adı verilir Duyusal anılara dikkatimizi verdiğimizde, bu bilgiler kısa süreli belleğe aktarılır Kısa süreli bellekte kaydedilen bilgilerin birçok 2030 saniye sonradan unutulur Lakin, bu bilgilerin unutulmaması durumunda ise bir sonraki aşamaya geçilir ve bilgiler uzun süreli belleğe kaydedilir
Uzun Süreli Hafıza ve Us
Uzun süreli düşünce*bilgilerin sürekli olarak saklandığı yerdir Freud psikolojisinde uzun süreli hafıza, bilinç öncesi ve bilinçsizlik durumu olarak adlandırılır Uzun süreli bellekte saklanan bilgilerin çoğu, bilinç sürecinin dışındadır ama ihtiyacımız olduğunda hatırlayabildiğimiz şeylerdir Bu bilgilerin bir kısmını anımsamak oldukça kolayken, diğerlerine erişmek hayli engebeli olabilir
Düşünce Nasıl Çalışır ?Uzun süreli bellekteki bilgilere erişmek ve bunları anımsamak bize karar almada, problem çözmede ve etrafımızdaki insanlarla iletişim kurmada muavin olur Ama bu bilgiler hafızamıza ne şekilde işler? (Bkz: Uzun süreli us ve işleyişi) Uzun süreli belleğe kaydedilen bilgilerin ne şekilde kaydedildiği tam anlamıyla anlaşılamamıştır; ama araştırmacıların bugüne dek edindiği kanaat, bu bilgilerin gruplar halinde kaydedildiğidir
Birbiriyle ilişkili belirtilen bilgilerin gruplanmasında kümeleme kullanılır Sınıflandırılması yapılan bilginin hatırlanması ve akılda kalması daha kolaydır
Mesela, aşağıdaki kelimeleri ele alalım:
Sıra, elma, raf, kırmızı, erik, masa, yeşil, ananas, mor, sandalye, şeftali, sarı**
Semantik Model

Yukarıda listelenen kelimeleri okumak için birkaç saniyenizi ayırın, daha sonra gözlerinizi ekrandan ayırın ve bu kelimeleri hatırlamaya ve kafanızda bir sıraya koymaya çalışın Bu kelimeleri sıralamaya çalıştığınızda oluşan grupları bir düşünün Birçok insan kelimeleri üç gruba ayıracaktır: renkler, eşyalar ve meyveler
Hafızanın işleyiş biçimiyle ilgili yaygın akıl metotlarından biri de semantik şebeke modelidir (semantic network model) Bu model, aralarında bir ilişki olan hatıra ve bilgilerin birbirlerini tetikledikleri temeli üzerine kurulmuştur Belirli bir yerin hatırası, bu yerde gerçekleşen ya da bu yerle ilgili diğer hatıraları da tetikleyebilir Örneğin, üniversitedeki kampüs binalarından birini düşünmeniz; burada tanıştığınız arkadaşlarınız, girdiğiniz dersler ya da çalıştığınız konular hakkındaki anılarınızın ortaya çıkmasına sebep olabilir