Hangi Element Nerede Kullanılır

Hangi Element Nerede Kullanılır
Elementler
Hangi Element Nerede


1 Hidrojen (H)

Ticari gubrelere azot bağlanmasında, katı ve sıvı yağların doyurulma işleminde (hidrojenasyon), metanol, amonyak ve hidroklorik asit gibi bileşiklerin eldesinde kullanılır Kaynak yapımında, hidrojen balonlarını şişirmede ve petrolun işlenmesinde kullanılmasının yanında, şimdilik daha cok roketlerde olmak uzere yakıt olarak da kullanılır Hidrojen Yakıt Gozeleri, hidrojen gazından elektrik enerjisi eldesi icin geliştirilmekte olan bir teknolojidir Cevre dostu hidrojen, doğal gaz ve benzine alternatif olarak kabul edilmesinin yanında, kimyasal işlemlerde, metalurjide ve rafinerilerde de kullanılabilecek niteliktedir Doteryum ve trityum izotopları da, nukleer fisyon ve fuzyon işlemlerinde kullanılmaktadır

2 Helyum (He)

Zeplin ve balon gibi hava taşıtlarını şişirmede kullanımıyla bilinen helyum gazı; kaynakcılıkta, germanyum ve silisyum kristallerinin yapımında, titanyum ve zirkonyum eldesinde, supersonik ruzgar tunellerinde ve derin dalış tuplerinde de kullanılır Ayrıca, duşuk sıcaklık araştırmalarında ve nukleer enerji santrallerinde soğutucuolarak da onemlidir Tum elementler arasında, en duşuk erime ve kaynama sıcaklıkları helyuma aittir Makro olcude bile atomik ozelliklerini gostermesi nedeniyle kuantum sıvısıolarak da adlandırılan ve ısı iletkenliği olağanustu derecede yuksek olan sıvı helyum, manyetik rezonans goruntulemede (MRI) ve kanser teşhisi icin MRE'de de kullanılır Yakın zamanda, sıvı roket yakıtı sıkıştırmada da helyumdan faydalanılmaya başlandı

3 Lityum (Li)

Seramik ve cam yapımında, pil uretiminde, yağlayıcı ve alaşım sertleştirici maddelerin bileşiminde, A vitamini sentezinde, nukleer santrallerde soğutucu gorevinde ve roketlerde itici kuvvet sağlamada kullanılır Katı elementler icinde en yuksek ozgul ısı kapasitesine sahip olması nedeniyle, ısı iletiminde kullanılan sıvıların bileşiminde yer alır Ancak, su ya da asit gibi cozuculerle karşılaştığında yuksek bir patlama ya da parlama ozelliğine sahip olması ve ozellikle sinir sistemi icin zehirli etki gostermesi nedeniyle, dikkatli kullanılması gerekir Bazı lityum bileşikleri, beyin rahatsızlıkları ve psikolojik hastalıkların tedavisinde kullanılan ilacların iceriğinde yer alır

4 Berilyum (Be)

Yuksek oranda ısı emebilme ozelliği nedeniyle, hava ve uzay taşıtlarında, iletişim uydularında, nukleer santrallerde ve fuze yapımında kullanılır Ayrıca, hafif metal alaşımlarında, Xışını tuplerinin pencerelerinde ve saat zembereklerinin yapımında da kullanılır Yuksek bir erime noktasına sahip olması, hafifliği ve celikten cok daha esnek bir metal olması nedeniyle, bilgisayar parcaları yapımında, jiroskoplarda ve inşaat sektorunde sık tercih edilen bir elementtir Berilyumun bakır alaşımı da, kaynak yapımında, elektrik bağlantılarında ve elektrotlarda kullanılır Zumrut ve akuamarin, berilyumun değerli kristal formlarıdır Berilyum ve tozları, zehirli olmalarının yanında, ozellikle akciğerlerde kansere yol acabilmektedirler

5 Bor (B)

Amorf bor, ayırt edici yeşil rengi icin pirotekni (fişekcilik) alanında ve ateşleyici olarak roketlerde kullanılır Tenis raketlerinin, nukleer santrallerde kullanılan regulatorlerin ve ısıya dayanıklı cam urunlerinin yapımında da onem taşır Borun en onemli ticari bileşiği, yalıtım amaclı cam elyafının ve bir ağartıcı olan sodyum perboratın yapımında kullanılmaktadır Diğer bor bileşikleri de, borosilikat camların yapımında kullanılır Tekstil alanında onem taşıyan bir diğer bor bileşiğiyse, borik asittir Elektriğe kaşı yalıtkan davranırken, bir metalinkine benzer ısı gecirgenliği gosteren boron nitrit bileşiği, aynı zamanda, karıştırıldığı herhangi bir maddeyi elmas sertliğine getirici ozelliktedir Titanyum ve tungsten ile birlikte kullanımı sonucunda, ağırlığı duşuk ancak ısıya karşı direncli alaşımlar elde edilir Boron10 izotopu, nukleer santrallerde ortamdaki notronları hızla emerek tepkimeleri yavaşlatmak ya da durdurmak icin, nukleer radyasyona karşı kalkan olarak ve notron belirleyici aletlerde kullanılır Yakın zamanda artrit (eklem iltihabı) tedavisinde kullanılmaya başlanan bor bileşikleri de umut vaat ediyor Goz dezenfektanlarının bileşiminde de bor bulunuyor

6 Karbon (C)

Tum organik bileşiklerin yapısına giren karbon, sıvı yağların dehidrasyonunda (sudan arındırılmasında), ayrıca demir ve alaşımlarının işlenmesinde kullanılır Celik yapımında, nukleer tepkimelerin kontrolunde, lastiklerin renklendirilmesinde, plastik sanayinde, boya pigmentlerinin eldesinde ve yağlayıcı maddelerin yapımında da bu elementten yararlanılır Kurşun kalemlerde kullanılan grafit formu ve elmas formu, karbon elementinin iki onemli allotropudur Karbon14 izotopu da, radyoaktif yaş tayininde kullanılır Karbonun fullerendenen kure bicimli ya da nanotupdenen silindir bicimli molekulleri de, son yıllarda ozellikle elektronik ve nanoteknoloji alanlarında devrimsel ilerlemeler sağlamaktadır

7 Azot (N)

Standart sıcaklık ve basınc altında son derece kararlı olan ve atmosferin %78'ini oluşturan azot gazı, besinlerin ve kimyasalların saklanmasında kullanılır Cok soğuk olan (196°C) sıvı azotsa, cok duşuk sıcaklıklarda gercekleştirilmesi gereken dondurma işlemlerinde kullanılır Sperm bankalarında spermlerin dondurularak saklanması, sıvı azotla gercekleştirilir Ticari olarak en cok değer taşıyan azot bileşiği amonyaktır (NH3) Guclu bir cozucu olan amonyak, gubrelerin bileşiğinde bulunan ve plastik endustrisinde de onemli yeri olan uremaddesinin eldesinde kullanılır Azot, proteinler başta olmak uzere, organik bileşiklerin yapısında yer alan cok onemli bir elementtir Azotun tum bileşikleri, ya oksitleyici ozelliktedirler, ya da guclu birer reaktiftirler Bu nedenle de, uygun koşullarda şiddetli tepkimeler verirler Bunların arasında TNT (trinitrotoluen), ve amonyum nitrat sayılabilir

8 Oksijen (O)

Bitkilerin ve hayvanların yaşamlarını devam ettirebilmeleri, solunum gazı olan oksijenin (O2) varlığına bağlıdır Atmosferin %21'i, oksijen gazından oluşmaktadır Hastanelerde, solunum rahatsızlıkları gosteren hastaların tedavisi icin de oksijen gazı sıkca kullanılır Ayrıca celik uretiminde, kaynak yapımında, suyun saflaştırılmasında ve beton eldesinde de oksijen kullanılır Paslanma da, oksijenin varlığında gercekleşir

9 Flor (F)

Flor ve bileşikleri, uranyum başta olmak uzere, cok sayıda ticari kimyasalın uretiminde kullanılır Hidroflorik asit, aydınlatma ampullerinin camları uzerine yazı yazılması işleminde kullanılırken; son yıllarda ozon tabakası uzerindeki zararlı etkilerinden dolayı uretimi ve kullanımı sınırlandırılmaya calışılan kloroflorokarbon gazları (CFC) havalandırma ve soğutma aygıtlarında kullanılır Teflon iceriğinde de flor yer alır Diş macunları iceriğinde bulunan florit, belirli bir oranın altında olduğu surece, diş curuklerinin oluşumunu onler Element halindeki flor, yuksek ozgul itici gucu nedeniyle, roketlerde itici kuvvet sağlamak amacıyla denenmektedir

10 Neon (Ne)

Akla gelen ilk kullanım alanı renkli aydınlatmaları olsa da; yuksek voltaj gostergelerinde, paratonerlerde, dalga metre tuplerinde ve televizyon tuplerinde de neon kullanılır Gaz lazerlerinin yapımında, helyumla birlikte kullanılır Sıvı neon, gunumuzde ticari olarak elde edilebilmekte ve soğutucu olarak kullanılmaktadır

11 Sodyum (Na)

Eczacılık, tarım ve fotoğrafcılık alanlarında sıkca kullanılır Sokak aydınlatmalarında, pillerde, cam yapımında ve sofra tuzu (NaCl) eldesinde kullanılan onemli bir bileşendir Sıvı sodyum, nukleer santrallerde soğutucu gorevinde de kullanılmaktadır Dunya kabuğunun %26'sını oluşturan sodyum, dunyada en bol bulunan altıncı elementtir ve alkali metaller arasında da en bol bulunanıdır Buna karşın, doğada element halinde rastlanmaz ve kuru sodyum kloridin (NaCl) elektrolizi yoluyla elde edilir Metal hali, esterlerin (oksijenli asitler ve alkollerin tepkimesi sonucu oluşan maddeler) ve ceşitli organik bileşiklerin eldesi icin onemlidir Ceşitli alaşımların yapılarının kuvvetlendirilmesinde ve dokme metallerin saflaştırılmasında kullanılır NaK alaşımı, onemli bir ısı ileticisidir Sodyum elementinin diğer onemli bileşikleriyse soda kulu (Na2CO3), kabartma tozu (NaHCO3) ve sodyum nitrattır (NaNO3)

12 Magnezyum (Mg)

Fotoğraf makinelerinin govde ve flaş kaplamalarında, işaret fişeklerinde ve yangın bombaları başta olmak uzere pirotekni alanında yoğun olarak kullanılır Aluminyumdan ucte bir oranında daha hafif olması nedeniyle, alaşımlarından ucak ve fuze yapımında faydalanılır Eczacılık alanında onem taşıyan bileşikleri de vardır İtici ozellikteki bileşiklerin yapısına katılır Dokum demir yapımında ve uranyum başta olmak uzere ceşitli metallerin tuzlarından saflaştırılması işleminde kullanılır Şomine tuğlalarının, aydınlatma ampullerinin, renk maddelerinin ve filtrelerin yapımında da yeri vardır Yeşil bitkilerde bulunan klorofil yapısında da yer alır

13 Aluminyum (Al)

Ceşitli mutfak aletlerinin ve dekorasyon malzemelerinin ana yapım maddesidir Bakır, magnezyum ve diğer metallerle oluşturduğu alaşımlar, saf halinden cok daha guclu ozelliklere sahiptir Bu nedenle de bu tip alaşımlar; hafif ancak guclu metallerin gerek duyulduğu, başta fuze ve ucak yapımı olmak uzere, her turlu alanda kullanılır Teleskop aynaları kaplamalarında ve dekoratif kağıtların yapımında da bu elementten yararlanılır Elektrik iletkenliği bakırın yalnızca %60'ı kadar olsa da, hafif yapısı nedeniyle elektrik iletim hatlarında kullanılır

14 Silisyum (Si)

Silisyum ya da silikon, kullanım alanı en geniş olan elementlerden biridir Kum ve kil formu, beton ve tuğla yapımında kullanılır Yuksek sıcaklıklarda calışma koşullarına cok dayanıklı bir elementtir Silikat formuysa, mine, emaye ve canakcomlek yapımında onemlidir Celiğin bileşimine de katılır Kusursuz mekanik, optik, termal ve elektriksel ozellikler taşıyan en ucuz madde olan kum halindeki silika, camın da esas bileşenidir Aşırı saf silisyum, bor, galyum, fosfor ya da arsenik ile guclendirildiğinde; transistorler, guneş gozeleri ve doğrultucular gibi, elektronik endustrisinde buyuk onem taşıyan aygıtların yapımında kullanılan silikon karışımları elde edilir Elektronik mikrociplerin yapımında yarıiletken olarak kullanılır Diatomlar ve radyolaryalar gibi omurgasızların dış iskeletlerinin yapısına katılması nedeniyle de, yaşamsal onem taşımaktadır Bu dış iskeletler, daha sonra dibe cokerek, ceşitli kayacların yapısına katılır Bitkilerin ve insan iskeletinin yapısında da silisyum bulunur Silikon karbid (SiC), bilinen en sert maddelerden biridir

15 Fosfor (P)

Ceşitli alaşımların yapımına katılan fosfor, sodyum ampullerinin yapımında kullanılan camların eldesinde onemlidir Fosforik asit, ozellikle gubre eldesindeki kullanımıyla, son yıllarda tarım ve hayvancılıkta buyuk onem taşır hale gelmiştir Havai fişek, kibrit, deterjan ve diş macunu yapımında kullanılan fosfor, zararlılarla mucadelede kullanılan coğu kimyasalın (pestisitlerin) bileşiminde de bulunur Canlılarda hucre iceriğinin yaşamsal bir bileşeni olarak, ozellikle sinir ve kemik dokuları icin cok onemlidir Kemik kulunden elde edilen kalsiyum fosfat, kabartma tozunun yapısına katılan mono kalsiyum fosfatın eldesinde kullanılır Trisodyum fosfat ise, suların yumuşatılmasında, temizlikte ve paslanmaya karşı kullanılan onemli bir fosfat bileşiğidir

16 Kukurt (S)

Siyah barutun ve pillerin temel bileşenlerinden biri olan kukurt, mantar oldurucu kimyasalların (fungusitlerin) ve doğal kaucuğun yapımında kullanılır Fosfat icerikli gubrelerin bileşimine de katılan kukurtun, ticari acıdan en fazla değer taşıyan bileşiği sulfurik asittir Sulfit kağıdı başta olmak uzere ceşitli kağıtların yapımında, buharla dezenfekte işlemlerinde ve kurutulmuş meyvelerin ağartılmasında kullanılır Yağların, vucut sıvılarının ve iskelet icin gerekli minerallerin yapısında yer alması nedeniyle de, yaşamsal onem taşır

17 Klor (Cl)

Dunyanın her yerinde, icme sularının dezenfekte edilmesinde kullanılır Ayrıca, kağıt yan urunlerinin, boya maddelerinin, tekstil urunlerinin, petrol urunlerinin, ceşitli ilacların, antiseptiklerin, bocek olduruculerin (insektisitlerin), cozuculerin, plastik urunlerin ve cok ceşitli tuketim malzemelerinin eldesinde kullanılır Kloroflorokarbonlar (CFC), kloratlar ve kloroform gibi cok ceşitli bileşiklerin yapısında yer alması nedeniyle, kimya endustrisinde onemli yer tutmaktadır

18 Argon (Ar)

Elektrikli aydınlatma ampullerinde ve floresan tuplerde kullanılır Elektrik arklarıyla yapılan kesim ve kaynak işlemlerinde, ayrıca, silikon ve germanyum kristallerinin uretiminde koruyucu soygaz olarak kullanılır Titanyum ve benzeri reaktif elementlerin eldesinde rol oynar Radyasyon seviyelerini olcen Geiger sayaclarında da kullanılır

19 Potasyum (K)

Bitkilerin gelişimi icin cok onemli bir element olan potasyum, coğu toprak tipinin bileşiminde yer alır ve gubrelerin yapısına da katılır Cam, sabun, lens ve benzeri maddelerin yapımında, ayrıca yanıcıpatlayıcı maddelerin bileşiminde kullanılır Sodyum ve potasyum alaşımı (NaK), iyi bir ısı ileticidir Potasyumun coğu tuzu, hem kimyasal hem de ticari acıdan onem taşır: orneğin, potasyum nitrat, potasyum karbonat, potasyum sulfat, vs

20 Kalsiyum (Ca)

Toryum, uranyum ve zirkonyum gibi metallerin hazırlanmasında ve ceşitli alaşımların eldesinde kullanılır Sıvı yağların dehidrasyonunda da kalsiyumdan yararlanılır Canlıların kemik, diş, kabuk ve benzeri dış iskelet yapılarında yer alır Bitkilerin bunyesinde de bulunur Dunya kabuğundaki en bol beşinci element olması karşın, cok reaktif olması nedeniyle asla element halinde bulunmaz Kirectaşı, jips ve floritin yapısında da vardır

21 Skandiyum (Sc)

Cıva buharlı lambaların icine katıldığında, guneş ışığına benzer cok verimli bir ışık kaynağı oluşturur Bu nedenle bu element, guclu ışıklandırmalarda kullanılır Radyoaktif izotopu olan Sc46, rafinerilerde ham petrol ve benzeri maddeler icin iz surucu olarak kullanılır Sızıntı tespit edicilerde ve uzay endustrisinde kullanılmasının yanı sıra, tohum yeşertici kimyasalların bileşiminde de yer alır

22 Titanyum (Ti)

Ceşitli metallerle birlikte kullanılan cok onemli bir alaşım elementidir Bu alaşımlar, hafiflik, sağlamlık ve ısıya dayanıklılığın onem taşıdığı endustrilerde kullanılır Titanyum, celik kadar dayanıklı, ancak ondan %45 daha hafiftir Aluminyumdansa %60 daha ağır olmasına karşın, 2 kat daha dayanıklıdır Dayanıklılığı ve asitlere karşı direncli oluşu nedeniyle, ceşitli alaşımların yapısına katılır Deniz suyuna karşı eşsiz bir dayanıklılığa sahip olması nedeniyle, deniz suyundan tatlı su elde edilen tesislerde ve tuzlu suya temas eden gemi donanım parcalarının yapımında kullanılır Kalıcılık ve kapatıcılık ozelliği nedeniyle, farklı tipteki boyaların yapısına da katılır Kızılotesi ışığı yansıtma ozelliği gosteren titanyum boyasından, ısı nedenli goruş kaybının yaşandığı guneş gozlemevlerinde de yararlanılır Titanyum tetraklorit bileşiği, camların renklendirilmesinde kullanılır Beyaz ve iyi kapatıcı bir pigment olan titanyum dioksit (TiO2) de silgi, kağıt, boya ve benzeri maddelerin yapımında kullanılır Safir ve yakut kristallerinin yıldız şekilleri, iceriklerindeki titanyum dioksitten ileri gelir

23 Vanadyum (V)

Paslanmaz celik uretiminde onemli bir katkı maddesidir Celik yuzeylerinin titanyum kaplanması işleminde de, bağlayıcı element olarak kullanılır Vanadyum pentoksit bileşiği, seramik yapımında katalizor ve boya sabitleyici olarak kullanılır Ayrıca, superiletken mıknatısların yapımında, cok dayanıklı ve uzun omurlu alaşımların eldesinde de kullanımı vardır

24 Krom (Cr)

Celiğin sertleştirilmesinde, paslanmaz celik uretiminde ve ceşitli alaşımların eldesinde kullanılır Ozellikle otomobil parcalarında ve kesici aletlerde korozyon onleyici kaplama olarak kullanımı da yaygındır Yuksek erime sıcaklığı nedeniyle, tuğla ve kalıp yapımında da rağbet gormektedir Krom, cama zumrut yeşili bir renk verir ve sık tercih edilen bir katalizordur Yakut ve zumrutun rengini veren de krom elementidir