Hazine 'Döviz Yok' Dedi İhracatçılar İsyan Etti!

Hazine paranın kıymetini korumak emeliyle TL ile ödemeler için yayınladığı bildirim evvel bankalarda ödeme karışıklığı yaratmıştı açıklama ile durum düzeldi. Yeniden de yurt dışı ile çalışan sektör temsilcilerinin kederine deva olmadı.


Menkul değer satışına gelen TL ile ödeme zaruriliği, ithal oranlarının yüksek olduğu bölümlerin yansısını topladı



Sektör temsilcilerinin ‘kontrollü ekonomi’ olarak yorumladığı karara nazaran, uygulamanın bürokratik vakit kayıplarına, kur risklerine ve fazladan ödenecek banka komitelerine neden olacağı belirtiliyor.

'Dolarizasyon'la uğraş kapsamında menkul değer satışına TL ile ödeme mecburiliği getirmesi piyasayı karıştırdı. Yansılar artınca dün Hazine ve Maliye Bakanlığı ek bir açıklama yaparken, karardan evvel imzalanan döviz çeklerinin ödemesinde yeniden döviz olarak yapılabileceği açıklaması döviz çeki bulunanları rahatlatsa da genel itibariyle tatmin etmedi.

Dünya'dan Merve Yiğitcan'ın haberine göre karar piyasada denetimli iktisat formunda algılanırken, özgür piyasaya bu biçimde bir müdahalenin uygulanabilir olmadığına işaret ediliyor.

Uygulama dövize endeksli hammadde ve orta mamul kullanan bölümlerde tedarik ayağında bürokratik vakit kayıplarına, kur risklerine ve fazladan ödenecek banka kurullarına sebebiyet vereceğine dikkat çekiliyor.



Alıcı-satıcı ortasındaki tüzel itilafların artacak olması ve ticaretin yavaşlama riski piyasa aktörlerini huzursuz ediyor. Piyasada çalkantılara neden olan uygulama, Türk Parası Değerini Müdafaa Hakkında 32 Sayılı Karara Ait Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair Bildirim ile 19 Nisan’da yürürlüğe girmişti. Bildiride menkul satış mukavelelerine bahis ödeme yükümlülüklerinin, Türk parası cinsinden yerine getirilmesi ve kabul edilmesi zaruriliği getirilmişti.

Düzenlemenin birinci halinde, bildirimin yayım tarihinden evvelki mutabakatlar yahut kesilmiş çek/senetlerin de düzenlemenin kapsamına girecek olması büyük reaksiyon çekerken, Hazine ve Maliye Bakanlığı gelen şikayetler üzerine dün bir açıklama yaparak bahse açıklık getirdi ve bildirimin yayım tarihinden evvel imzalanmış döviz çeklerinin yeniden döviz ile ödenebileceğini duyurdu. Fakat karar bu haliyle de piyasadan, bilhassa ithal hammadde ve girdisi yüzde 50’nin üzerinde olan bölümlerde tasalara neden oldu.

Hammaddede yüzde 55 civarında dışa bağımlı olan demir-demir dışı metaller dalı uygulamadan en fazla etkilenecek olan kesimlerden biri.



TOBB Demir ve Demir Dışı Metaller Meclisi Lideri Veysel Yayan, dövizle alışverişi yasaklayan her türlü kararın yapay bir uygulama olduğunu ve hür ticareti olumsuz etkilediğini söylerken, şöyle dedi: 

Ama bunu Türkiye’nin içinde bulunduğu kaidelerden ötürü alınmış süreksiz bir uygulama olarak görmek istiyoruz. Kaideler oluştuğunda yine kaldırılacağı kanaatindeyiz. Geçmişte de bu tıp uygulamaların getirilip sonra kaldırıldığını gördük. Aksi takdirde alıcı satıcı ortasında bu tıp getirilen mahzurlar piyasaya müdahale manası taşır. Girdiyi dövizle alan satıcının ortadaki marjı fiyatlara yansıtması kelam konusu olabilir. 

Uludağ Otomotiv Sanayisi İhracatçıları Birliği (OİB) İdare Şurası Lideri Baran Çelik de uygulamanın ek bir operasyon ve bürokrasi getireceğini söylerken, “Alsat yaparken kur riski olacak” dedi.

TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, hammadde girdisinin yüzde 85’ini ithal etmek zorunda olan ve hammaddenin yüzde 100’ünün döviz cinsinden fiyatlandığı plastik dalında bu düzenlemenin işleyişi zorlaştıracağını lisana getirdi.



Eroğlu, döviz çeki ile ödeme usulünün kullanılamayacak olmasını da değerlendirirken, kamunun dolarizasyonu engellemek istemesinin anlaşılabilir olduğunu söyledi ve şöyle dedi: 

Bu değişiklikle kur oynamaları bir risk ve potansiyel uyuşmazlık noktası olabilecek. Döviz alış satışları bir döngü olacak, ekstra masraflar eklenerek devam edecek. Döviz çeki olmaması berbat, piyasa vadeli süreç yapmakta zorlanacak. Döviz bazlı eserlere TL çek kesilmesi, ilerleyen günlerde alıcı-satıcı ortasındaki hukuksal itilafların artmasına neden olacak. Lakin denetimli iktisat yapmak istiyorsanız, piyasayı denetim eden sistemlerin da çok âlâ olması lazım.

Türk Elektronik Sanayicileri Derneği (TESİD) Lideri Yaman Tunaoğlu, kararın elektronik bölümünü de ağır formda etkilediğini vurguladı.



Sektörde maliyetin döviz yüklü olduğunu hatırlatan Tunaoğlu, kararın çabukla alındığını belirterek şöyle konuştu:  

Sektörde firmalar elinde döviz tutmak zorunda. Zira TL ile satsa da malını yerine koyabilmek için tekrar ithalat yapması gerekecek. Artık ne olacak, mal almak isteyen dövizi bozup TL ödeyecek, mal satan TL’yi dövize çevirip yine mal alacak. Bu türlü olunca ortada bankalar kar edecek. Büyük ölçekli seri üretim yaptığımız büyük firmalara oluşan maliyetin en az yüzde 70-80’i dövize endeksli. Karar firmaları yoracak, ortada bankalar kazanacak. Merkez bankasını döviz rezervi etkilenmeyecek.

İstanbul Dokumacılık ve Hammaddeleri İhracatçıları Birliği (İTHİB) Lideri Ahmet Öksüz dokumacılık bölümünün de uygulamadan etkileneceğini söyledi.



İthal hammadde kullanan kesimlerin uygulamadan muaf tutulması gerektiğini savunan Öksüz, şunları iletti: 

Pamuk hammaddesi, polyester, kimyasal boya üzere eserlerin hepsini döviz bazlı satın alıyoruz. İçeride dolarizasyon çok fazlaydı, bu manada bir uygulama gerekiyordu. Fakat şu an bir panik var kesimde. Dövizle alan içeride TL satış riskine girmez, bu işi yapmaz o vakit. Bu nedenle içeride bu türlü bir kısıtlamaya gidilmesini hakikat bulmuyoruz. Uygulamanın alt ayrıntılarının yeterli çalışıp esnetilmesi gerekiyor.

Gıda bölümünde faaliyet gösteren İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, kararın yalnızca besin değil birçok kesimi etkileyeceğini söylerken, ticareti yavaşlatabileceği ikazında bulundu.



Piyasada TL fatura kesilirken faturanın altında dolar/ton ünite fiyatının da yazıldığını, bu formda gerektiğinde kur farkı faturası kesildiğini hatırlatan Önel, lakin bunun şu halde mümkün olamayacağını, borcun TL olarak sabitleneceğini tabir etti. Önel, “TL fatura kesen kur riskini sırtlanacak. Firmalar da buna karşı formüller geliştirecektir. Bu da fiyatları artırarak enflasyona tesir edecek” dedi.

MKS DevO Kimya İdare Şurası Lideri Korgün Şengün, düzenlemenin uygulanabilir olmadığını savunurken, kararın ciddiyetiyle ilgili soru işaretlerine neden olduğunu tabir etti.



Şengün, “Eğer piyasada gerçekte olmayan bir uygulamayı geceden sabaha yapmaya kalkarsanız inandırıcılığı olmaz ve karşı taraf bunu delmek zorunda kalır. İşler aslında bin bir zorlukla yürüyor. Artık çok duyuyorum, bilhassa orta-küçük firmalar ‘Demek ki biz faturalı iş yapmayacağız’ diyorlar. Orta-küçükler faturasız hayata geçerlerse o vakit ne yapacaksınız?” dedi.