Hidrosefali her yaşta risk taşıyor

Başın içinde suyun birikmesi ya da artması hidrosefali hastalığına yol açıyor. Hidrosefalinin birçok nedeni bulunduğunu belirten uzmanlar, beyin omurilik sıvısının üretildiği yerde ortaya çıkan bir tümörün çok sıvı üretimine yol açabileceğini ve ayrıyeten deveran sırasında oluşan bir mahzurun de hastalığa neden olabileceğini tabir ediyor.

Suyun artmasının açtığı yollar

Hidrosefalinin söz manası itibariyle 'su kafa' manasına geldiğini belirten Prof. Dr. Mustafa Bozbuğa, "Hidrosefali, başın içinde suyun yani beyin-omurilik sıvısının birikmesi ya da artması durumudur. Olağan koşullarda başın içinin kabaca yüzde 80'ini beyin dokusu, yüzde 10'unu beyin omurilik sıvısı ve yüzde 10'unu da kan oluşturuyor. Beyin omurilik sıvısının mekanik gözetici ve besleyici üzere pek çok işlevi bulunuyor. Beyin-omurilik sıvısı daima hassas bir imal, deveran ve emilim dinamiği içerisinde beynin ve omuriliğin içinde ve yüzeyinden sonların başlangıç noktasına kadar ulaşan daima bir sirkülasyona sahiptir. Omurilik sıvısının bu dolanım yolu üzerinde doğumsal anomali, doğumdan sonra ortaya çıkan tümör yahut öbür nedenlerden ötürü bazen darlıklar oluşabilir. Yol daraldığı için yolun gerisinde kalan kısımda beyin omurilik sıvısı birikir. Bu durum hidrosefalinin çeşitlerinden birisidir.” dedi.



Hastalık oranı

Ortalama bir yetişkinde beyin-omurilik sıvısının 150 cc olduğunu ve günlük imal ve emilimin yaklaşık 500 cc olduğunu tabir eden Bozbuğa, "Bu sıvının yarısı başın içinde yarısı da omurilik bölgesinde bulunuyor. Birtakım şahıslarda ise bu oran çeşitli sebeplerden ötürü daha farklı olabiliyor. Her şahısta bu durumu direkt hastalık olarak tanımlamıyoruz. Bu durumun hastalık olarak kabul edilmesi için beyin-omurilik sıvısı dolu ventriküllerin beklenenden daha yüksek basınca sahip olup beyne baskı yapıyor olması gerekiyor. Olağan kabul edilen durumlar ventrikülomegali olarak tanımlanıyor. Birtakım şahısların başının içinde ventrikülleri bir ölçüde büyük olabilmektedir ve bu her vakit hastalık demek değildir.” diye konuştu.



Doku kaybının sonucunde neler olabilir

Bozbuğa, birtakım bireylerde hidrosefali oluştuğunda basıncın yükseldiğini ve beyinde baskı oluştuğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti: "Ancak beden buna adaptasyon gösterip vakit içinde istikrar oluşturabilir. Beyin-omurilik sıvısının artan basıncı ile baskı altında kalan beyin dokusu, hacmini biraz küçültebilir yani beyin dokusu kaybı yaşanır. Bu patolojik bir süreçtir lakin hayatı devam ettirebilmek için kişinin bedeni bu mekanizmayı kullanabilir. Yani doku kaybı yaşanır lakin süreç sonucunda baş içinde olağan basınca ve istikrara ulaşılır. Durum sonucunda ortada bir hastalık kalmaz ve bu durumda da hastalığın arta kalanı manasına gelen hastalığın sekeli oluşur. Bu durumlara bir müdahale gerekmez. Hidrosefalide beyne bası oluştuğunda bedenin hami düzenekleri her vakit kâfi olmayabilir ve durum bazen yaşamsal risk oluşturabilir. Bu yüzden şimdi kalıcı ve ziyanlı tesirleri oluşmadan yani hidrosefali daha faal periyottayken hemen duruma müdahale etmek gerekiyor.”



Tümörün yol açacağı nedenler

Hidrosefalinin birçok nedeni bulunduğunu vurgulayan Bozbuğa, "Normal kaidelerde belirli ölçüde beyin-omurilik sıvısı üretiliyor ve muhakkak bir sirkülasyon sağlanıp yeniden birebir ölçüde beyin-omurilik sıvısı emiliyor. Bu sürecin rastgele bir noktasında, gerek sıvının imali gerek sirkülasyonu gerekse emilimi basamaklarında oluşan bir sorun hidrosefaliye sebep olabilir. Örneğin beyin omurilik sıvısının üretildiği yerde ortaya çıkan bir tümör, çok beyin omurilik sıvısı imaline yol açabilir. Dolanım sırasında ortaya çıkan bir pürüz de hidrosefali sebeplerindendir. Deveran yolunun tıkanıklığına da en çok tümörler ya da gelişimsel anomaliler sebep olur. Bir öteki neden beyin-omurilik sıvısının emilim yetersizliğidir; bu durum, çoklukla kanama ya da iltihabi süreçler sonunda ortaya çıkar. Böylelikle her yaşta, farklı nedenler ile, farklı klinik tablolar hâlinde, farklı seyir ve sonuç gösteren hidrosefali hastalığı oluşabilmektedir.” tabirlerini kullandı.



Anne karnında teşhis koyuluyor

Hidrosefalinin oluşum düzeneğinde üç farklı halkanın olduğunu belirten Bozbuğa, "Bu üç farklı evreden, -yani beyin-omurilik sıvısının üretimi, sirkülasyonu ve emilimi olmak üzere- yalnız biri değil tıpkı anda birden fazla etken birebir anda tesir gösterebilir. Mesela bir subaraknoid kanamada hem yolda tıkanıklık hem de emilimde yetersizlik bulunabilir ya da örneğin bir tümör durumunda hem üretimde artma hem beyin-omurilik sıvısının dolanım yolu üzerinde daralma hem de emiliminde bozulma gelişebilir. Bu tip düzenek bozuklukları çabucak her çeşit hudut sistemini etkileyen patolojilere bağlı olarak ortaya çıkabilir. Ortaya çıkması doğumsal, enfeksiyona bağlı, tümöre bağlı, intoksikasyona bağlı yahut öteki nedenlere bağlı olabilir. Münasebetiyle anne karnından itibaren hidrosefaliler teşhis edilmeye başlanabiliyor.” dedi.



Çocuklardaki belirtilere dikkat edilmeli

Bozbuğa, hidrosefali teşhisinin geriatrik devir yaşlarına kadar sürebildiğini söyledi ve kelamlarını şöyle sürdürdü: "Ancak hidrosefalinin yaşa nazaran nedenleri ve ortaya çıkış belirtileri farklı oluyor. Yapısal olarak ortaya çıkan hidrosefalilerde de tıpkı sistemler bulunabiliyor. Hidrosefali belirtileri ortasında baş içinde ve beyinde meydana gelen basınç artışının sonucu olarak baş ağrısı, bulantı, kusma, şuur bozuklukları, davranış bozuklukları, yürüme bozuklukları, yüksek kortikal işlevlerde yani bellek, karar verme ve soyut süreçlerde gerileme, zayıflama bulunabiliyor. Bununla birlikte, primer bir hastalıkla birlikte sekonder bir durum olarak ortaya çıktıysa ayrıyeten primer hastalığın belirtileri de olacaktır. Hidrosefalinin çocuklarda tespiti daha zordur. Hakikaten 1 yaş içindeki bir çocuk baş ağrısını tabir edemeyecektir. Fakat çocuklarda huysuzlanma, ağlama, başta büyüme, yeme tertibinin bozulması, şuurun etkilenmesi ve gelişim geriliği üzere belirtiler bu teşhisi akla getirebilir.”



Şant tekniği

Rahim içi ömürden hayatın en geç periyoduna kadar her yaşta bireyde hidrosefalinin görülebileceğini vurgulayan Bozbuğa, "Hidrosefalinin hayat stiliyle bağlantılı dış bir tetikleyicisi bulunmuyor. Kuşkusuz nedenine ve derecesine nazaran olmak kaydıyla, hidrosefalinin tedavisinin mümkün olduğunu söyleyebiliriz. Hidrosefalinin tedavisi de yeniden nedene nazaran değişir ve farklı imkanlar vardır; örneğin tümöre bağlı bir hidrosefalide sadece tümörün çıkartılması birçok defa kâfi olabilir. Birtakım hastalarda endoskobik prosedürler kullanılır lakin yaygın olarak kullanılan cerrahi tedavi baş içindeki çok beyin-omurilik sıvısının bedende diğer bir yere aktarılmasıdır ki "Şant ameliyatları” dediğimiz tedavide temel budur. Beyin-omurilik sıvısı, beyin içindeki odacıklardan (ventrikülden) sıklıkla karın içi boşluğuna (periton) aktarılıyor.” dedi.