İktisadi Zihin Tarzı

İktisadi konulara teşebbüs, tahlil konuları öbür da olsa belirtilmiş ilkelere dayanır Buna iktisadi zihin tarzı denir İlkelerin başında, kıtlık koşullarında tercih gerçekleştirmek gelmektedir Bir diğer ilke ise şahısların iktisadi tutum biçimleri ve tercih süreçleri ilkesidir En son incelenecek ilke ise iktisadi hafıza tarzının mevcut durumla analize başlangıç ve çıkacak değişimin sonuçları incelemesidir İktisadi fikir tarzının bu temel ilkeleri anlaşılınca hipotezleri kavrayarak iktisatta uzmanlaşmak kolaylaşır
Akılcı Davranış
Rasyonel adet edinmek iktisadi akıl tarzının en esas ilkesidir Kişiler belirledikleri maksat ve hedefleri doğrultusunda tercih yaparlar Örneğin; tüketicilerin amacı mutluluk ve rahat maksimizasyonudur Buradaki akla yatkın davranış, tüketicinin beklediği faydayı maksimize edecek şekilde tercih yapmasıdır X ve Y mallarının fiyatları eşitken, her ortamda X malını yeğlemek gibi
Akılcı tutum, kesinlikle alıcı kararlarının doğruluğunu garanti etmez Yeni çıkmış veya kalitesi arttırılmış mallar denendiğinde, deneme sonucunda tercihin içten mu yanlış mı olduğu kavranabilir Bu denemeler de akla yatkın tutum kabul edilmektedir Ancak hangi malın daha ayrıcalıklı olduğu anlaşıldıktan sonradan avantaız malı seçmek akılcı tutum sayılma
İktisatta bütün üreticilerin kar maksimizasyonu amacı güttükleri varsayılır Örneğin; bir çiftlik sahibi 4 milyar liraya edindiği mahsulü 6 milyar liraya satarak 2 milyar lira kar eder Üretici kar maksimizasyonu için, üretimde en az ya da en ucuz kaynakları kullanmak ister Gereğinden pozitif ya da fiyatı yüksek kaynak kullanırsa karı azalır, tercih rasyonel olmaz
Karar Alma
İktisadi düşünce tarzında, karar alma şekillerine ilişkin varsayımlar vardır Kararlar alınırken eylemlerin fayda ve maliyetleri dikkate alınmalıdır Mesela; arabanın ara koltuğunda güvenlik kemeri takma konusunda fayda ve maliyetler karşılaştırılır Yararlar maliyetleri aşıyorsa emniyet kemeri takılır, maliyet yararı aşıyorsa takılmaz
Maliyet, yarar ve kararlar kişiye kadar değişir Örneğin; otogardan şehir halkı merkezine taksiyle kısa sürede, toplu taşıma aracıyla ise uzun sürede varılabilirken hangisinin tercih edileceği, vakit ve paraya tarafından belirlenecektir Cümbür Cemaat burada benzer sonuca varamaz Benzer otogara memleketinden dönen öğrenci yurda gitmek için toplu taşıma aracına bineceği söylenebilir Müvekkilini ziyaret edecek avukat ise taksi ücretini müvekkili karşılayacağından taksiyle gitmeyi tercih eder
Yarar ve maliyetlerdeki metamorfoz tercihi etkiler Örneğin; taksi ücretleri büyük miktarda düşerken alternatif araçların ücretlerinin aynı kalması halinde taksi daha fazla birey göre seçim edilir Emniyet kemeri takmamanın canice bedeli arttırıldığında daha pozitif kişi güvenlik kemeri takar İktisadi birimlerin davranışlarının öngörülebilmesi, tutum çözümleme ve yarar arttırıcı gelişimlerin sonuçlarını belirlemeye yaramaktadır
Marjinal Tahlil
Mevcut şartlar değiştiğinde ne olacağının incelenmesine marjinal analiz denir Mesela; bir öğrenci iktisat dersine haftada 5 yerine 6 saat çalışmaya karar vermesi marjinal analize tarafından davranıştır İktisat dersinin süresinin uzatılmasının yararı maliyetini aşar Başka öğrenci bambaşka sonuç alıyorsa iktisat dersinin süresini uzatmayacaktır
Örneğin; çiftçiler daha pozitif gübre kullanarak buğday üretiminin artma miktarına bakarlar Imal maliyeti artışı ve karın nasıl değişeceğiyle ilgilenirler Çiftçiler burada, mevcut haldeki değişimlerin sonuçlarına kadar karar vermektedirler Marjinal inceleme, karar vermenin genelde değişimlerle ilgili olması sebebiyle, iktisadi us türünden önemlidir
İktisadi Akıl Tarzı Hataları
İktisat teorisi iktisadi analiz ve iktisadi birimlerin davranışlarını belirlemeye fayda İktisadi olayların iyi anlaşılması sağlanarak kişilerin yüksek maliyetli iktisadi hatalardan kaçınmaları sağlanır İktisadi düşünme tarzında üç hata; diğer koşullar sabitken, birlikte başkalaşımnedensellik ve tümleme yanılgısıdır
Diğer Koşullar Sabitken: İktisat teorisi çalışmaları başlıca “diğer koşullar sabittir varsayımıyla geliştirilir Bu varsayıma göre, bir iktisadi vaka incelemede, olguyu etkileyen değişkenlerden biri akıcı, diğerleri sabit kabul edilir Bu tahmin çözümleme basitleştirmenin esas araçlarındandır Örneğin; bir malın fiyatı düşünce daha pozitif satılacağı yönünde kuram geliştirildiğinde, ucuzluğa karşın satıcı beklentisi gerçekleşmeyebilir Bu durumda teorinin dürüst mu hatalı mı olduğunun anlaşılması itinalı düşünme ve çözümleme gerektirir Çünkü satılacak mülk miktarı, fiyattan başka fazla faktörden etkilenir Dolayısıyla kuram, örneğin, tüketici hoşgörü ve tercihlerini dikkate almadan, sırf fiyat düştü diye daha artı satılacağı söylenemez Kuram, satışları etkileyen diğer faktörler sabitken düşük fiyatların satışları arttıracağını ifade etmektedir Dolayısıyla değişmez kabul edilen faktörlerden biri değişince bundan böyle diğer şartlar sabitken varsayımı geçersizdir, teorinin dayandırıldığı kayda değer tahmin ihlal edilmiştir Varsayımı ihlal edilen teoriler deneme edilemezler Mesela; hava şartları değiştiğinde, konser bilet fiyatı düşse de eksik bilet satılmasından teorinin yanlışlığı anlaşılmaz
Birlikte MetamorfozNedensellik: İktisadi akıl tarzında yapılan hatalardan biri de iki değişkenin birlikte değişim ilişkisiyle nedensellik ilişkisinin karıştırılmasıdır Birbiriyle ilişkisiz iki değişken benzer anda birlikte değişmesi seslenmek birinin diğerinin neden veya sonucu çağrıda bulunmak değildir Mesela; bahar başında yeni doğan bebek sayısıyla gelen leylek sayısı aynı yönde değişmektedir Bu çağırmak bebekleri leylekler getiriyor seslenmek değildir Bu iki sıvı arasında nedensellik yoktur Birlikte başkalaşım ile nedenselliğin benzer kavrama gelmediği buradan anlaşılması mümkün
Tümleme Yanılgısı: Grup bireylerden oluşuyor diye, birey için geçerli her şey grup için de geçerli sanılıyorsa tümleme yanılgısına düşülmüştür Örneğin; bir kişinin sesini yükselterek konuştuğunda karşısındaki onu daha iyi anlayabilir Oysa cümbür cemaat birdenbire yüksek sesle konuşursa, zorluk ve gürültü kirliliği yaşanır Yani, kişi için içten şey, grup için hatalı olabilir İktisadi düşünce tarzı bu yanılgıdan kaçınmayı gerektirmektedir
Litaratür:
Anadolu Üniversitesi – İktisada Antre – 2008