Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Sanal gerçeklik (Virtual reality), bilgisayarlar tarafından simüle edilen ortamlara denir. Birden fazla sanal gerçeklik ortamı, bir bilgisayar ekranı yoluyla edinilen görsel tecrübelerden ibarettir.
İnme Rehabilitasyonunda Sanal Gerçeklik tatbikinin tesiri ile ilgili evvelden olumlu çalışmalar yapılmış ama metod tasarımı ve pratiğin tasarrufu sonlu kalmıştır. Yakın devirde yapılan çalışmalarda, sanal gerçeklik pratiğinin üst ekstremite üzerindeki tesiri ile ilgili olumlu sonuçlar alınmış ancak çalışmaya alınan kişi sayısı az ve küçük vaka serisinden ibaret olduğu için tam muvaffakiyetten kelam edilemez.
Tekrar Singapur da, bir yataklı rehabilitasyon merkezinde bir çalışma yapılmış, lakin aksaklıklardan ötürü çalışmanın sonucuna varılamamıştır. Bizim çalışmamızda hastalara, inme tanısı Klinik özelliklerine dayanarak BT ve MR bulguları ile tanılanmıştır.
Çalışmaya alınma kriteleri olarak; Tıbbi durumu stabil ve rehabilitasyona etkin katılabilecek kadar bilinçli, 21 yaş üzerinde olan, 30 sn desteksiz ayakta durabilen, Fugl – Meyer değerlendirmesine nazaran üst ekstremite skoru 62 altı olarak belirlenmiştir.
Fugl-Meyer testi inme geçiren hastalarda duyusal ve motor güzelleşmenin değerlendirilmesinde kullanılan bir skaladır. Hemiplejik hastaların üst ekstremite duyu motor değerlendirmesinde kullanılır. FMA 33 unsurdan, her husus 0, 1, 2 puanlarından oluşmaktadır. Maximum skor 66 dır.
Çalışmaya alınmama kriterleri olarak; Gebelik, Metal implant (Kalp pili, platin..) taşıyan hastalar, Iştirakine ket olacak kademede eklem ağrısı olan hastalar olarak belirlenmiştir. Gelgelelim yapılan birçok çalışmada bahsedilmeyen lakin “Çalışmaya Alınmama Kriterleri” içerisinde olması gereken iki etken daha olmalıdır. Bunlar Epilepsi ve Fotofobisi olan hastalar. Bunlar tıpkı devirde bütün sanal gerçeklik pratiklerinin kontrendikasyonudur. Epilepsi, Aurası yüksek ışık yahut görünütü olan bir epileptik atağın başlangıcı olabilir. Bu yüzden sanal gerçeklik tatbikine alınmamalıdır. Bir gayri kontrendikasyon ise Fotofobi. Zira Sanal gerçeklik pratiğinde yüksek ışık yan almaktadır. Fotofobisi olan bir migren hastasında ağrıyı tetikleyebilir.
Her Randomize denetimli çalışmada olduğu üzere bizim çalışmada da iştirakçiler, deney ve denetim kümelerine ayrıldı. 26 hasta belirlendi ve 13 asker bireyden oluşan 2 kümeye ayrıldı. Here iki küme iştirakçilerin ortalama yaşları 58 olarak saptandı.
Kıymetlendirme başlangıçta, müdahale sonrasında ve 1 ay sonrasında olmak üzere 3 farklı periyotta yapıldı.
Deney ve denetim öbeği 2 hafta boyunca hafta içi klâsik, konvansiyonel programa katıldılar. Bu tedavi güç, istikrar, yürüme ve fonksiyonel eğitimini içermektedir
Deney öbeği, konvansiyonel tedaviye ek olarak, 2 hafta içerisinde 9 gün Sanal gerçeklik pratiği aldılar (30 dk). Denetim kümesi ise yalnızca konvansiyonel tedavi aldı.
Sistem; sensörden oluşan hareketli taban, elde tutulan kumanda ve 32 inçlik liqit ekranı içermektedir.
Yapılan çalışmalarda Hastaların sanal ortamda rehabilitasyona daha ziyade iştirak sağladıklarının sonucuna varılmış.
Kumanda etkilenen el de, kavrama için alerjik olmayan flasterler kullanıldı.
Evvel her oturumda etkilenen ekstremitenin faal katılması için oyun ayarları düzenlendi.
Iştirakçiler 2 dk içerisinde sanal bir sepetten meyve alıp ve bırakma talimatlarını uyguladılar. 15 set vardı ve her set 2 dk sürdü. Her set sonrası hastaların dinlenilmesi sağlandı.
Motor öğrenmede dışsal geri bildirim bir zorunluluktur prensibine nazaran dışsal geri bildirim eklendi çalışmaya. Başarılı aktarımda alkış ve tezahürat yapıldı.
Bu tatbik 2 deneyimli terapist tarafından yürütülmüştür.Uygulama boyunca iştirakçilerin yaşamsal belirtileri izlenmiş, amaç ara için yardımcı araç temini sağlanmıştır. Oyun kuralları anlaşılır bir lisanla anlatılmış ve saha güvenliği sağlanmıştır.
-Birincil sonuç FMA
-İkincil sonuç değerlendirmesi Action Research Arm Test (ARAT) idir. 0 – 57 arasında değişen skor ile kavrama, kısma ve pinching değerlendirmeleri vardır.
Motor Aktivite Günlüğü Değerlendirmesi de kullanılabilir. Bu kıymetlendirme günlük ömür içerisinde el tasarruf ölçüsü ve bu tasarruf sırasında el performansını kıymetlendirir.
Son olarak Umumi sakatlığı ölçmek için Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçeği (FIM) kullanılır.
Tüm bu sonuçlarda skorun yüksek olması, engelliliği ve fonksiyonel gelişimin düşük olduğunu tabir eder.
1.Ölçek FMA: Başlangıç, müdahale sonrası ve 1 ay sonrasında mealli bir fark yoktu.
2. Ölçütlerde: Her 3 dönemki öbekte da olumlu gelişmeler olmasına karşın el fonksiyonluğu ve disabilitede manalı fark gözlenmedi.
Her iki kümesinde sonuçlarının olumlu cihette arttığı görülmüştür. Çalışmamızda yalnızca konvansiyonel tedavinin kullanıldığı tedavi protokolünde üst ekstremite performansının düzgün olmadığı kanısına varılmış. İnme rehabilitasyonunda yardımcı olarak sanal gerçekliğin kullanıldığı rapor olumlu sonuçlandı, hastalardan alınan geri bildirim ile ‘iyi tolere edilebilinir’ kanısına varıldı. Daha sonraki çalışmalarda hastaların sırt ve bacak ağrısını hafifletmek için Sanal Gerçeklik Eğitimini oturarak gerçekleştirilebiliriz.
Her iki kümede da yan tesire rastlanmadı. Deney kümesindeki iştirakçiler, Sanal Gerçeklik eğitiminin, Üst ekstremite gücü, denetim ve performans güzelleştirmesi açısından yararlı ve keyifli olduğunu bildirdiler. Başkaca tatbik mühleti uzun olduğu için her iki öbekteki hastalar sırt ve bacak ağrılarının olduğunu söylediler.
Çalışmamızda erken inmeli hastalarda konvansiyonel tedaviye ek olarak Sanal Gerçeklik Eğitimi (Günlük 30 dk olmak üzere 9 seans) eklendi.
Konvansiyonel tedavinin tek başına kullanıldığı tedavi protokolüne kıyasla, ek gelişmeler bulunmadı.
Kısıtlamalara karşın erken inmeli hastaların bulunduğu bir merkezde Sanal Gerçeklik Eğitimi nin güvenliği ve yararı kabul ettirilmiş, kullanılmıştır.
Gelgelelim Sanal Gerçeklik Eğitiminin daha büyük tesirini kanıtlamak için daha kapsamlı ve objektif sonuçlarla büyük çalışmalar yapılmalıdır.
Sanal Gerçeklik Eğitiminin, Konvansiyonel tedavi ile birlikte erken inmeli hastalarda daha yeterli tolere edilebiliyor kanısına varıldı.
Unutulmamalıdır ki, Felçli (İnmeli) hastaların tedavisinde en değerli faktör “tekrar” faktörüdür. Zira Motor öğrenme yalnızca tekrarlar ile gerçekleşmektedir. Hem hasta bireylerin sıkılmadan parti ile yapılması ve “tekrarsız tekrar” faktörünün çok uygun kullanılmasından ötürü Felçli (İnmeli) hastalarda Sanal Gerçeklik Pratiği olmazsa olmazlardandır.
Fizyoterapist Mustafa Yalçın
İnme Rehabilitasyonunda Sanal Gerçeklik tatbikinin tesiri ile ilgili evvelden olumlu çalışmalar yapılmış ama metod tasarımı ve pratiğin tasarrufu sonlu kalmıştır. Yakın devirde yapılan çalışmalarda, sanal gerçeklik pratiğinin üst ekstremite üzerindeki tesiri ile ilgili olumlu sonuçlar alınmış ancak çalışmaya alınan kişi sayısı az ve küçük vaka serisinden ibaret olduğu için tam muvaffakiyetten kelam edilemez.
Tekrar Singapur da, bir yataklı rehabilitasyon merkezinde bir çalışma yapılmış, lakin aksaklıklardan ötürü çalışmanın sonucuna varılamamıştır. Bizim çalışmamızda hastalara, inme tanısı Klinik özelliklerine dayanarak BT ve MR bulguları ile tanılanmıştır.
Çalışmaya alınma kriteleri olarak; Tıbbi durumu stabil ve rehabilitasyona etkin katılabilecek kadar bilinçli, 21 yaş üzerinde olan, 30 sn desteksiz ayakta durabilen, Fugl – Meyer değerlendirmesine nazaran üst ekstremite skoru 62 altı olarak belirlenmiştir.
Fugl-Meyer testi inme geçiren hastalarda duyusal ve motor güzelleşmenin değerlendirilmesinde kullanılan bir skaladır. Hemiplejik hastaların üst ekstremite duyu motor değerlendirmesinde kullanılır. FMA 33 unsurdan, her husus 0, 1, 2 puanlarından oluşmaktadır. Maximum skor 66 dır.
Çalışmaya alınmama kriterleri olarak; Gebelik, Metal implant (Kalp pili, platin..) taşıyan hastalar, Iştirakine ket olacak kademede eklem ağrısı olan hastalar olarak belirlenmiştir. Gelgelelim yapılan birçok çalışmada bahsedilmeyen lakin “Çalışmaya Alınmama Kriterleri” içerisinde olması gereken iki etken daha olmalıdır. Bunlar Epilepsi ve Fotofobisi olan hastalar. Bunlar tıpkı devirde bütün sanal gerçeklik pratiklerinin kontrendikasyonudur. Epilepsi, Aurası yüksek ışık yahut görünütü olan bir epileptik atağın başlangıcı olabilir. Bu yüzden sanal gerçeklik tatbikine alınmamalıdır. Bir gayri kontrendikasyon ise Fotofobi. Zira Sanal gerçeklik pratiğinde yüksek ışık yan almaktadır. Fotofobisi olan bir migren hastasında ağrıyı tetikleyebilir.
Her Randomize denetimli çalışmada olduğu üzere bizim çalışmada da iştirakçiler, deney ve denetim kümelerine ayrıldı. 26 hasta belirlendi ve 13 asker bireyden oluşan 2 kümeye ayrıldı. Here iki küme iştirakçilerin ortalama yaşları 58 olarak saptandı.
Kıymetlendirme başlangıçta, müdahale sonrasında ve 1 ay sonrasında olmak üzere 3 farklı periyotta yapıldı.
Deney ve denetim öbeği 2 hafta boyunca hafta içi klâsik, konvansiyonel programa katıldılar. Bu tedavi güç, istikrar, yürüme ve fonksiyonel eğitimini içermektedir
Deney öbeği, konvansiyonel tedaviye ek olarak, 2 hafta içerisinde 9 gün Sanal gerçeklik pratiği aldılar (30 dk). Denetim kümesi ise yalnızca konvansiyonel tedavi aldı.
Sistem; sensörden oluşan hareketli taban, elde tutulan kumanda ve 32 inçlik liqit ekranı içermektedir.
Yapılan çalışmalarda Hastaların sanal ortamda rehabilitasyona daha ziyade iştirak sağladıklarının sonucuna varılmış.
Kumanda etkilenen el de, kavrama için alerjik olmayan flasterler kullanıldı.
Evvel her oturumda etkilenen ekstremitenin faal katılması için oyun ayarları düzenlendi.
Iştirakçiler 2 dk içerisinde sanal bir sepetten meyve alıp ve bırakma talimatlarını uyguladılar. 15 set vardı ve her set 2 dk sürdü. Her set sonrası hastaların dinlenilmesi sağlandı.
Motor öğrenmede dışsal geri bildirim bir zorunluluktur prensibine nazaran dışsal geri bildirim eklendi çalışmaya. Başarılı aktarımda alkış ve tezahürat yapıldı.
Bu tatbik 2 deneyimli terapist tarafından yürütülmüştür.Uygulama boyunca iştirakçilerin yaşamsal belirtileri izlenmiş, amaç ara için yardımcı araç temini sağlanmıştır. Oyun kuralları anlaşılır bir lisanla anlatılmış ve saha güvenliği sağlanmıştır.
-Birincil sonuç FMA
-İkincil sonuç değerlendirmesi Action Research Arm Test (ARAT) idir. 0 – 57 arasında değişen skor ile kavrama, kısma ve pinching değerlendirmeleri vardır.
Motor Aktivite Günlüğü Değerlendirmesi de kullanılabilir. Bu kıymetlendirme günlük ömür içerisinde el tasarruf ölçüsü ve bu tasarruf sırasında el performansını kıymetlendirir.
Son olarak Umumi sakatlığı ölçmek için Fonksiyonel Bağımsızlık Ölçeği (FIM) kullanılır.
Tüm bu sonuçlarda skorun yüksek olması, engelliliği ve fonksiyonel gelişimin düşük olduğunu tabir eder.
1.Ölçek FMA: Başlangıç, müdahale sonrası ve 1 ay sonrasında mealli bir fark yoktu.
2. Ölçütlerde: Her 3 dönemki öbekte da olumlu gelişmeler olmasına karşın el fonksiyonluğu ve disabilitede manalı fark gözlenmedi.
Her iki kümesinde sonuçlarının olumlu cihette arttığı görülmüştür. Çalışmamızda yalnızca konvansiyonel tedavinin kullanıldığı tedavi protokolünde üst ekstremite performansının düzgün olmadığı kanısına varılmış. İnme rehabilitasyonunda yardımcı olarak sanal gerçekliğin kullanıldığı rapor olumlu sonuçlandı, hastalardan alınan geri bildirim ile ‘iyi tolere edilebilinir’ kanısına varıldı. Daha sonraki çalışmalarda hastaların sırt ve bacak ağrısını hafifletmek için Sanal Gerçeklik Eğitimini oturarak gerçekleştirilebiliriz.
Her iki kümede da yan tesire rastlanmadı. Deney kümesindeki iştirakçiler, Sanal Gerçeklik eğitiminin, Üst ekstremite gücü, denetim ve performans güzelleştirmesi açısından yararlı ve keyifli olduğunu bildirdiler. Başkaca tatbik mühleti uzun olduğu için her iki öbekteki hastalar sırt ve bacak ağrılarının olduğunu söylediler.
Çalışmamızda erken inmeli hastalarda konvansiyonel tedaviye ek olarak Sanal Gerçeklik Eğitimi (Günlük 30 dk olmak üzere 9 seans) eklendi.
Konvansiyonel tedavinin tek başına kullanıldığı tedavi protokolüne kıyasla, ek gelişmeler bulunmadı.
Kısıtlamalara karşın erken inmeli hastaların bulunduğu bir merkezde Sanal Gerçeklik Eğitimi nin güvenliği ve yararı kabul ettirilmiş, kullanılmıştır.
Gelgelelim Sanal Gerçeklik Eğitiminin daha büyük tesirini kanıtlamak için daha kapsamlı ve objektif sonuçlarla büyük çalışmalar yapılmalıdır.
Sanal Gerçeklik Eğitiminin, Konvansiyonel tedavi ile birlikte erken inmeli hastalarda daha yeterli tolere edilebiliyor kanısına varıldı.
Unutulmamalıdır ki, Felçli (İnmeli) hastaların tedavisinde en değerli faktör “tekrar” faktörüdür. Zira Motor öğrenme yalnızca tekrarlar ile gerçekleşmektedir. Hem hasta bireylerin sıkılmadan parti ile yapılması ve “tekrarsız tekrar” faktörünün çok uygun kullanılmasından ötürü Felçli (İnmeli) hastalarda Sanal Gerçeklik Pratiği olmazsa olmazlardandır.
Fizyoterapist Mustafa Yalçın
