İnsülin direnci tedavisinde egzersizin rolü

İnsülin direncine neden olan mekanizmalar tam olarak bilinmese de, bu durumun açıklanmasında birçok teori üretilmektedir. İnsüline fizyolojik karşılığın bozulmasıyla karakterize, giderek daha sık rastlanan bir metabolik bozukluktur. Günümüz topluluklarında bilhassa sıhhatsiz beslenme, abdominal obezite, sedanter hayat formu ve genetik faktörler başta olmak üzere pek çok faktörün çeşitli mekanizmalarla insülin direncinin başlamasına ve gelişimine ekte bulunduğu ve bununla bağlı klinik tablolara taban hazırladığı kabul edilmektedir. İnsülin direnci; eksojen ya da endojen insüline karşı bozulmuş biyolojik karşılık olarak tanımlanmaktadır. Bir gayri tanımla insülin direnci yahut azalmış insülin hassaslığı; kas, yağ ve karaciğer üzere amaç organlara insülin tesirinin azalmasıdır. Bu durum münhasıran kas hücrelerinin glikoz ve trigliserit alım ve depolama yeteneğini bozmakta ve kan dolaşımındaki yüksek seviye glukoz ve trigliseritlere neden olmaktadır.

İnsülin direncinin tedavisinde; diyet ve egzersiz pratikleri ile birlikte, tartı kaybı ve insülin hassaslığını artırıcı ilaçlar kullanılmaktadır.

Egzersizin insülin direnci üzerindeki mekanizmaları:

 İnsülin hassaslığını tüm vücutta ve iskelet kasında artırmak,

 Kas kütlesini artırarak bu sayede glukoz tasarrufunu artırmak,

 Egzersiz sırasında kasılmalar sayesinde glukoz tasarrufunu artırmak,

 Pankreasın B hücre fonksiyonunu düzgünleştirmek

Egzersiz sırasında kan glukoz seviyesi çoklukla düşmemektedir. Lakin 1 saati geçen orta ve ağır şiddetteki egzersizlerde, karaciğerin glukoz üretimi ve dolaşımdaki glukagon ve insülin seviyeleri kan glukoz seviyesini denetim etmektedir. Pankresın beta ve alfa hüclerinin sempatik uyarımı sonucu glukagon sekresyonun artarak, insülin sekresyonu ise azalarak, egzersiz vadesince kan glukozunun olağan sonlar içerisinde kalması sağlanmaktadır. Egzersiz sonrası toparlanmada besin tüketimini takiben insülin duyarlığı artarak glikojen depoları yanına konulmaktadır.

İnsülin direncinin azaltılmasında egzersizin en değerli tesiri, iskelete kası insülin hassaslığını artırmasıdır. İskelet kası, tüm vücut glukozunun düzenlenmesinin yaklaşık % 75-95 ‘inden sorumludur.

İnsülin hassaslığını arttırmasının yanında egzersiz, kas kasılması yoluyla glukoz tasarrufunu artırmaktadır. Tekli ve orta şiddetli yapılan egzersiz, glukoz tasarrufunu en az % 40 orantısında artırmaktadır. Egzersizin insülin direncindeki bir vesair tesir mekanizması; pankreas beta hücre fonksiyonunu esirgeyici tesiridir. Pankreas B hücreler insülin imalatı ve salınımdan sorumludur. Uzun vadeli insülin direnci, pankreatik beta hücre aktivitesinde artışa neden olmakta ve beta hücrelerinde fonksiyon kaybına neden olmaktadır. İnsülin direnci tedavisinde ana gayelerden bir diğeride obeziteden kurtulmaktır. İnsülin direnci olan obez ve kilolu bireylerin % 5-10 orantısında yük kaybetmesi önerilmektedir. Yapılan çalışmalarda vücut yükünün % 3 kaybında bile insülin direnci hassaslığını % 31 orantısında artırdığı gözlenmektedir