İşsizlik tırmanıyor, ekonomide canlanma belirtisi yok

İktisatta canlanma belirtisi olmadığı, güvensizlik ve işsizliğin tırmanışta olduğu bildirildi. 2’nci çeyrekte de büyümenin negatif olacağı belirtildi.

TMMOB Makina Mühendisleri Odası’nın (MMO) her ay hazırladığı “sanayinin sorunları” raporunda ağustos ayının konusu, “ekonomide itimat sıkıntısına ve daralan iktisadın yol açtığı işsizlikteki tırmanış” oldu.

TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı, IMF bilgileri kullanılarak yapılan tahlilde, iktisatta alınan tedbirlerin sonuç vermemesinin gerisinde iç ve dış aktörlerin rejime olan güvensizliğinin ana etken olduğu belirtildi. İtimat endekslerinin daima aşağı istikametli seyrettiği, kredi derecelendirme kuruluşlarının Türkiye’nin notunu daima kırdığını hatırlatan araştırmada Türkiye’nin risk priminin tüm yükselen ülkelerden ayrıştığına da dikkat çekildi. 



Mahallî seçim devirlerinde izlenen popülist siyasetlerle Hazine açıklarının alarm verici boyutlara geldiği ve borçlanmada yasa limitlerinin aşıldığına da dikkat çekilen tahlilde şu görüşlere yer verildi:

Faizleri indirme, dövizin çıkışını frenleme amaçlarına ağırlaşarak krizi yönetmeyi, bunu da Merkez Bankası üstünden yapmayı deniyor. Ne var ki, tüm bu gayretler bir canlanma belirtisi yaratmadı. Ak Parti krizi yönetmek için son bir yılda aldığı tedbirlerden sonuç alınamamasında “güven sorunu” ana etken oldu. Hem tüketici hem sektörel itimat endekslerinde gözlendiği üzere, “güven” sorunu iniş halindedir. Güvensizliğin bir öbür göstergesi, hem gerçek hem hükmî şahısların mevduatlarını yüzde 52 dolayında döviz olarak tutmak istemeleri ve TL’ye dönüş eğiliminin çok güçsüz kalışıdır. İç aktörlerdeki bu güvensizlik dış aktörler için de geçerli. Memleketler arası kredi derecelendirme kuruluşları S/P, Moody’s ve Fitch, Türkiye’nin notunu 2019 ortalarında daima birlikte indirip kredi verilemez düzeyine çektiler.

RİSK PRİMİ

Dış güvensizliğin bir öbür tezahürü kısa ismi CDS olan ülke risk priminde de gözlenebiliyor. Türkiye CDS’i 400’ler basamağına sıçrarken, en yakınındaki Güney Afrika’nın CDS’ini bir kattan fazla geçmiştir.

KÜÇÜLME

Öncü göstergeler, 2 Eylül’de TÜİK tarafından açıklanacak olan 2019 İkinci Çeyrek GSYH’nin yeniden negatif geleceğini ve 2018 ikinci çeyreğine nazaran en az yüzde 2 ila yüzde 3 ortasında küçülme yaşanmış olabileceği ihtimalini güçlendirdi.



Sanayi Üretimi Endeksi (SÜE) bilgileri mercek altına alındığında, imalat sanayiindeki gerilemenin geniş manada “sanayi”deki yüzde 3 daralmayı yarım puan daha geçtiği görülüyor.

2019 ikinci çeyreğinde imalat endüstrisindeki yüzde 3,5’lik düşüş, alt bölümlere nazaran tahlil edildiğinde, bir evvelki çeyrekte görüldüğü üzere, inşaatın endüstrideki uzantısı olan alt kısımlarda çöküş öne çıkıyor. Yeniden inşaatla ilgili ağaç sürece sanayiinde yüzde 16 ve demir-çelik kesimini içeren ana metal sanayiinde yüzde 12’ye yaklaşan gerileme dikkatleri çekiyor.

İŞSİZLİK TIRMANIYOR

İktisatta toparlanma geciktikçe, işsizlik de tırmanıyor. TÜİK’in açıkladığı Mayıs 2019 periyodu bilgilerine nazaran, mevsimsel tesirlerden arındırıldığında gerçekte işsizlik tırmanışta ve TÜİK’e nazaran bu oran Mayıs periyodunda yüzde 14’ü bulurken tarım dışında yüzde 16,3’e kadar çıktı. Son bir yılda mevsimsel tesirlerden arınmış olarak, işsiz sayısı 4,5 milyonu geçerken, 1,1 milyon artan işsiz sayısının 870 bini işini kaybedenlerden oluştu.

CARİ İSTİKRAR



Cari istikrar 2018’in birinci yarısında 31 milyar dolar açık vermişken, küçülme ile birlikte 2019’un birinci yarısında açık 3,3 milyar dolayına geriledi. Bu açığın 1,8 milyar doları yabancı kaynak girişi ile finanse edildi. 2019’un birinci yarısında yabancı kaynak girişi, 2018’in birinci yarısında girenin yüzde 13’üne kadar geriledi.

BÜTÇE AÇIĞI

2019’da bütçe açığı yüzde 2,5’i rahatlıkla bulacak üzere gözüküyor. Bilhassa faiz dışarıda bırakılarak bakılan bütçe istikrarının (Faiz dışı denge) 16 yıldır birinci defa açık vermesi, dikkat caziptir. Bütçe açığının daha da büyümesini önlemek için, vergiler yetersiz kalınca, bir kezlik gelirlere başvuruluyor. Bütçe nakit istikrarı epeyce bozuldu, nakit açık 74 milyar liraya yaklaştı. Faiz dışı istikrar de bozuk. Faiz dışı açık 20 milyar lira civarında bulunuyor.

BORÇLANMA LİMİTİ AŞILDI

Hazine, bu açığı kapatmak için ağır bir borçlanmaya girişti. Birinci 7 ayda 98 milyar TL’ye yakın yeni nakit borç aldı. 2019 yılı Bütçe Kanunu, Hazine’ye 90,4 milyar lira yeni borçlanma hakkı vermişti. Yaklaşık 98 milyar lira borçlanma ile bu limit aşıldı. Bundan sonraki borçlanma, ödediğinden daha fazla borçlanma, 4749 sayılı Kamu Borç İdaresi Kanununa ters hareket etmek manasına geliyor.