Kan Grubunuzu Biliyor musunuz? Peki Nasıl Belli Olur?

İnsanın yaşaması için en kıymetli muhtaçlığı kandır. Zira kan, oksijen taşımak başta olmak üzere beden için gerekli pek çok muhtaçlığı karşılayan bir sisteme sahiptir. Lakin her kan birebir değildir. Bilim insanları, kanların birtakım özelliklerine nazaran kan kümeleri oluşturmuşlardır. Kan kümeleri kategorizasyonunun hedefi, mümkün kan transferi durumunda birbirine uyumlu kümelerin kullanılmasını sağlamaktır.

Kan kümeleri farklı olan iki kişi ortasında gerçekleştirilecek bir kan transferinin sonuçları ölümcül olabilir. Lakin kesinlikle birebir kümeden kan transferi yapılmak zorunda değil. Birtakım kan kümeleri var ki her kümeye verilebilir ya da her kümeden alınabilir. Biraz karışık üzere görünse bile aslında kendinizin ve yakınlarınızın kan kümelerini bilmeniz kafidir. Kan kümeleri hakkındaki kıymetli ayrıntıları gelin daha yakından inceleyelim.

Kan kümeleri neye nazaran belirlenir?


Kan kümeleri neye nazaran belirlenir sorusunun cevabı için öncelikle kanın bileşenleri nedir bunu görmek gerekiyor. Kanda; oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri, bağışıklığı koruyan beyaz kan hücreleri, protein ve tuz taşıyan plazma ve pıhtılaşmayı sağlayan trombositler bulunur. Yani kanı kan yapan 4 temel bileşen mevcuttur.

Kan kümeleri kategorizasyonu ise kırmızı hücreleri üzerinde bulunan antijenlere nazaran yapılır. Antijenler de birer moleküldür ve proteinden ya da şekerden oluşabilirler. Kırmızı kan hücrelerini hangi antijen kaplıyorsa ona nazaran belli bir kan kümesinde kabul edilir. Lakin tek etken antijen değildir.

Kırmızı kan hücrelerinde bulunan bir çeşit antijen kümesi temsil ederken, başka bir tıp antijen ise Rhesus yani Rh sınıflandırmasını temsil eder. Rhesus antijeni bir proteindir. Bu protein birinci kere Rhesus maymunlarının kanında görüldüğü için bu isimle anılır. Kısaca özetlemek gerekirse kanda bulunan kırmızı kan hücrelerini kaplayan antijene nazaran kan kümeleri belirlenmektedir.

Kaç tane kan kümesi vardır?


Kanda bulunan kırmızı kan hücrelerini kaplayan birinci antijene nazaran A, B, AB ve 0 olmak üzere dört temel kan kümesi vardır. Hücreleri kaplayan öbür antijene nazaran belirlenen Rhesus bedeli de hesaplanınca bu kan kümelerinin sayısı sekize çıkıyor. Yani şu biçimde 8 adet kan kümesi bulunmaktadır.

• 0 Rh+
• 0 Rh-
• A Rh+
• A Rh-
• B Rh+
• B Rh-
• AB Rh+
• AB Rh-

Dünyanın neresine giderseniz gidin karşılaştığınız tüm beşerler bu 8 kan kümesinden birine dahildir. Bu nedenle yurtdışı seyahatlerinde ne olur ne olmaz diyerek kan kümenizin İngilizce nasıl söylendiğini bilmenizde fayda var. Sıfır (0) kan kümesi yabancı lisanlarda O olarak da geçmektedir.

Hangi kan kümeleri birbirine kan verebilir?


Gelelim işlerin karıştığı noktaya. Öncelikle belirtmeliyiz ki her birey kendinin, eşinin, çocuğunun, ebeveynlerinin ve başka yakın irtibatta olduğu şahısların kan kümesi nedir bilmek zorundadır. Yoksa kan kümeleri uyuşmazlığı nedeniyle oluşacak tepkiler sonucu ani mevtle bile karşılaşılabilir.

• 0 RH+ kan kümesi 0 Rh+, A Rh+, B Rh+, AB Rh+ kan kümelerine kan verebilir.
• 0 Rh- kan kümesi tüm kan kümelerine kan verebilir.
• A Rh+ kan kümesi A Rh+, AB Rh+ kan kümelerine kan verebilir.
• A Rh- kan kümesi A Rh+, A Rh-, AB Rh+, AB Rh- kan kümelerine kan verebilir.
• B Rh+ kan kümesi B Rh+, AB Rh+ kan kümelerine kan verebilir.
• B Rh- kan kümesi B Rh+, B Rh-, AB Rh+, AB Rh- kan kümelerine kan verebilir.
• AB Rh+ kan kümesi AB Rh+ kan kümesine kan verebilir.
• AB Rh- kan kümesi AB Rh+, AB Rh- kan kümelerine kan verebilir.

Bu tabloyu kabaca özetlemek gerekirse; her kan kümesi kendi kan kümesi ile kan alışverişi yapabiliyor, 0 Rh- kan kümesi tüm kümelere kan verebiliyor, AB Rh+ kan kümesi şanssız zira kendinden diğer hiçbir kümenin kanını kabul etmiyor.

Herkesin bu 8 kan kümesinin transfer özelliklerini bilmesine gerek yok. Sadece kendinizin ve yakınlarınızın kan kümesini ve hangi kümelerle transfer yapabileceklerini bilmeniz günlük hayat için kafidir. Yeniden de biraz ayrıntı bilerek hiç tanımadığınız birinin bile hayatını kurtarmanız mümkün.

Kozmik kan kümesi nedir?


Üniversal alıcı ve üniversal bağışçı olarak iki cins üniversal kan kümesinden kelam edebiliriz. Üniversal bağışçı 0 Rh- kan kümesidir zira her kan kümesine kan verebilir. Kozmik alıcı ise AB Rh+ kan kümesidir zira her kan kümesinden kan alabilir. Yani 0 Rh- kan kümesine sahip bir tanıdığınız varsa çok şanslısınız demektir.

Uyumsuz kümelerin kan transferinde ne olur?


Kaza, yaralanma, ameliyat üzere durumlarda kişinin bedenindeki kan düzeyi azaldığı vakit dışarıdan kan transferi yapmak gerekir. Şayet bedene harici olarak nakledilen kan, kişinin kanı ile uyumlu değilse bedene yabancı bir husus girdiğini gören kan hücreleri bu yeni kan hücreleri ile savaşmaya başlar.

Yaşanan uğraş sonucu ortaya ömür işlevlerini direkt olarak etkileyebilecek tepkiler çıkabilir. Öteki bir ihtimal ise bu farklı kan hücrelerinin birleşmeme durumudur. Kan hücreleri birleşmediği vakit damarlarda toplanıp pıhtı oluşturarak ani mevt ve felç üzere korkutucu sonuçlara varan durumlar yaratabilirler. Bu nedenle kan kümenizi bilmek hayat kurtarıcıdır.

Kan kümeleri hakkında farklı bilgiler:

• Kan kümeleri birinci sefer 1875 yılında incelenen köpek kanlarında görüldü.
• 1901 yılında yapılan çalışmalarda kan kümeleri A, B, C olarak tespit edilmiş lakin bir sonraki yıl A, B, 0, AB kümeleri olarak son tarifine ulaşmıştır.
• Kızılay datalarına nazaran ülkemizde en yaygın görülen ve en çok muhtaçlık duyulan kan kümesi A Rh+ kan kümesidir.
• Kan kümesi kalıtsaldır, yani aileden gelir.
• Çin’de nüfusun neredeyse tamamı A Rh+ kan kümesine sahiptir.
• Köpeklerde 4, kedilerde 11, ineklerde ise 800’den fazla kan kümesi tespit edilmiştir.
• Japonya’da kan kümesine nazaran kişilik tahlili yapmak hayli yaygındır.
• Herkes tarafından kabul edilmese de A kümesi sakin, B kümesi yaratıcı, AB kümesi niyetli, 0 kümesi ise başkan olarak görülür.

Hayatınıza mal olabilecek yanılgılardan kaçınmak için bilmeniz gereken kan kümeleri hakkındaki kıymetli ayrıntıları anlattık. Herkesin tüm kan kümelerinin transfer özelliklerine hakim olması beklenemez fakat en azından kendinizin ve yakınlarınızın kan kümesini bilerek mümkün kazaların önüne geçebilirsiniz.