Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Arctiidae güveler içerisinde en ışıl ışıl ve abartılı olanlardan bazılarını barındırır Bir Takım türleri öteki böcekleri taklit eder ve Lepidoptera ’ya ait olmalarına karşın ona benzemezler
Yaygın Adı:Kaplan Güveleri
Familya: Arctiidae
Takım: Lepıdoptera
Nesil Sayısı: 10000 civarında (264 ’ü ABD ’de)
Kanat Açıklığı: 13 mm8 cm arasında
Somut Özellikleri: Yetişkinleri başlıca güvelerin en parlak renklileri arasındadır; beyaz, donuk kahverengi veya gri olabilir, kanat şekilleri istikrarsızlık gösterir, ara sıra uzun ve kuytu veya nispeten geniş, girdap boyu başlıca kısa, duyma organları göğüs kısmında olup bazı türleri öteki böcekleri taklit eder Tırtıllar başlıca çok tüylüdür, bazıları yünlü ayılar olarak bilinirler
Alışkanlıkları: Yetişkinler gece veya gündüz etkin olabilirler; gündüzleri etkin olan türler, çok aktiftir Beslenme ve çiftleşmeyi gündüz yaparlar; oturmuş bir takım kolonilerde fazla bariz olabilir
Yaşam Çizgisi: Kur yapma fazla karmaşıktır; dağıtılmış türler gündüz ya da gece çiftleşmek geniş gruplar (lekler) oluştururlar; erkekler coremata denilen geniş kesecikleri şişirebilirler; yumurtaları gruplar halinde veya bitkilerin üstüne tesadüfen saçarak bırakırlar; tırtıllar pupa devresini kendi tüyleriyle ipeği karıştırarak yaptığı gevşek kozanın içinde geçirir
Besin Tarzı: Çoğu türün yetişkinleri beslenmezler; diğerleriyse gece ya da gündüz çiçeklerle beslenirler; tırtıllar yosun ya da çok dağıtılmış bitkilerle beslenir
Yaşam Alanı: Kumsallar ve tuzlu bataklığından çöllere, çimenlik, orman ve dağlık alanlara kadar her nesil alanda bulunur; bazı türleriyse yaygın olarak bahçelerde bulunur
Yeryüzünde Dağılımı: Tüm dünyada bulunur oysa en bol tropikal bölgelerdedir
Tipik “kaplanlar ılımlı bölgelerde yetişen en renkli güvelerden bazılarına sahip olan Arctiinae alt familyasına aittir Büyük kaplan güvesi, Arctia caja, buna bir örnektir Kuzey Amerika nispeten nadir olsa da, Avrupa ’da yerleşim bölgelerinde bile kaplanların en bilinenlerindendir Diğer çeşitli kaplanlarda olduğu gibi, yetişkin güveler gün boyu saklandıklarından, rengârenk süsleri arada bir görülür Yalnızca geceleri uçtuğu için fiyakalı renkleri görülemez Öteki benzer çarpıcı türler gündüzleri uçarlar ve bu rasyonel bir davranıştır çünkü amaçlarına uygun bir şekilde “uyarı işlevi görmektedir Bazen birlikten güç doğar: Bir Akdeniz adası olan Rodos ’ta binlerce erişkin Euplagia quadrlpunctaria her sene minik ve aynı ağaçlık alana kış uykusuna yatmak için göçer, o bölgede turist çekmeye bile başlamıştır
Kimyasal Kokteyl
Bütün fazla aydınlık renkli türün tırtılları yenilmez ve toksik bileşenleri (histamin ve alkaloidler) ya beslendikleri bitkiden emer veya kendi vücutlarında üreterek depolarlar Bir Takım yetişkinlerin fazla faal bir savunma biçimi vardır Toraks bölgesindeki bezlerinden zehirli damlalar olan köpüklü bir istikrarsız salgılar Sıvının tadı ve kokusu çirkindir ve avcı bir daha katiyen geri gelmez Lakin güveler kendi zehirlerine aleyhinde bağışıklı gözükmektedir Hortumlarını başları üstünde yukarı dürüst kıvırarak fena sıvıyı boşuna harcamamak adına tekrar emebilirler
Öteki arctiidlerle birlikte yetişkinler de hodon familyasından kurumuş bitkileri, savunma ihtiyacını karşılayan bitkilerin ürettiği pirolizidin alkaloidleri depolamak için ziyaret eder Güve, bitkideki bu kimyasalı üstüne istikrarsız fışkırtarak çözündürür Bir Takım arctiidlerin salgıları insan cildi üstünde arı sokmasına benzer ani ve acılı bir tesir yaratır
Öteki farklı alanlara yönlendirilmiş daha alçak familyalara da çoğunlukla familya konumu verilmektedir En ayırt edici olan Ctenuchinae (çoğunlukla Ctenuchidae olarak yazılır) 3,000 civarı nispeten dar kanatlı, küçüklü büyüklü güveleri barındıran aslında bir tropikal alt familyadır Dikkat renkleri içeren yetişkinler sadece gündüz aktiftirler ve onları birçok avcıya karşı yenilemez kılan savunma kimyasallarına güvenerek epeyce yavaş ve tembelce hareket ederler Çoğu nesil de kimyasal savunma yapan diğer böcekleri, bilhassa arıları taklit eder Bazıları da Lycidae familyasından tatsız olan ağ kanatlı böcekleri taklit eder
Taklit bir böceğin, daha zehirli ya da savunma sistemi daha kuvvetli olan bir kopyalaması olayıdır Hypsinae daha aşağı familyasında fazla yaygındır Güveler iyi gelişmiş hortumu ve nispeten büyük gözleriyle Ctenuchinae ’den daha büyük olmaya çalışır Taklitçi türlerin çoğu iç ve Güney Amerika ’nın tropikal bölgelerinde bulunur Dysschema irene gibi bazıları, Castniidae familyasının güvelerinin olduğu kadar birçok öbür kelebek familyalarının da benzer görünüşlü üyelerini barındıran “kaplan dolgun taklit halkasının üyeleridir Hypsinae ’nın diğer cinsleri, Ithomiidae ve Danaidae ’nin şeffaf kanatlı üyelerini barındıran taklit halkalarına aittir
Yumurtalar ve Tırtıllar
Arctiid yumurtaları beslenilen bitki üzerine genelde büyük kütleler halinde bırakılsa da yemekleri konusunda fazla itinalı davranmayan bazı türler yumurtaları rastgele saçarlar ve tırtıllar da ne bulurlarsa onu yerler Birçok türde tırtıllar yalnızdır, lakin bazıları güz ipek*kurdu güvesi, Hypantria cunea, gibi hırslı bir biçimde beslenen büyük bir izdiham yaratır Kökeni Kuzey Amerika olsa da bu orman zararlısı kazayla Avrupa ’ya sokulmuştur f Şimdilerde bu canlı benzer zararı buradaki ağaçlara vermektedir*Bazı arctiidler ise tersine yardımcı olabilmektedir Avrupa sülüğen güvesi, Tyria jacobaeae, Siyah ve turuncu dolgun tırtıllar, kanarya otu (Senecio jacobaea) besleyici bitkisini kökleri çıplak kalana kadar soyar Kanarya otu çiftlik hayvanları bilhassa atlar için zehirli olduğundan tırtıllar bu konuda işe yaramaktadırlar Kanarya otu yanlışlıkla sokulduğu Yeni Zelanda ’da ciddi bir zararlıdır
Arctiid tırtılları çoğunlukla tüylü, hatta ara sıra yelken direği noktada, olduğundan onlara yünlü ayılar denmektedir Tüyler tahriş edicidir ve çocuklar böyle çekici şekilde kürklü bir canlıyı tutmaya bayılsalar da kısa sürede pişman olur Çoğu ılımlı arctiidlerde tırtıl sadece yarım beslendiğinde kış uykusuna yatar
Bitkinin ucuna doğru yükselerek, çiftleşme uçuşları
Güvelerde görülen en kompleks cinsel rutinlerden bazıları arctiidlerde kendini gösterir; çeşitli türlerin çiftleşme “lekleri meydana getirmek için bir araya geldikleri bilinmektedir Dişiler erkekleri çağırarak (feromon salgısıyla) cezbedebilirler Kuzey Amerika görkem güvesi, Utetheisa ornatrix, kadınsı kokusunu değişmez borudan çıkar gibi dışarı salmaz Onun yerine karnının ucundaki çarpıntı doğruca atımlar halinde salar Kuzey Amerika ’nın Doğu Yakasındaki tuz bataklıklar her tarafında, alacakaranlığın çökmesi tuz bataklık güveleri, Estigmene acraea, için küçük gruplar halinde cinsel faaliyet gecesi için bir araya gelme işaretidir Çimenler gibi tünedikleri her erkek karınlarının ucundaki coremata ’larını uzun, kıvrık, sosis gibi tüylü borular şişirir Tuzlu bataklık güvelerinde feromonlar dişileri çok uzaklardan bile etkileyerek bir araya gelmiş olan erkekler arasından kendisine benzeyen seçmesini sağlıyor Sabahın erken saatlerine kadar bir benzer bulamamış olan dişiler son tedavi olarak “çağırmaya başlar
Ses Üretimi
Öteki güve familyalarında olduğu gibi arctiidlerin de avlanan bir yarasanın çıkarttığı radar benzeri sesleri algılayacak “kulakları (kulak zarı) vardır Sonrasında bir güve kaçmak içindalıp çıkma tarzı bir uçuşu veya kendini tehlikesiz bir yere atma eylemine karar verebilir Bazı tatsız ve uyarıcı renklere sahip arctiidler ise başka bir savunma yöntemi seçer: Onlar kendi ürettikleri ultrasonik “yanıtları yarasanın radarına gönderirler Deneyimli yarasalar bu sesle o çirkin tadı ilişkilendirmeyi öğrenirler ve bu sesi duyar duymaz oradan uzaklaşırlar Fazla güzel yenebilen Kuzey Amerika Isabella kaplanı, Pyrrhartica isabella, gerçekten çirkin olan arctiidlerin ultrason yanıtlarını kopyalayarak yarasaları kandırır, buna da “yankı taklit denilmektedir Arctiidler torakslarındaki çok sayıdaki ufak mikro kulak zarlarını titreştirerek ürettiği ultrasonu kur yaparken de kullanmaktadır
Büyük kaplan güvesi (Arctia caja)
Borneo yağmur ormanında bir eğrelti otu üzerinde oturan bir Rhodogastria türü, dokunulmasına cevap olarak toraks bölgesinden köpüklü bir damla antipatik sıvısından sızdırıyor
Yanlarda çıkarı uzun ve kuytu kanatlarıyla, Eurota sericaria, Ctenuchinae alt familyasının Brezilya ’dan tipik bir üyesidir Vücudu uyarıcı şekilde renklidir
Büyük kaplan güvesinin larvası, Arctia caja, bir İngiliz bahçesinde yaprak üzerinde savunma amaçlı kıvrılmıştır
Uyarı renkleri olan kanarya otu güvesi tırtılı, Tyria jacobaeae, yaygın bir kanarya otu bitkisi üstünde Senecio jacobaea, çiftlik hayvanları için zehirli olan zararlı bir bitkidir
Litaratür:
BBC Ken PrestonMafham
Yaygın Adı:Kaplan Güveleri
Familya: Arctiidae
Takım: Lepıdoptera
Nesil Sayısı: 10000 civarında (264 ’ü ABD ’de)
Kanat Açıklığı: 13 mm8 cm arasında
Somut Özellikleri: Yetişkinleri başlıca güvelerin en parlak renklileri arasındadır; beyaz, donuk kahverengi veya gri olabilir, kanat şekilleri istikrarsızlık gösterir, ara sıra uzun ve kuytu veya nispeten geniş, girdap boyu başlıca kısa, duyma organları göğüs kısmında olup bazı türleri öteki böcekleri taklit eder Tırtıllar başlıca çok tüylüdür, bazıları yünlü ayılar olarak bilinirler
Alışkanlıkları: Yetişkinler gece veya gündüz etkin olabilirler; gündüzleri etkin olan türler, çok aktiftir Beslenme ve çiftleşmeyi gündüz yaparlar; oturmuş bir takım kolonilerde fazla bariz olabilir
Yaşam Çizgisi: Kur yapma fazla karmaşıktır; dağıtılmış türler gündüz ya da gece çiftleşmek geniş gruplar (lekler) oluştururlar; erkekler coremata denilen geniş kesecikleri şişirebilirler; yumurtaları gruplar halinde veya bitkilerin üstüne tesadüfen saçarak bırakırlar; tırtıllar pupa devresini kendi tüyleriyle ipeği karıştırarak yaptığı gevşek kozanın içinde geçirir
Besin Tarzı: Çoğu türün yetişkinleri beslenmezler; diğerleriyse gece ya da gündüz çiçeklerle beslenirler; tırtıllar yosun ya da çok dağıtılmış bitkilerle beslenir
Yaşam Alanı: Kumsallar ve tuzlu bataklığından çöllere, çimenlik, orman ve dağlık alanlara kadar her nesil alanda bulunur; bazı türleriyse yaygın olarak bahçelerde bulunur
Yeryüzünde Dağılımı: Tüm dünyada bulunur oysa en bol tropikal bölgelerdedir
Tipik “kaplanlar ılımlı bölgelerde yetişen en renkli güvelerden bazılarına sahip olan Arctiinae alt familyasına aittir Büyük kaplan güvesi, Arctia caja, buna bir örnektir Kuzey Amerika nispeten nadir olsa da, Avrupa ’da yerleşim bölgelerinde bile kaplanların en bilinenlerindendir Diğer çeşitli kaplanlarda olduğu gibi, yetişkin güveler gün boyu saklandıklarından, rengârenk süsleri arada bir görülür Yalnızca geceleri uçtuğu için fiyakalı renkleri görülemez Öteki benzer çarpıcı türler gündüzleri uçarlar ve bu rasyonel bir davranıştır çünkü amaçlarına uygun bir şekilde “uyarı işlevi görmektedir Bazen birlikten güç doğar: Bir Akdeniz adası olan Rodos ’ta binlerce erişkin Euplagia quadrlpunctaria her sene minik ve aynı ağaçlık alana kış uykusuna yatmak için göçer, o bölgede turist çekmeye bile başlamıştır
Kimyasal Kokteyl
Bütün fazla aydınlık renkli türün tırtılları yenilmez ve toksik bileşenleri (histamin ve alkaloidler) ya beslendikleri bitkiden emer veya kendi vücutlarında üreterek depolarlar Bir Takım yetişkinlerin fazla faal bir savunma biçimi vardır Toraks bölgesindeki bezlerinden zehirli damlalar olan köpüklü bir istikrarsız salgılar Sıvının tadı ve kokusu çirkindir ve avcı bir daha katiyen geri gelmez Lakin güveler kendi zehirlerine aleyhinde bağışıklı gözükmektedir Hortumlarını başları üstünde yukarı dürüst kıvırarak fena sıvıyı boşuna harcamamak adına tekrar emebilirler
Öteki arctiidlerle birlikte yetişkinler de hodon familyasından kurumuş bitkileri, savunma ihtiyacını karşılayan bitkilerin ürettiği pirolizidin alkaloidleri depolamak için ziyaret eder Güve, bitkideki bu kimyasalı üstüne istikrarsız fışkırtarak çözündürür Bir Takım arctiidlerin salgıları insan cildi üstünde arı sokmasına benzer ani ve acılı bir tesir yaratır
Öteki farklı alanlara yönlendirilmiş daha alçak familyalara da çoğunlukla familya konumu verilmektedir En ayırt edici olan Ctenuchinae (çoğunlukla Ctenuchidae olarak yazılır) 3,000 civarı nispeten dar kanatlı, küçüklü büyüklü güveleri barındıran aslında bir tropikal alt familyadır Dikkat renkleri içeren yetişkinler sadece gündüz aktiftirler ve onları birçok avcıya karşı yenilemez kılan savunma kimyasallarına güvenerek epeyce yavaş ve tembelce hareket ederler Çoğu nesil de kimyasal savunma yapan diğer böcekleri, bilhassa arıları taklit eder Bazıları da Lycidae familyasından tatsız olan ağ kanatlı böcekleri taklit eder
Taklit bir böceğin, daha zehirli ya da savunma sistemi daha kuvvetli olan bir kopyalaması olayıdır Hypsinae daha aşağı familyasında fazla yaygındır Güveler iyi gelişmiş hortumu ve nispeten büyük gözleriyle Ctenuchinae ’den daha büyük olmaya çalışır Taklitçi türlerin çoğu iç ve Güney Amerika ’nın tropikal bölgelerinde bulunur Dysschema irene gibi bazıları, Castniidae familyasının güvelerinin olduğu kadar birçok öbür kelebek familyalarının da benzer görünüşlü üyelerini barındıran “kaplan dolgun taklit halkasının üyeleridir Hypsinae ’nın diğer cinsleri, Ithomiidae ve Danaidae ’nin şeffaf kanatlı üyelerini barındıran taklit halkalarına aittir
Yumurtalar ve Tırtıllar
Arctiid yumurtaları beslenilen bitki üzerine genelde büyük kütleler halinde bırakılsa da yemekleri konusunda fazla itinalı davranmayan bazı türler yumurtaları rastgele saçarlar ve tırtıllar da ne bulurlarsa onu yerler Birçok türde tırtıllar yalnızdır, lakin bazıları güz ipek*kurdu güvesi, Hypantria cunea, gibi hırslı bir biçimde beslenen büyük bir izdiham yaratır Kökeni Kuzey Amerika olsa da bu orman zararlısı kazayla Avrupa ’ya sokulmuştur f Şimdilerde bu canlı benzer zararı buradaki ağaçlara vermektedir*Bazı arctiidler ise tersine yardımcı olabilmektedir Avrupa sülüğen güvesi, Tyria jacobaeae, Siyah ve turuncu dolgun tırtıllar, kanarya otu (Senecio jacobaea) besleyici bitkisini kökleri çıplak kalana kadar soyar Kanarya otu çiftlik hayvanları bilhassa atlar için zehirli olduğundan tırtıllar bu konuda işe yaramaktadırlar Kanarya otu yanlışlıkla sokulduğu Yeni Zelanda ’da ciddi bir zararlıdır
Arctiid tırtılları çoğunlukla tüylü, hatta ara sıra yelken direği noktada, olduğundan onlara yünlü ayılar denmektedir Tüyler tahriş edicidir ve çocuklar böyle çekici şekilde kürklü bir canlıyı tutmaya bayılsalar da kısa sürede pişman olur Çoğu ılımlı arctiidlerde tırtıl sadece yarım beslendiğinde kış uykusuna yatar
Bitkinin ucuna doğru yükselerek, çiftleşme uçuşları
Güvelerde görülen en kompleks cinsel rutinlerden bazıları arctiidlerde kendini gösterir; çeşitli türlerin çiftleşme “lekleri meydana getirmek için bir araya geldikleri bilinmektedir Dişiler erkekleri çağırarak (feromon salgısıyla) cezbedebilirler Kuzey Amerika görkem güvesi, Utetheisa ornatrix, kadınsı kokusunu değişmez borudan çıkar gibi dışarı salmaz Onun yerine karnının ucundaki çarpıntı doğruca atımlar halinde salar Kuzey Amerika ’nın Doğu Yakasındaki tuz bataklıklar her tarafında, alacakaranlığın çökmesi tuz bataklık güveleri, Estigmene acraea, için küçük gruplar halinde cinsel faaliyet gecesi için bir araya gelme işaretidir Çimenler gibi tünedikleri her erkek karınlarının ucundaki coremata ’larını uzun, kıvrık, sosis gibi tüylü borular şişirir Tuzlu bataklık güvelerinde feromonlar dişileri çok uzaklardan bile etkileyerek bir araya gelmiş olan erkekler arasından kendisine benzeyen seçmesini sağlıyor Sabahın erken saatlerine kadar bir benzer bulamamış olan dişiler son tedavi olarak “çağırmaya başlar
Ses Üretimi
Öteki güve familyalarında olduğu gibi arctiidlerin de avlanan bir yarasanın çıkarttığı radar benzeri sesleri algılayacak “kulakları (kulak zarı) vardır Sonrasında bir güve kaçmak içindalıp çıkma tarzı bir uçuşu veya kendini tehlikesiz bir yere atma eylemine karar verebilir Bazı tatsız ve uyarıcı renklere sahip arctiidler ise başka bir savunma yöntemi seçer: Onlar kendi ürettikleri ultrasonik “yanıtları yarasanın radarına gönderirler Deneyimli yarasalar bu sesle o çirkin tadı ilişkilendirmeyi öğrenirler ve bu sesi duyar duymaz oradan uzaklaşırlar Fazla güzel yenebilen Kuzey Amerika Isabella kaplanı, Pyrrhartica isabella, gerçekten çirkin olan arctiidlerin ultrason yanıtlarını kopyalayarak yarasaları kandırır, buna da “yankı taklit denilmektedir Arctiidler torakslarındaki çok sayıdaki ufak mikro kulak zarlarını titreştirerek ürettiği ultrasonu kur yaparken de kullanmaktadır
Büyük kaplan güvesi (Arctia caja)
Borneo yağmur ormanında bir eğrelti otu üzerinde oturan bir Rhodogastria türü, dokunulmasına cevap olarak toraks bölgesinden köpüklü bir damla antipatik sıvısından sızdırıyor
Yanlarda çıkarı uzun ve kuytu kanatlarıyla, Eurota sericaria, Ctenuchinae alt familyasının Brezilya ’dan tipik bir üyesidir Vücudu uyarıcı şekilde renklidir
Büyük kaplan güvesinin larvası, Arctia caja, bir İngiliz bahçesinde yaprak üzerinde savunma amaçlı kıvrılmıştır
Uyarı renkleri olan kanarya otu güvesi tırtılı, Tyria jacobaeae, yaygın bir kanarya otu bitkisi üstünde Senecio jacobaea, çiftlik hayvanları için zehirli olan zararlı bir bitkidir
Litaratür:
BBC Ken PrestonMafham
