Karagöz Oyun Tiplemeleri

Karagöz Oyununda Kimler Vardır
Karagöz Tiplemeleri
Karagöz Oyun Tiplemeleri hakkında Data



Karagöz oyununda trajikkomik sahnelerin büyük bir çoğunluğu değişik karakterlerin varlığı ile gerçekleşir Bu karakterler mahallenin insanlarıdır Oyunda sıra ile perdeye gelirler Karakterlerin bir bölümü Anadolunun değişik yörelerinden İstanbula para galip gelmek için gelen ve muhakkak bir işi olan kişilerdir Genellikle yöresel giysiler içinde kendi lehçeleri ile konuştukları için, onların bu farklılıkları gülünç unsuru yaratır

Karagöz Oyun Tiplemeleri
1 Eksen kişiler: Karagöz, Hacıvat
2 Kadınlar: Tüm zenneler
3 İstanbul ağzı konuşanlar: Çelebi, Tiryaki, Beberuhi
4 Anadoludan gelen tipler: Laz, Kastamonulu, Rumelili, Egeli, Kayserili, Eğinli, Vanlı, Harputlu, Kürt
5 Anadolu dışından gelenler: Muhacir, Arnavut, Arap, Akarap, Acem, Çerkez
6 Zımmi Müslüman olmayan kişiler: Rum, Frenk, Ermeni, Yahudi
7 Kusurlu ve ruhsal hastalar: Kekeme, Kambur, Hımhım, Kötürüm, Çılgın, Afyonkeş, Sağır, Aptal yada Denyo
8 Kabadayılar ve sarhoşlar: Tuzsuz Çılgın Bekir, Efe, Arap Efe, Zeybek, Matiz, Sarhoş, Kabadayı, Kopuk
9 Eğlendirici kişiler: Çengi, Köçek, Kantocu, Hokkabaz, Canbaz, Curcunabaz, Hayali, Çalgıcı
10 Olağanüstü kişiler, yaratıklar: Efsuncu, Cazular, Cinler, Şeytan, Zebani
11 Geçici ikincil kişiler ve çocuklar

A Aks kişiler :

Karagöz: Oyuna adını veren tiptir Tahsil görmemiş bir millet adamıdır, sokak dili ile konuşur Hacıvatla birlikte oyunun iki temel kişisinden biridir Cahil cesareti diyebileceğimiz bir cesarete ve gözüpekliğe sahiptir Bu yüzden tekin olmayan kişilerle başı çoğu kez derde girer Sürekli Hacıvatın yardımını görür Okumamış fakat zeki ve hazırcevaptır tahsilli kimselerin tanıdık olmayan sözcük ve dil kuralları ile alay eder Aralıksız olarak anladıklarını anlamaz görünür, kelimelere zıt anlamlar yükler Böylece toplum içindeki iki bambaşka zümrenin dillerinin çatışması ortaya serilir Hacıvatla söylediklerini yanlış anlıyormuş gibi eğlenir Sözlerine öbür ifadeler yükler Genelde işsizdir, anlamsız gezer Hacıvatın bulduğu işlerde çalışır kıpır kıpır, herşeye burnunu sokan meraklı bir tiptir Bunun sonucu başı dertten kurtulmaz Herşeye burnunu sokan Karagöz sokağa inmediği süre pencereden kafasını uzatır veya evin içinden seslenerek işe karışır Özü sözü bir, düşüncesini söylemekten çekinmeyen yersiz bir birey olduğu için kendini defalarca kuvvet durumların içinde bulur gerçi işin içinden sıyrılmasını bilir Öbür oyunlarda değişik kıyafetler içinde görülebilir Kadın Karagöz, Gelin Karagöz, Eşek Karagöz, Çarpılmış Karagöz, Çıplak Karagöz, Süpürgeli Karagöz, Bekçi Karagöz, Çingene Karagöz, Sandalcı Karagöz, Tulumlu Karagöz, Davullu Karagöz gibi çeşitleri vardır Oyun içinde rol gereği giysi değiştirse de, oyun sonuna daima kırmızının hâkim olduğu bilindik görüntüsü ile çıkar

Hacıvat: Hacı İvaz, Hacı Ayvaz veya Bursalı Hacı Ivaz adları ile de anılır Medrese eğitimi görmüş, Arapça ve Farsça kelimelerle, tamlamalarla konuşan, her konuda data sahibi olan biridir Karagözle sürekli bir atışma içindedir Ders verir tavrı, bilgiçliğe döner Bazen bu fazla çokbilmiş tavırları başlarını derde sokar yine de çeşitli badireler onun bir uçtan bir uca atlatılır Kıyafetine yeşil renk hâkimdir Karagöz gibi öbür tasvirleri vardır Bayan Hacıvat, Keçi Hacıvat, Çıplak Hacıvat, Kâhya Hacıvat, Sandalcı Hacıvat Aynı şekilde oyun içinde kıyafeti değisse bile oyun sonunda olağan yeşilin başat olduğu kıyafeti ile görünür

B Zenneler :

Çerkez halayık: Karagöz oyununda dağıtıcı kadın tiplerinden biridir

Çingene: Karagöz ve Ortaoyununda fena kılıklı, esmer çingene kadın tipi Çoğunlukla falcılık yapar, çiçek satar, kimi zamanda çalgıcılık yapar
Karagöz ve karısıKaragözün Karısı: Karagöz Hacıvatla konuşurken tekrar tekrar içerden seslenen karısı çoğunlukla görünmez Oyun başında Hacıvatın tegannisiyle, Karagözün bağırması sonucu uyanan çocuğunu uyutmaya çalışır


Susamcı: Karagöz oyununda bir tiptir Eski devirlerde hamamlarda susam helvası satan bir zenci kadındır
Karagöz oyunlarında kadınlar fettan, kocalarına dayak atabilen haklarını savunabilen tipler olarak karşımıza çıkarlar Farklı Alanlara Yönlendirilmiş oyunlarda Arap Bacı, Natır, Susamcı, ve genç kız olarak görülürler Oynadıkları oyunlara kadar Nigâr, Salkım İnci, Dimyat pirinci vb isimler alırlar

C İstanbul ağzı konuşanlar :

Çelebi: Karagöz ve Ortaoyununda genç erkeği oynayan, İstanbul ağzıyla konuşan bir tiptir Önceden kültürlü, tahsil görmüş eğitimli kişiler için kullanılan Çelebi tâbiri, bey ve efendi kelimelerinin yerini tutardı Eğlenceyi sever, sürekli âşıktır Kibar ve mirasyedidir Hoş konuşmayı ve gezmeyi sever Kadınlara düşkünlüğü ile bilinir Kıyafeti yıllar içinde zennelerle birlikte en fazla değiştirme bildiren tiptir Modayı yakından peşine düşüp takip eder Osmanlı yaşantısındaki toplumsal değişimleri en keskin bildiren Karagöz tipidir Toplumsal değişimleri Çelebi kıyafetleri üzerinde görmek mümkündür Birincil zamanlar sarıklı, kaftanlı çelebilerden Tanzimat sonrası fesli, setreli, redingotlu, İstanbulinli çelebilere bir değişim gözlenir TiryakiOtel, han, hamam satın alıp bunların işletmeciliğini Hacıvata verir


Tiryaki: Mahallenin en yaşlı efendisidir Sanki uyku sersemi hali ile kahvede oturur, mahallenin alay konusudur Uyuşturucu kullandığı için davranışlarını yoklama edemez, kesintisiz uyku halindedir Konuşması Hacivatı andırır Sabırsız ve sinirli bir kişiliğe sahiptir Bazen de çocuk gibi davranır

Beberuhi: Karagöz oyununda fena huylu cüce tipi Saray soytarıları gibi vücudu gelişmemiş, aklı kıttır Ivedi ve duraksamadan konuşur Başkalarını, bilhassa Karagözü kızdırmaktan hoşlanır Yılışık, sulu, küçümseyen, herkesle dalga geçen densiz bir tiptir Oradan oraya söz taşıyarak herkesi birbirine düşürür Etrafa kulak asmaz, aralıksız olarak söz söyler, boyu kadar uzun bir külahı ve kimi defa de külahın ucunda feneri vardır Karagöz argosunda Pişbop denildiği gibi Altı karış Beberuhi de denir

D Anadoludan gelen tipler :


Baba Himmet: Karagöz oyununda omuzunda baltasıyla gezen Kastamonulu bir tiptir Başlıca odunculuk yapar Çok iri yarı, zahmetsizce aldatılabilen, saf bir kişidir Yumuşak huylu ve iyi yüreklidir Fakat kızdığında gözü kimseyi görmez Diğer tasvirlere göre uzun ve büyük yapılır Perdenin en uzun tipidir oysa dev gibi cüssesine karşın yumuşak ve uysal bir tiptir Karagöz onunla konuşmak için Himmetin üstüne meren dayayıp çıkar Anadolu Manav ağzıyla konuşur Manav yerleşik Türklere verilen isimdir Bir öteki adı Türktür Konuşması kabadır bu da oyunda komik öğe olarak kullanılır

Bolulu: Karagöz ile Ortaoyununda sık görülen bir oyun tipidir Yöresel Bolu ağzı konuşmasına rağmen İstanbullu davranış biçimleri gösterir, genellikle aşçıdır


Efe: Karagöz oyunu tiplerinden biridir Batı Anadoludaki zeybeklere, köy yiğitlerine denir Zeybek oynaması en büyük özelliğidir


Harputlu: Karagöz oyunu tiplerindendir Çoğunlukla semt bekçisidir Sözlerine birtakım Kürtçe sözcükler karıştırır Bön fakat kibirlidir


Kayserili: Karagöz oyunu tiplerindendir Yerli ağızla konuşur fakat İstanbul törelerini benimsemiş pastırmacı tipi

Kürt: Karagöz tiplerindendir Oyunlarda Bekçi olur Güneydoğu Anadoluludur

Laz: Karagöz oyununda kayıkçılık ve kalaycılık yapan herif Esas, İdris gibi isimler alır Karadenizin farklı alanlara yönlendirilmiş yörelerine ait dialektler kullanır Fazla çabuk konuşup karşısındakine söz vermez Ağzı topluluk, düşüncesiz bir tiptir Yöre insanının aceleci, hareketli yapısını yansıtır Tez sinirlenir, tez yatışır kıpır kıpır sustuğu vakit heykel gibi duran, konuştuğu vakit alet gibi konuşan karşısındakini dinlemeyen bir tiptir

Rumelili: Karagöz oyununda ezik bir göçmen ağzıyla tane tane konuşan Rumeli tipi, Mestan ağa çoğu kez pehlivan, kimi defa de arabacı olur Tekrar Tekrar köyünden bıktığını söyler Pehlivanlıktan dem vurur Ama koftur Kendinden zayıfına bile yenilir Korkak değilse de yılgındır *