Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Sarkopeni Yunanca bir terim olan sarkopeni, “sarx (kas)” ve “penia (kayıp)” sözlerinin birleşiminden oluşur. Kas kütlesi ve kas gücünün umumî olarak ilerleyici kaybını söz eder . Sarkopeniye umumiyetle fizikî hareketsizlik, mobilitede azalma, yavaş yürüme ve zayıf fizikî dayanıklılık eşlik eder ki, bunlar tıpkı vakitte yaşlılığa bağlı kırılganlık (frailite) sendromunun da ortak özellikleridir .
Sarkopeni esas olarak yaşlıların illetidir lakin daha genç kümede da kullanmama (herhangi bir nedenle yatağa bağımlı kalma), bed beslenme ve çok zayıflık üzere durumlarda gelişebilir. Fonksiyonel bağımsızlığın idame ettirilebilmesi için kas fonksiyonlarının idamesi kuraldır. İskelet kası total vücut kitlesinin %45-55’ini oluşturmaktadır ve çoğunluğu vücudun alt tarafındadır. Kas kitlesi ve kas gücü 20-40 arasında pik yapar ve 50 yaşından sonra azalmaya başlar. Yaşlanmayla birlikte vücut kompozisyonunda meydana gelen değişiklikler, kas kitlesi ve fonksiyonundaki bariz azalma, fizikî performansta azalmaya, güçsüzlüğe, mobilite bozukluklarına, düşmelere ve engelliliğe neden olarak sıhhat bakım sistemlerine önemli bir yük oluşturur.
Sarkopeni tarifinde farklı tabirler kullanılmıştır. Bir tanıma nazaran sarkopeni kas kitlesinin uzunluk uzunluğuna (metre) bölünmesiyle elde edilen sonucun gençlerdeki ortalamaya nazaran 2 standart sapmanın altında olmasıdır. Bu tarifi esas alarak yapılan bir çalışmada sarkopeni sıklığı 70 yaş altı erkeklerin %14’ünde, 70-74 yaş arası erkeklerin %20’sinde, 75-80 yaş arası erkeklerin %27’sinde, 80 yaş üzeri erkeklerin ise %53’ünde görülmüştür. Bu nispet tıpkı yaş kümelerindeki bayanlarda ise sırasıyla; %23, %33, %36 ve %43 olarak bulunmuştur.
Sarkopeni sebepleri yahut risk faktörleri çok sayıdadır ve bu sayı giderek artmaktadır. Bu nedenle farklı kategorilerde gruplandırılabilirler.
1. Yapısal faktörler: Yaş ve cinsiyet sarkopeni sıklığında çok tesirlidir. İleri yaş ve hatun cinsiyet sarkopeni için risk faktörleridir. Düşük tevellüt tartısı da hayatın geç devrinde sarkopeni riskini artırmaktadır. Genetik faktörler de kas metabolizmasını ve döngüsünü etkilemektedir.
2. Yaşlanma sürecinin kendisi; artmış hücre yıkımı (katabolik stimulus) ve azalmış hücre prodüksiyonu ile kas istikrarı bozulmaktadır. Subklinik inflamasyon bu değişikliklerde rol oynayabilir . Yaşlanmayla oluşan hormonal değişikliklerin (özellikle testosteron, büyüme hormonu, IGF-1, artmış insülin direnci) ve sinirsel uyarımdaki azalma kas hücrelerini olumsuz etkilemektedir. Yaşlanmayla kas hücrelerinin güç üretimleri de azalmaktadır..
3. Azalmış besin ve münhasıran azalmış protein alımı, kullanmama yahut hayat uzunluğu zayıf fizikî egzersiz, sigara ve alkol tasarrufu üzere alışkanlıkların da sarkopeni riskini artırdığı bilinmektedir.
4. Ömür koşullarındaki değişiklikler de, bilhassa uzamış yatak istirahati, immobilite ve kondüsyon kaybı sarkopeniyi artırmaktadır. Yerçekimi tesirinin azalması da kas kitlesi kaybı ile bağlıdır.
5. Birçok kronik hastalık (kognitif bozukluk, duygudurum bozuklukları, diyabet ve son devir organ yetmezlikleri) kas kütlesi ve gücü kaybı ile alakalıdır. Bu kronik illetleri sarkopeniye bağlayan en büyük nedensel rolün kronik inflamasyon olduğu düşünülmektedir. Kronik inflamasyon kaşeksi ile de bağlıdır. Fakat kaşeksi daha çokça inflamasyon ve önemli tüketime eşlik eden kanser yahut immünyetmezlik üzere marazlarla daha çok alakalıdır ve hem yağ hem de yağsız vücut kitlesinde azalmayla birliktedir [22].
Kas erimesinin en kıymetli nedenleri başında protein eksikliği ve fizikî aktivitede azalmadır. Gençlikte yekun vücut kütlesinin yaklaşık üçte birini oluşturan kas kütlesi, 75 yaşına kadar yarı yarıya azalıyor. 50’li yaşlarda başlayan kas gücündeki azalma 70’li yaşlarda bilhassa sırt, kol, bel ve bacak kaslarında kuvvet kaybı olarak ortaya çıkıyor.
Yaşlanmaya bağlı olarak kas gücünün ve dayanıklılığın azalması “kas erimesi” (sarkopeni) olarak tanımlanıyor. Bilhassa yaşlılarda kas erimesinin önlenmesi, düşme riskinin önüne geçmesi ve bağımsız yaşama kabiliyetinin artırılması açısından değer taşıyor. Yaş ilerledikçe kas erimesinin görülme sıklığının giderek artar bu durum, yaşlılarda hareket ve bağımsız yaşama becerisinde azalma ve düşmelere bağlı yaralanma ile kırıklar sonucu yatağa bağımlı hale gelme olarak sıraladı.
HATUNLARDA DAHA ERKEN ORTAYA ÇIKIYOR
Kas erimesinin bayanlarda daha erken ortaya çıkmakla birlikte, kas kaybının erkeklerde daha ziyadedir.
Yaşlandıkça besin, mahsusen protein alımındaki azalmanın yanı sıra, fizikî aktivite azlığı da kas erimesini artıran en kıymetli nedenler arasındadır. Kas gelişimi ve dayanıklılığının sürdürülebilmesi için değerli bir faktör de kaslara gelen kan akımıdır. Yaşlılarda gerek damar sertliği nedeniyle gerekse kalp yetmezliği üzere eşlik eden kronik illetler nedeniyle kaslardaki kan akımında zayıflık meydana gelebilir. Kaslara gelen kan akımı kadar kasları uyaran hadler de kas gücünün sürdürülebilirliği için kıymetlidir. Ehliyetli sinirsel ihtarın olmadığı kas kütlesi süratle azalmaktadır. Büyüme hormonu, testesteron, östrojen vb. hormonlar kasta protein imalatını sağlayan hormonlardır ve bunlar yaşla birlikte azalmaktadır. Bu da kas erimesinde öteki kıymetli bir faktörleridir.
BESLENMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Beslenme bozukluğu ile kas erimesi arasındaki münasebet vardır. Yaşlılar çabuk doyarlar, başkaca, tat ve koku duyuları da yaşla birlikte zayıflamaktadır. Depresyon, demans, kronik illetler ve kullanılan ilaçlar da iştahsızlık yaparak besin alımındaki bozulmayı daha da kötüleştirir.. Bu nedenle de mahsusen beslenme bozukluğuna bağlı kas erimesi olan yaşlıların proteinden varlıklı beslenmeleri ve vücut tartısının kilogram başına en az günde 1 gram protein almaları gerekir. Mahsusen istikrarlı beslenmenin yanında D vitamini,B12 ve folik asit takviyesi unutulmamalıdır.
TERTIPLI EGZERSİZ YAPILMALI
Istikrarlı beslenme, vitamin ve mineral takviyesi ne kadar kıymetli ise; tertipli egzersizler yapılması da o kadar kıymetlidir. Hafif yüklerle yapılan kuvvetlendirme egzersizleri, tertipli yürüyüşler, yüzme, istikrar ve uyum egzersizleri çok değerlidir. Başkaca kronik illetleri varsa tedavisi ve rehabilitasyonu kıymetlidir. Başkaca düşmelerin önlenmesi için hanede bir grup modifikasyonlar yapılması gerekir. Yeniden yaşlılarda yapılacak cerrahi müdahalelerde hastanın bir an evvel ayağa kaldırılması gayri yaş guruplarına nazaran daha çok kıymet taşır.
Sarkopeni esas olarak yaşlıların illetidir lakin daha genç kümede da kullanmama (herhangi bir nedenle yatağa bağımlı kalma), bed beslenme ve çok zayıflık üzere durumlarda gelişebilir. Fonksiyonel bağımsızlığın idame ettirilebilmesi için kas fonksiyonlarının idamesi kuraldır. İskelet kası total vücut kitlesinin %45-55’ini oluşturmaktadır ve çoğunluğu vücudun alt tarafındadır. Kas kitlesi ve kas gücü 20-40 arasında pik yapar ve 50 yaşından sonra azalmaya başlar. Yaşlanmayla birlikte vücut kompozisyonunda meydana gelen değişiklikler, kas kitlesi ve fonksiyonundaki bariz azalma, fizikî performansta azalmaya, güçsüzlüğe, mobilite bozukluklarına, düşmelere ve engelliliğe neden olarak sıhhat bakım sistemlerine önemli bir yük oluşturur.
Sarkopeni tarifinde farklı tabirler kullanılmıştır. Bir tanıma nazaran sarkopeni kas kitlesinin uzunluk uzunluğuna (metre) bölünmesiyle elde edilen sonucun gençlerdeki ortalamaya nazaran 2 standart sapmanın altında olmasıdır. Bu tarifi esas alarak yapılan bir çalışmada sarkopeni sıklığı 70 yaş altı erkeklerin %14’ünde, 70-74 yaş arası erkeklerin %20’sinde, 75-80 yaş arası erkeklerin %27’sinde, 80 yaş üzeri erkeklerin ise %53’ünde görülmüştür. Bu nispet tıpkı yaş kümelerindeki bayanlarda ise sırasıyla; %23, %33, %36 ve %43 olarak bulunmuştur.
Sarkopeni sebepleri yahut risk faktörleri çok sayıdadır ve bu sayı giderek artmaktadır. Bu nedenle farklı kategorilerde gruplandırılabilirler.
1. Yapısal faktörler: Yaş ve cinsiyet sarkopeni sıklığında çok tesirlidir. İleri yaş ve hatun cinsiyet sarkopeni için risk faktörleridir. Düşük tevellüt tartısı da hayatın geç devrinde sarkopeni riskini artırmaktadır. Genetik faktörler de kas metabolizmasını ve döngüsünü etkilemektedir.
2. Yaşlanma sürecinin kendisi; artmış hücre yıkımı (katabolik stimulus) ve azalmış hücre prodüksiyonu ile kas istikrarı bozulmaktadır. Subklinik inflamasyon bu değişikliklerde rol oynayabilir . Yaşlanmayla oluşan hormonal değişikliklerin (özellikle testosteron, büyüme hormonu, IGF-1, artmış insülin direnci) ve sinirsel uyarımdaki azalma kas hücrelerini olumsuz etkilemektedir. Yaşlanmayla kas hücrelerinin güç üretimleri de azalmaktadır..
3. Azalmış besin ve münhasıran azalmış protein alımı, kullanmama yahut hayat uzunluğu zayıf fizikî egzersiz, sigara ve alkol tasarrufu üzere alışkanlıkların da sarkopeni riskini artırdığı bilinmektedir.
4. Ömür koşullarındaki değişiklikler de, bilhassa uzamış yatak istirahati, immobilite ve kondüsyon kaybı sarkopeniyi artırmaktadır. Yerçekimi tesirinin azalması da kas kitlesi kaybı ile bağlıdır.
5. Birçok kronik hastalık (kognitif bozukluk, duygudurum bozuklukları, diyabet ve son devir organ yetmezlikleri) kas kütlesi ve gücü kaybı ile alakalıdır. Bu kronik illetleri sarkopeniye bağlayan en büyük nedensel rolün kronik inflamasyon olduğu düşünülmektedir. Kronik inflamasyon kaşeksi ile de bağlıdır. Fakat kaşeksi daha çokça inflamasyon ve önemli tüketime eşlik eden kanser yahut immünyetmezlik üzere marazlarla daha çok alakalıdır ve hem yağ hem de yağsız vücut kitlesinde azalmayla birliktedir [22].
Kas erimesinin en kıymetli nedenleri başında protein eksikliği ve fizikî aktivitede azalmadır. Gençlikte yekun vücut kütlesinin yaklaşık üçte birini oluşturan kas kütlesi, 75 yaşına kadar yarı yarıya azalıyor. 50’li yaşlarda başlayan kas gücündeki azalma 70’li yaşlarda bilhassa sırt, kol, bel ve bacak kaslarında kuvvet kaybı olarak ortaya çıkıyor.
Yaşlanmaya bağlı olarak kas gücünün ve dayanıklılığın azalması “kas erimesi” (sarkopeni) olarak tanımlanıyor. Bilhassa yaşlılarda kas erimesinin önlenmesi, düşme riskinin önüne geçmesi ve bağımsız yaşama kabiliyetinin artırılması açısından değer taşıyor. Yaş ilerledikçe kas erimesinin görülme sıklığının giderek artar bu durum, yaşlılarda hareket ve bağımsız yaşama becerisinde azalma ve düşmelere bağlı yaralanma ile kırıklar sonucu yatağa bağımlı hale gelme olarak sıraladı.
HATUNLARDA DAHA ERKEN ORTAYA ÇIKIYOR
Kas erimesinin bayanlarda daha erken ortaya çıkmakla birlikte, kas kaybının erkeklerde daha ziyadedir.
Yaşlandıkça besin, mahsusen protein alımındaki azalmanın yanı sıra, fizikî aktivite azlığı da kas erimesini artıran en kıymetli nedenler arasındadır. Kas gelişimi ve dayanıklılığının sürdürülebilmesi için değerli bir faktör de kaslara gelen kan akımıdır. Yaşlılarda gerek damar sertliği nedeniyle gerekse kalp yetmezliği üzere eşlik eden kronik illetler nedeniyle kaslardaki kan akımında zayıflık meydana gelebilir. Kaslara gelen kan akımı kadar kasları uyaran hadler de kas gücünün sürdürülebilirliği için kıymetlidir. Ehliyetli sinirsel ihtarın olmadığı kas kütlesi süratle azalmaktadır. Büyüme hormonu, testesteron, östrojen vb. hormonlar kasta protein imalatını sağlayan hormonlardır ve bunlar yaşla birlikte azalmaktadır. Bu da kas erimesinde öteki kıymetli bir faktörleridir.
BESLENMEDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN NOKTALAR
Beslenme bozukluğu ile kas erimesi arasındaki münasebet vardır. Yaşlılar çabuk doyarlar, başkaca, tat ve koku duyuları da yaşla birlikte zayıflamaktadır. Depresyon, demans, kronik illetler ve kullanılan ilaçlar da iştahsızlık yaparak besin alımındaki bozulmayı daha da kötüleştirir.. Bu nedenle de mahsusen beslenme bozukluğuna bağlı kas erimesi olan yaşlıların proteinden varlıklı beslenmeleri ve vücut tartısının kilogram başına en az günde 1 gram protein almaları gerekir. Mahsusen istikrarlı beslenmenin yanında D vitamini,B12 ve folik asit takviyesi unutulmamalıdır.
TERTIPLI EGZERSİZ YAPILMALI
Istikrarlı beslenme, vitamin ve mineral takviyesi ne kadar kıymetli ise; tertipli egzersizler yapılması da o kadar kıymetlidir. Hafif yüklerle yapılan kuvvetlendirme egzersizleri, tertipli yürüyüşler, yüzme, istikrar ve uyum egzersizleri çok değerlidir. Başkaca kronik illetleri varsa tedavisi ve rehabilitasyonu kıymetlidir. Başkaca düşmelerin önlenmesi için hanede bir grup modifikasyonlar yapılması gerekir. Yeniden yaşlılarda yapılacak cerrahi müdahalelerde hastanın bir an evvel ayağa kaldırılması gayri yaş guruplarına nazaran daha çok kıymet taşır.
