Kemoterapi ilaçları nelerdir?

KEMOTERAPİ İLAÇLARI NELERDİR?

Kemoterapide dağıtılmış ilaçlar kullanılır Bunların bir kısmı tümöre aracısız etkili kemoterapötik ilaçlar ve hormonlar, bağışıklık sistemini kuvvetlendirici biyoloji ile ilgili ajanlardır Bir Takım ilaçlar ise tümöre ilk elden etkili ilaçların ast etkilerini eksilmek ya da yok etmek nedeniyle kullanılır

Aşağı listelenmiş halde kemoterapi ilaçları ve mümkün bağlı etkileri sunulmuştur Akılda tutulması gereken manâlı nokta her ilaç için bu bağlı etkilerin emin oranlarda görülebileceği veya bir takım hastalarda hiçbir alt etkinin ortaya çıkmayabileceğidir

BCNU (Carmustine): Uygulaması damar içine olarak 15 ila 45 dakika aralarında değişmektedir Daha kısa süreli infüzyonlarda; damarda şiddetli yanma ve kabartı görülmektedir Alt etkileri aralarında kemik iliği baskılanması görülmekte ve bu emrindeki etki çoğunlukla geç ortaya çıkmaktadır Diğer emrindeki etkileri, uygulanan damar her tarafında yanma ve ağrı, yüzde kızarma, bulantı ve kusmadır Az rastlanan yan etkiler arasında ise, başlıca geri dönüşümlü olan karaciğer ve böbrek fonksiyonlarında deformasyon görülmektedir Uzun dönem çare olarak uygulandığı takdirde akciğerlerde zarar (toksisite) oluşmasına sebep olabilmekte (solunum yetmezliği yaratmakta) ve bu durumda ölüm riski yaratabilmektedir

Bleomycin: Uygulaması damar içi, kas içi, derialtı ya da intrakavital (akciğer zarı, karın zarı içine) olarak değişmektedir Tabi etkileri arasında şiddetli ateş ve deri reaksiyonlarının (deride siyaha çalan renk değişimi) yanı sıra deride yanma ve iltihaplanma, çivi yuvasında şişme ve kalınlaşma görülmektedir Saç kaybı, kaşıntı ve baş ağrısı da görülebilecek alt etkiler arasındadır 400U' dan daha yüksek toplam doza ulaşılması durumunda yüksek akciğer toksisitesi riski gözlenmektedir

Busulfan : Oral olarak uygulanmaktadırAlt etkileri; düşük doz uygulandığında düşük akyuvar sayısı, yüksek dozda uygulandığında ise pansitopenidir Akciğerde nefes darlığına yol açan fibroza sebep olabilmekte lakin bu ara sıra ölümcül olmaktadır Hormonal olarak, jinekomasti (meme dokusunda artış), testislerde zarar veya işlevsizlik, iktidarsızlık ve amenoreye (amonerrhea) niçin olabilmektedirBöbrek üstü bezi işlevlerinde bozulma ve deride siyahlaşma görülen emrindeki etkileri arasındadır

Carboplatin (Paraplatin): Damar içine uygulanmaktadır Yan etkileri, kemik iliği baskılanması ve bilhassa kanama riskini artıran trombositopenidir Bunların yanı sıra, bulantı, kusma ve nefrotoksisite (böbrek hasarı), nörotoksisite (ayaklarda ellerde uyuşturma ve karıncalanma) ve ototoksisite (duyma duyusunda azalma) de görülebilen alt etkiler aralarında olsa da bunlar sisplatine kadar nispeten daha azdır Nadir görülen ast etkiler ise(%3'den daha eksik ) saç kaybı, deride kızarıklık, ağızda yara oluşumu ve soğuk algınlığı yarı durumdur (alev, üşüme, titreme, baş ağrısı, eklem ağrısı, kas ağrısı )

CCNU (Lomustin): Ağız aracılığıyla uygulanmaktadır Aç karnına alınmalıdır Doz kısıtlayıcı tabi etkileri; enfeksiyon riskini artıran kemik iliği baskılanması, kanama ve kansızlıktır Diğer emrindeki etkiler aralarında ishal, iştah kaybı, uyuşma, koordinasyon bozukluğu yer almaktadır Saç kaybı ve geçici karaciğer fonksiyon yetersizliği de ortaya çıkabilen ast etkiler arasındadır

Chlorambucil (Leukeran): Ağız yoluyla uygulanmaktadır Kan hücrelerinden eritrosit, akyuvar ve trombositlerin düşmesine sebep olan kemik iliği baskılanması doz kısıtlayıcı yan etkisidir Yüksek dozda uygulandığında, merkezi asap sistemi üstünde nöbet ve koma gibi bazı etkileri görülmüştür Çok sık olmasa da mide barsak sistemde ağrı ve kasılmalar ortaya çıkabilmektedir Uzun dönem tedavi olarak kullanıldığında akciğerde zarar oluşumuna sebep olabilmektedir Son olarak bu ajanın kullanılmasıyla sperm oluşumu baskılanabilmektedir

Cholrodeoxyadenosine (Cladribine): Uygulaması kesintisiz damar içi infüzyonla 5 ila 7 gün arasında değişmektedir tabi etkisi nötröfil ve lenfosit hücrelerinde görülen düşüştür Bu düşüş bakteriyel enfeksiyonların oluşmasına meydan verirken, ilaçtan nedeniyle oluşan bağışıklık sisteminin baskılanması güvenli olmayan enfeksiyonların oluşmasına sebep olabilmektedir Bu ilacı kullanan hastaların %50'sinde deride kızarıklık ve kurdeşen oluşumu görülmüştür

Cisplatinum: Damar yoluyla veya cisim boşluklarına uygulanmaktadırİlacı kullanacak hastanın akışkan dengesinin iyi olması gerekmektedir Akışkan dengesinin beceriksiz kalması durumunda, emrindeki etkilerin daha şiddetli şekilde ortaya çıktığı kanıtlanmıştırBöbrek fonksiyonları yetersiz olan, duyma güçlüğü çeken, daha evvelden nöropatiye (periferal asap sistemi hasarı) maruz kalmış veya cisplatin alerjisi olan hastalarda uygulanırken son derece özenli davranılmalıdır Emrindeki etkileri; bulantıkusma, anafilaktik reaksiyonlar (hızlı nabız, hırıltı, düşmüş kan basıncı ve yüzde oluşan ödemler) , böbrek fonksiyonlarında biçimsizleşme, işitme zorluğu, ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve duyumsuzlaşma yaratan asap hasarı, kanama ve enfeksiyona sebep olan kemik iliği baskılanması, elektrolit (sodyum, potasyum, magnezyum) dengesizlikleri ve kalp rahatsızlıklarıdır

Cytarabine (AraC): Uygulaması derialtı, kas içi veya damar içi olarak yapılabilmektedir Doz kısıtlayıcı toksisitesi, çoğunlukla geç ortaya çıkan kemik iliği baskılanmasıdır Uygulanan yüksek toplam dozlar daimi merkezi asap sistemi hasarına yol açabilmektedir Beyincikte meydana gelebilecek hasar; konuşmada zorluk, yürümede zorlanma, görme mekanizmasında biçimsizleşme ve bir takım nörolojik sorunlara yol açabilir Beyincikte oluşan hasar genel olarak 50 yaş üstü hastalarda ortaya çıkmaktadır Öteki ortaya çıkabilecek alt etkiler, deride kızarıklık, bulantı ve kusma, ishal, iştah kaybı, ağızda oluşan yaralar, geçici karaciğer fonksiyon bozukluğu, ateş, beden ağrısı, deride kızarıklık ve gelişebilecek soğuk algınlığı güya tablodur Ara Sıra akciğerlerde akıcı tutulumu meydana gelebilmektedir

Cyclophosphamide (Endoksan): Damar içi yada ağız yoluyla uygulanmaktadır Ast etkileri; kemik iliği baskılanması, hemorajik sistit (kanlı idrarla birlikte mesanede şiddetli yanma hissi), saç kaybı, elektrolit dengesizlikleri (özelikle sodyum), bulantı ve kusmayla ortaya çıkan gastrointestinal zarar ve nadir karaciğer fonksiyon bozukluklarıdır Akciğerlerde hasarlanması görülebilir Cinsel olarak; adet atlaması, testislerde ve yumurtalıklarda fonksiyon bozuklukları ortaya çıkabilmektedir Kısırlık yapabilir

Docetaxel (Taxotere): Uygulaması damar aracılığıyla yapılır Doz kısıtlayıcı bağlı etkileri nötropeni (düşük kan akyuvar sayısı) ve ara sıra düşük trombosit (kanda pıhtılaşmayı sağlayan gözenekli olan sayısında azalma) sayısıdır Allerjik reaksiyonlara, akciğerde ve bacaklarda şişliklere niçin olabilmektedir Ellerde ve ayaklarda karıncalanma ve anestezi yaratan asap hasarı yapabilir

Doxorubicin (Adriamycin): Kullanılan genel uygulamaları damar yoluyladır Bağlı etkileri; kemik iliği baskılanması, stomatit (ağızda oluşan yara), bulantı, kusma ve ara sıra ishaldir Deride hiperpigmentasyon (cilt renginde koyulaşma) ve tırnaklarda renk değişiklikleri yanı sıra, gözlerde yanma ve fazla yaşlanma görülebilecek olası alt etkiler arasındadır Ayrım edilebilir saç kaybına sebep olur Radyoterapi almış hastalarda yenileyen yumuşak deri reaksiyonları görülmektedir

Damar dışına sızması durumunda (Ekstravazasyon) akıntı olan bölgede derin doku hasarına yol açabilir Ekstravazasyon görülen hastaların %33'ünde ciltte derin bere oluşumu görülmüştür Oluşan yaranın iyileşmediği durumlarda ara sıra cerrahi müdahale gerekebilmektedir

Doksorubisin uygulamasının en kayda değer tabi etkisi kalp hasarı gelişimidir Uygulanan doza bağımlı büyüyen kalp hasarının tıbbi tedavisi oldukça zordur Bu komplikasyonun ortaya çıkmasında etkin olan tehlike faktörleri; maksimum doz olan 550mgm2 doza ulaşılması, hastanın 70 yaş ve üzeri olması, kalp bölgesinden radyoterapi almış olması ve geçmişte yürek krizi yada yüksek tansiyon gibi yürek hastalıklarına sahip olmasıdır

Etoposide (VP16, VePesid): Uygulaması damar aracılığıyla en düşük 30 dakika şeklindedir Hap çok çabuk verildiği takdirde şiddetli hipotansiyon (düşük kan basıncı) ortaya çıkabilmektedir Etoposid bununla beraber ağız yoluyla da verilebilmektedir İlacın damar dışına kaçmasından kaçınılmalıdır Başlıca emrindeki etkisi kemik iliği baskılanmasıdır Bulantı, kusma ve iştah kaybı ortaya çıkabilir Öteki alt etkiler, saç kaybı, baş ağrısı, alev ve düşük kan basıncıdır Arada Bir yürek krizi, yürek yetmezliği, asap hasarı, takâtsizlik, uyku, ve ellerayaklarda karıncalanma ortaya çıkabilir Ayrıca lösemi (kan kanseri) gelişim riskinde yükselme olabileceği görülmüştür

5Flourouracil (5FU): Damar yoluyla ve bir takım gövde boşluklarına uygulanabilmektedir Ast etkileri, bulantı, kusma, ağızda yara (stomatitmukozit) oluşumu, yemek borusunda yaralar ve mide ülserleridir Düşük akyuvar sayısı görülebileceği gibi, saç kaybı ve tırnaklarda renk değişimi ortaya çıkabilmektedir Cilt güneşe sağduyu hale geldiği için güneşten sakınma önerilmektedir Baş ağrısı, görme bozuklukları ve yürürken denge kaybı (serebellar ataksi) gibi bağlı etkiler nadir görülen alt etkisidir Göğüs ağrısı, ani ölüm ve derme çatma kalp atışları şeklinde bildirilen yürek hasarı vakaları mevcuttur fakat mekanizması bilinmemektedir Ayrıca, deride kızarıklık ve kabarma, elayaklarda yanma hissine neden olabilmektedir

Fludarabine (Fludara): Uygulaması damar aracılığıyla kısa süreli (30 dakika civarında) ya da ağız yoluyladır Alt etkileri arasında kemik iliği baskılanması bulunmaktadır Bu koşul enfeksiyon kapma riskini artırmaktadırÖteki alt etkiler; bulantı, kusma, ishal (hastaların %30'u), hafif ve geçici böbrek ve karaciğer yetmezliğidir Uyku ve deride kızarıklık arada bir görülen bağlı etkilerdir Akciğerde iltihaplanma(interstisyel pnömoni) eksik görülür fakat birkaç hafta içinde geri mutasyon göstermektedir *