Kurtuluş Savaşı Cepheleri

Kurtuluş Savaşı Cepheleri

DOĞU CEPHESİ
Ermeni Devleti, Rusya'da Çarlık sisteminin yıkılıp yerine Sosyalist bir devlet kurulması üzerine 1918'de ortaya çıktı Taşnak Partisi kadar idare ediliyordu Ermeniler, sınırlarımıza saldırıyor, Müslüman halka aşırı işkence, adaletsizlik ve katliam yapıyordu Bunun üzerine, TBMM Ermenilere karşısında askeri harekete geçilmesine karar verdi

Türkiye Büyük Insanlar Meclisi, İcra Heyeti'ne (Bakanlar Kuruluna) mütareke hükümlerine uyularak boşaltılan, Elviyei Selâse(doğuda yer alan 3 ilimiz) Kars, Artvin ve Ardahan'ın yeniden geri alınması için gereğinin yapılması yolunda hem yetki vermişti Doğu Cephesi Komutanı Kâzım Karabekir Paşa 30 Mayıs ve 4 Haziran 1920 tarihinde Doğu'daki durum hakkında hükümete rapor verdi Bu raporda; Ermenilerin ilk fırsatta Erzurum'u zeka ellerine vermek için teşebbüslerde bulunacakları, Ermeni ordusuna karşı hâkim ve müsait bir gidişat almanın zorunluluğu, Brest Litovsk ve Batum Antlaşması ile Türkiye'ye bırakılan Elviyei Selâse'yi işgal etmek üzere harekete geçmenin gerekliliğiaçıklanmış ve hükümetçe de bu durum yerinde görülmüştü

Taarruz için 7 Haziran'da dikte verildi Ama, Sovyet Dışişleri Bakanının Ermenistan, İran ve Türkiye sınırlarının belirlenmesinde, Rus Sovyet Hükümeti'nin arabuluculuğu ile meselenin siyasi yollardan halledilmesinin muhtemel olduğunu bildirmesi üzerine, ordunun taarruzu geciktirilmişti

sırası gelmişken Ermenilerin, Türk topraklarına ve halkına karşı tecavüzü, Oltu'yu işgal etmeleri ve Gürcülerin de 25 Temmuz'da Artvin'i almaları üzerine, 28 Eylül 1920'de ordumuz taarruza geçti 29 Eylül'de Sarıkamış, 30 Ekim'de Kars (15 Kolordu Kafkas Tümeni Komutanı Albay Halit Bey (Karsıalan) yönetiminde), 7 Kasım'da Gümrü geri alındı Belirli barış antlaşması 23 Aralık gecesi imzalandı Gümrü Barış Antlaşması, TBMM Hükümetinin imzaladığı birincil antlaşmaydı ve Misakı Milli'nin Doğu sınırlarını da kısmen belirliyordu
TRAKYA CEPHESİ
Mondros Ateşkes Antlaşması'ndan sonra; Edirneİstanbul demiryolunu denetlemek üzere bir Fransız alayı Trakya'ya resmileşmiş bulunuyordu Fransız Generali Franchet D'Esperey ile Yunanistan Başbakanı Venizelos arasında imzalanan mukavele ile KuleliburgazHadımköy hattı Yunan Ordusunun işgaline terk edilmişti

Bu gelişmeler karşı, I Kolordu Komutanı Cafer Tayyar Eğilmez Paşa, Mustafa Kemal Paşa'nın 9 Ocak 1920 tarih ve 55 sayılı emrine uyarak tüm Edirne vilayetinde sıkıyönetim ve seferberlik ilan etti bundan başka TrakyaPaşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi, 31 Mart 1920'de Lüleburgaz'da yaptığı birincil kongresinde dış tecavüzler ve iç ayaklanmalar karşısında her türlü önlem alma yetkisini kolordu komutanına ve merkez heyetine vermeyi kararlaştırdı

San Remo Konferansı'nda, İtilaf Devletleri Edirne ile birlikte Doğu Trakya'yı da Yunanistan'a bırakmayı kararlaştırdılar

9 Mayıs 1920'de Edirne'de toplanan Trakya Paşaeli Müdafaa Heyeti Osmaniyesi, 2'nci kongresinde Edirne ve Doğu Trakya'nın Yunanistan'a bırakılmasını kesinlikle reddetti ve ülke topraklarının savunulmasını kararlaştırdı Bu amaçla, yerli halktan asker toplamayı ve silahlı savunma tedbirleri almayı kararlaştırdı Keza, Cemiyet programını değiştirmekle birlikte ismini de TrakyaPaşaeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti haline getirerek, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti'nin şubesi olmuştu

Sevr Antlaşması'nın imzalanmasını kolaylaştırmak, Osmanlı İmparatorluğu'na aslında olduğu değin hukuken de son vermek amacı ile İtilaf Devletlerinin de teşviki ile Yunan Ordusu bir taraftan Anadolu'da bir taraftan da Trakya'da harekete geçti 20 Temmuz 1920'de başlayan Yunan Taarruzu sonunda Edirne 24 Temmuz 1920'de düştü Sevr Antlaşmasının imzalanmasını peşine düşüp takip eden günlerde Yunan Hükümeti kendi meclislerinden geçirdikleri bir kanunla Doğu ve Batı Trakya'yı bir genel valilik halinde Yunanistan'a kattığını bildiri etti Yunanlılar tarafından Edirne ve Doğu Trakya'nın ilhakına rağmen, Trakya'da işgale karşısında silahlı mücadele devam etmiştir

Anadolu'da kazanılan büyük zafer ve orduların Boğazları geçerek Trakya'yı kurtarmak için harekete geçmeleri kararı karşısında, Boğazlarda yer alan İtilaf Devletleri mütareke anlayışı içinde olmuşlardır 15 Ekim 1922'de yürürlüğe giren Mudanya Mütareke Antlaşması ile Doğu Trakya, Yunan kuvvetleri tarafından boşaltıldı 25 Kasım 1922'de Edirne Valiliğine atama edilen Şakir Bey (Kesebir), Türk yönetimini tekrar kurmuştur Lozan Konferansı sonunda, Yunanlıların Anadolu'da yakıp yıktıklarına karşılık, savaş tazimanatı olarak Karaağaç ve Bosnaköy Köprübaşlarının da Anavatana katılması kararlaştırılmıştır
GÜNEY CEPHESİ
Mondros Mütareke Antlaşması'nın, İtilaf Devletleri tarafından tek yanlı, haksız ve yanlış bir şekilde uygulanışı çerçevesinde Güney Anadolu'nun işgali, bu bölgede milli uğraş cephelerinin kurulmasına ve düşman saldırısına aleyhinde direnmeye sebep olmuştu

Fransızların Adana'yı, İngilizlerin ve Fransızların beraberce Urfa, Maraş ve Antep'i işgal etmeleri millet arasında nefret, nefret ve üzüntü oluşturmuştu Fransızların, Ermenilerle işbirliği yaparak sömürge yönetimi usullerini burada uygulamaları, yer yer yöresel savunma tertiplerinin alınmasına ve ulusal kuvvetlerin kurulup teşkilatlanmasına etmen oldu


KURTULUŞ SAVAŞI CEPHELERİ

A) DOĞU CEPHESİ

a) Ermeni Meselesi
• Fatih vaktinde İstanbul ’da Ermeni Patrikliği kurulmuştur
• Osmanlı ’da Ermeniler, Halki Sadıka diye anılmıştır
• Ermeni Meselesi öncelikle Berlin Antlaşması ’nda ortaya çıkmıştır (1878)
• Ermeniler amaçlarına ulaşabilmek için Taşnak ve Hınçak cemiyetlerini kurmuşlardır
• Ermeniler 19yy sonlarında Van, Erzurum, Bitlis ve Sason civarında ayaklanmışlardır
• Ermeniler, IIAbdülhamid ’e suikast düzenlemişler, ama başarılı olamamışlardır (1905)
• 1915 ’te Ermeniler Van ve Sivas ’ta toplu cinayet yapmışlardır
• 1915 ’te Tehcir Kanunu çıkarılmış ve Ermeniler Suriye ’ye göç ettirilmiştir
• General Harbord, Doğu Anadolu ile ilgili bir rapor hazırlamış, raporda Ermeniler ’in yaşadıkları Osmanlı topraklarında Türk nüfusundan fazla olmadığı açıklanmıştır
• 24 Eylül 1920 ’de Ermeniler saldırıya geçmiş, Türk Ordusu Misakı Milli sınırlarına kadar ilerlemiş ve Kars Zaferi kazanılmıştır
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920)
Ermeniler ’in ricası üstüne Gümrü Antlaşması imzalanmıştır Antlaşmaya kadar:
1 Kars, Sarıkamış, Iğdır, Kağızman Türk Devleti ’ne verilecek
2 Doğu sınırı, Aras Nehri ve Çıldır Gölü ’ne değin uzanacak
3 Ermenistan Hükümeti, Sevr Barıştırma Antlaşması ’nı tanımayacak
4 Ermenistan, TBMM ’nin aleyhine çalışmayacak
5 Türkler ’e saldırıda bulunan Ermeniler dışındakiler isterlerse 6 ay içinde Türkiye ’ye dönebilecekler
Önemi:
• Ermenistan TBMM ’yi tanıyan ilk devlettir
• Türk Devleti ’nin ilk siyasi başarısıdır
• Türk ordusu birincil başarısını Doğu ’da Ermeniler ’e aleyhinde kazanmıştır
• Kurtuluş Savaşı ’nda kurtarılan ilk yer Kars ’tır
• Mondros ’taki sınırlar öncelikle aşılmıştır
• Batı ve Güney Cephesi baskı kazanmıştır
• Rusya ’nın 5 Aralık 1920 ’de Ermenistan ’ı işgal etmesiyle Gümrü Antlaşması uygulanamamıştır
b) Gürcistan'la İlişkiler
• Gürcistan ’la Batum Antlaşması imzalanmıştır (23 Şubat 1921) Buna tarafından;
• Batum, Artvin, Ardahan Türk Devleti ’ne bırakılmıştır

B) GÜNEY CEPHESİ

a) İtalya İle İlişkiler
• İtalyanlar İzmir ’in Yunanistan ’a verilmesi nedeniyle kırgındı, bundan nedeniyle Kuvayı Milliye ’yi desteklemişler ve bölge halkına iyi davranmışlardır IIİnönü Savaşı ’ndan daha sonra işgal ettikleri yerleri boşaltmışlardır (5 Temmuz 1921)
b) Fransa İle İlişkiler
• Fransızlar Mondros ’tan daha sonra Adana, Osmaniye ve Mersin ’i işgal etmiştir (Ocak 1919)
• Paris Uzlaştırma Konferansı ’nda Suriye, Lübnan, Antep ve Maraş Fransızlar ’a bırakılmıştır
• Antep, Maraş ve Urfa Fransızlar göre işgal edilmiş ve Ermeniler Türkler üstüne kışkırtılmıştır
• Sivas Kongresi ’nde, Güneydoğu ’da da Kuvayı Milliye birlikleri kurulmasına karar verilmiştir
• Kuvayı Milliye ’nin kurulmasıyla birlikte Fransızlar ’a karşı uğraş başlamıştır
Fransızlar ’la şu savunmalar yapılmıştır:
Maraş Savunması : 20 Ocak11 Şubat 1920
Urfa Savunması : 9 Şubat10 Nisan 1920
Antep Savunması : 1 Nisan 19209 Şubat 1921
Adana Savunması : 21 Ocak 192020 Ekim 1921
• Fransızlar ’la 30 Mayıs 1920 ’de ateşkes yapılmıştır
• Fransa Moskova Antlaşması ile endişeye düşmüş, Eskişehir ve Kütahya Savaşları ile beklemeye geçen Fransa ’nın, Sakarya Zaferi ile endişesi sona ermiş ve TBMM ile Ankara Antlaşması ’nı imzalanmıştır
Ankara Antlaşması (20 Ekim 1921)
• İki taraf arasında savaş sona erecek
• İki ay içinde Türk ordusu belirlenen hattın kuzeyine, Fransızlar ise güneyine çekilecek
• İki taraf da kendilerine kalan topraklarda genel affetme duyuru edecek
• Hatay ve İskenderun için özel idare rejimi uygulanacak
Önemi:
• Ilk Kez İtilaf Devletleri ’nden biri, TBMM ile bir mukavele yapmıştır
• Fransa TBMM'yi ve Misakı Ulusal'yi tanıyan ilk İtilaf Devleti olmuştur
• Hatay hariç Suriye sınırımız emin olmuştur Hatay'da özel bir idare resmileşmiş ve burada yaşamış Türkler'e geniş haklar tanınmıştır
• Doğu Cephesi ’nden daha sonra Güney Cephesi de Batı ’ya kaydırılmıştır
• Fransa, özel idare rejimi olmasına karşın Hatay ve İskenderun ’un Türk Devleti ’nin bir parçası olduğunu kabul etti
• İtilaf Devletleri bloğu parçalanmıştır
• Dünya kamuoyu Millî Mücâdele ’nin Türkler ’in başarısı ile sonuçlanacağını anlamıştır
Not 1: Kurtuluş Savaşı'nda ilk silahlı mücadele Güney Cephesi'nde başlamıştır
Not 2: Güney Cephesi ’nde yalnız Kuvayı Milliye Birlikleri çaba etmiştir Uyumlu Ordu mücadele etmemiştir
Not 3: TBMM 1973'te Maraş'a Kahraman, Antep'e Gazi, 1984'te ise Urfa'ya Şanlıünvanını vermiştir *