Maya Nedir? Biyoteknolojik Kullanımları Nelerdir?

Mayalar tek gözenekli olan canlılardır ve ökoryot hücreli yapısına sahiptirler Mantarlar içinde yer almaktadırlar Günümüzde çoğu alanda mayaların kullanılabilir olduğu görülmektedir En yaygın örnekleri arasında ise ekmeğin kabartılması ve alkollü alkol fermantasyonu* gösterilebilir Geleneksel gıda fermantasyonu ile beraber tıp alanında ve endüstride de çoğunlukla kullanılmaktadır
Mayaların fizyolojik yapılarına baktığımızda ise; aerobik ya da fakültetif anaerobik ( istemli anaerobik)** özelliğe sahip oldukları görülür Zorunlu anaerobik ( obligat)* olarak tanıdık maya türü yoktur Endüstriyel tartı taşımalarındaki en büyük etmen, glikoz fermantasyonunu* epeyce iyi gerçekleştiriyor olmalarındandır Özellikle mayaların tanımlanmaları maya biyoteknolojileri için epeyce önemlidir
Oksijen yokluğunda karbonhidratlar ; karbondioksit ve alkole dönüştürülürler Ortaya çıkan alkol (etanol) bira ve şarap üretimi için şişelenir Ekmek yapımında ise ortaya çıkan alkol buharlaşır ve oluşan karbondioksit ekmeği kabartır
Glukoz fermantasyon reaksiyonu örneğine bakarsak ;
C6H12O6 (glikoz) 2C2H5OH + 2CO2 + 2 ATP
Şeker (glikoz) Alkol + Karbon Dioksit + Enerji (ATP)
Üremesi
Mayalar eşeyli ve eşeysiz olarak iki şekilde üreme özelliğine sahiplerdir
Eşeysiz üremeleri tomurcuklanma ile gerçekleşirAna hücreden oluşan bir tomurcuk tatmin edici büyüklüğe ulaştığında kopma gösterir ve ardında bir iz bırakarak esas* hücreden ayrılır
Mayaların eşeyli üremesi ise ayrı eşem tipine sahip hücreleriyle gerçekleşir Askospor* oluşumu ile eşeyli olarak ürerlerİki ahenkli mantar hücresinin bir araya gelmesi ve çekirdeğin mayoz bölünmesi ile oluşur
Peki maya hücreleri beslenme ihtiyaçlarını nasıl karşılamaktadır?
Maya hücreleri klorofil içermediklerinden dolayı gerekli olarak kemoorganotrofik özellik gösterirler Üreyebilmeleri için organik karbon gereklidirKarbon kaynağı olarak da basit şekerleri, organik yağ asitlerini ve bazı polimerik bileşikleri kullanabilirler
MAYALARIN ARTMA ORTAMLARI VE EKOLOJİLERİ
Mayalar ; toprak, su ve havadan izole edilebilirler Yüksek şekerli çevresel numunelerden izole edilimleri gerçekleştirilebilirBunlar genelde gıda bozucu mayalar olarak bilinirler Ayrıca enfeksiyonlara sebep olan çoğu maya türü de bulunmaktadır
Gelişme gösterdikleri ortamlara baktığımızda; daha çok inorganik tuzlarla karbonhidrat içeren hafif asidik* besiyerlerinin olduğunu görürüzBakterilere karşısında doğal bir korumanın sağlanması* için besiyeri pH ’sının 3,5 5,4 aralığındaki asidik düzeyde tutulması gerekmektedir
MAYALARIN TANIMLANMASI VE* ÇEŞİTLİLİĞİ
Mayaların tanımlanması ve çeşitliliğinin bilinmesi bilhassa maya biyoteknolojisi için oldukça önemlidirHenüz tanımlanmamış çoğu maya genus ve türü olmasının yanında, tanımlanabilmiş 700 çeşit maya türü de mevcuttur* Türlerin ayrımında hem morfolojik hem de fizyolojik testler kullanılır
Özellikle biyoteknolojik önemi yüksek maya türlerinin belirlenip, korunması ve saklanması son derece önemlidirGelişen tekonoloji ile birlikte türler daha basit karekterize edilebilmektedir Günümüzde belirlenen 6 mayanın genomik çalışmalarına devam edilmektedir
MAYALARIN ÖNEMİ VE BİYOTEKNOLOJİDE KULLANIMI
Mayalar idareli, sağlık durumu ve sosyal açıdan tanıdık en kayda değer organizmlardır ve fazla eskilerden beri kullanılmaktadırlar Şekerin maya tarafından fermantasyonu, alkollü içeceklerin üretimi,ekmek yapımında ekmeğin kabartılması ve şarap bira yapımı, binlerce yıldır kullanılan* en eski biyoteknolojik* faaliyetleridir Mayalar özellikle geleneksel gıda fermantasyonları dıştan kalıtımsal mühensidliği alanında da kullanılır Diğer canlılara ait proteinlerin ya da bir takım farmasötik ajanların daha basit ve ucuz üretilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır Örneğin insülin, interferon proteinleri ile aşı üretiminde zorunlu kara sarılık B virüsünün kabuk proteinleri mayalar tarafından üretilmektedir
2001 Nobel Tıp Ve Fizyoloji Ödülü Maya Hücre Bölünmesinin Kontrolü Ve Kanser
Mayalar biyomedikal alanda; onkoloji,farmakoloji,toksikjoloji,
Viroloji ve genetik hastalıklar için epeyce önemlidir
MAYA ENDÜSTRİSİNDE ÖLDÜRÜCÜ FAKTÖRLER
Bir Takım endüstriyel mayalarda sentezlenen toksik bir molekül,bu özelliğe sahip olmayan mayalar için öldürücüdürBilhassa bira sektöründe karşılaşılan bu problem biranın oluşumunu durdurmakla beraber biraya da fena bir tat katmaktadır
Fermatasyon sektöründe istenilmeyen mayaların sisteme girmesi ürün kalitesini düşürmektedirBuna önlem olarak; bağışıklık kazanmış maya türleri bu toksinlere karşı oluşturulur
Endüstriyel alanda kullanılacak mayalrın bazı karekteristik özellikleri taşıması gerekmektedir
Şekeri yüksek düzeyde kullanbilmesi ,yüksek sıcaklığa dayanabilmesi,alkol üretiminin pozitif olması,iyi bir güzel koku oluşturabilmesi,fermantasyonu süratli gerçekleştirmesi ve genetik stabilitesinin yüksek olması bunlardan bazılarıdır
MAYA TİPLERİ VE ÜRETİMİ
1Kuru Maya
a Faal Kuru Maya
b İnstant Kuru Maya
2 Yaş Maya
aTaze KremAkışkan Maya
bYaş Pres Maya
Yaş pres maya daha çok ekmekçilik sektöründe,
Kuru maya ise evlerde kullanılmaktadırHer ikisi de aynı proseslerle üretilirKuru maya ayrı maya suşları ile üretilip sonra kurutıulur
Ekmek mayası üretiminde saf maya kültürü ve melas kullanılır
Maya olarak Saccharomyces cerevisiae kullanılmaktadır
Şeker kamışı ve şeker pancarı esas karbon kaynağı olarak mayanın üremesinde kullanılır
Fermantasyon işlemi mayaların bir çabuk tankın içinde aerobik koşullarda özgürlük oksijen ya da hava verilmesi ile gerçekleştirilir
BİYOTEKNOLOJİK ÖNEME SAHİP BAZI* MAYALAR
Axula adeninivorans
Candida türleri
Hansenula polymorpha
Pachysolen tannophilus
Phaffia rhodozyma ve Pisch türleri
Rhadosporidium toruloides
Saccharomyces türleri
Saccharomycopsis türleri
Schizosaccharomyce pombe
Schwanniomyces türleri
Trichosporon cutaneum
Yarrowia lipolytica
Zygosaccharomyces rouxii