Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Molla Gurani kimdir Molla Gurani hakında
Molla Gurani (d 1410 o 1488), İslam turk alimi, dorduncu Osmanlı şeyhulislamı Tam ismi, Ahmed bin İsmail bin Osman Guran`dir
Fatih Sultan Mehmed'e hocalık yapan, Osmanlı İmparatorluğu'nda kazaskerlik, kadılık ve şeyhulislamlık gibi onemli devlet hizmetlerinde bulunan, İslam duşunurleri uzerinde cok buyuk bir etki bırakan; bugun başta İstanbul olmak uzere bircok cami, medrese, cadde ve sokağa ismi verilen Osmanlı din bilgini ve devlet adamı Molla Gurani kimdir ve nerede doğmuştur?
Molla Gurani Kimdir, Nerede ve Ne Zaman Doğdu?
İslam duşunurleri arasında Molla Gurani'nin doğum tarihi ve doğum yeri tartışmalıdır Bazı kaynaklar doğumunu 1406, bazı kaynaklar 1410 olarak vermektedir Doğum yeri olarak da genellikle bugun İran sınırları icinde bulunan İsferaryin ile Kuzey Irak'ta bulunan Şehrezur'u yazmaktadırlar Bu yazılanlar hic araştırılmadan, başka yazar ve duşunurlerce de hep nakledilerek tekrarlanıp durulmuştur
Yaptığımız araştırmada ise, Molla Gurani'nin Erganiye bağlı Hilar koyunde doğduğuna dair cok ciddi kaynakların var bulunduğuna şahit olduk Bu konuda en onemli kaynak; İslam bilgini Burhanuddin Ebu'lHasan İbrahim elBika (o 8851480)'nin Koprulu Kutuphanesi'nde 1119 numarada kayıtlı olan 'Unvanu'z Zaman adlı eseridir elBika bu eserinde Gurani'nin Hilar'lı olduğunu nakletmektedir
Ve yine yaptığımız araştırmada gorduk ki, Turkiye Diyanet Vakfı tarafından yayınlanan İslam Ansiklopedisi ve Doc Dr Sakıp Yıldız, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri adlı docentlik tezinde de elBika'nin naklettiği bilgiye yer vermekteler
İslam Ansiklopedisi , Molla Gurani'ni hakkında bilgi verirken şunları yazmaktadır:Asıl adı Şemseddin Ahmed b İsmail'dir Bazı kaynaklar Şemseddin yerine Şerefeddin veya Şehabeddin unvanını kullanır Onun once Şerefeddin, daha sonra Şehabeddin diye anıldığını belirten hocası Makrz 13 Rebulevel 809 (28 Ağustos 1406) tarihinde Şehrizor'da dunyaya geldiğini belirtir Sehav bu bilgiyi nakletmekle beraber 813 (1410) yılında Guran'da (Kuran) doğduğunu soyler Hayatı hakkında bilgi veren kaynaklarda Guran'ın nerede bulunduğu konusunda farklı bilgiler vardır Bazıları burasının İsferaryin'in bir koyu olduğunu kaydederken bir kısmı da Irak'ın kuzeyinde bulunan Şehrezur'a (Şehrizor) bağlı bulunduğunu belirtmektedir Diğer taraftan Bika, Molla Guran'nin kendisinin Diyarbakır civarındaki Hiler koyunde doğduğunu soylediğini nakleder(TDV İslam Ansiklopedisi , TDV Yayınları, İstanbul 2005, Cilt 30, s: 249)
Doc Dr Sakıp Yıldız ise, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri adlı docentlik tezi kitabının onsozde; Başlangıcta dikkatimizi ceken, cozulmesi gereken en onemli konu, Ahmed Gurani'nin doğum yeri oldu Bu konuda bilgi vermeyen Osmanlı kaynakları dışındaki butun eserler gunumuzdekiler de dahil iki ayrı Guran şehri uzerinde toplanmışlar, devrinde yaşayan Bika''nin eserini gormediklerinden, muellifimizi hem İsferain, hem de Şehrezur'daki Guran'da dunyaya getirmişlerdir Sağlamlığına inandığımız Bika''nin eseriyle ilk kez, aradaki farklılığı giderek bir neticeye bağladık, iki goruşun de isabetli olmadığını gostererek muellifimizin doğum yerini tesbit ettikdedikten sonra, Molla Gurani ile ilgili şu bilgileri vermektedir:
Şıhabuddin Ahmed, Osmanlı tarihcileri ve uleması arasında Molla Guran adı ile şohret bulmuştur Kendisinden naklen, cedlerini teferruatıyla bildiren sahih bir nesebi mevcut değildir Ayrıca muasır ve sonraki kaynaklarda verilen neseblerde bazı farklı isimler bulunduğundan birbirine uymamakta, bu yuzden mevcutlar arasında en sahih nesebin hangisi olduğu, sahih olan veya olmayan isimlerin nasıl ayırt edileceği konusunda, elimizde bir olcu bulunmamaktadır
Yazar kitabında Molla Gurani'nin şeceresine ait Sehav, Bika'', İbn Tağrberd, Suyut gibi bazı İslam bilginlerinin goruşlerini naklettikten sonra, Molla Gurani'nin doğum yeri konusunda ise şu tespitlerde bulunmaktadır:Şemsuddn Ahmed'in doğum yeri hakkında coğu kaynaklar, ittifakla Guran kasabası veya koyunde birleştikleri halde, bu kasabanın yeri ve bağlı olduğu şehir konusunda goruş ayrılığına duşmuşler; bir kısmı Guran'ı bugun İran hududları icinde bulunan İsfera'nin bir karyesi olarak gosterirken, diğer bir kısmı da bugun Irak sınırları icinde mevcut Şehrezur (veya Şehrizor)a bağlı bir kasaba olduğunda birleşmişlerdir Biz burada Guran'ın Isferan'de mi, yoksa Şehrezur'da mı olduğu hususunu tartışarak, coğrafı bir konuya girmek istemiyoruz Şayet mevcutsa, iki goruşu ileri surenler İsferan veya Şehrezur'da demekte haklıdırlar, belki aynı adlı kasaba iki şehirde de bulunabilir Haksız oldukları nokta, bu kasabayı cok uzaklarda aramalarıdır Şu halde muellifler; bir diğer Guran'ı bu kadar uzaklarda aramışlardır Halbuki, eskiden olduğu gibi bugun, Guran adlı bir kasabanın Bazı haritalarda Ahmediye şeklinde şohret bulan ismiyle memleketimizde, Diyarbekir (Diyarbakır) il sınırları dahilinde varlığı bilinmektedir Tarih acıdan bakılacak olursa Guran kelimesi, Anadolu dışında veya Anadolu'da mevcut bir kasabakoy ismi olmaktan cok, arya ırkından gelen dort buyuk kabileden birine verilen ad olduğu gorulur
Bizim icin muhim olan, Şemsuddn Ahmed'in gercekten bu şehirlerden birine bağlı Guran'da mı yoksa; şimdiye kadar yazılanların aksine bunların dışında bir yer de mi doğduğunu ortay koymaktadır
Bu konuda; ister zamanında yazılmış, ister gunumuze kadar gelen kaynaklarda olsun, kesinlik kazanmamış mahall ihtilafı bir kenara bırakmayı, devrine ait bir eser sahibi, Şemsuddn Ahmed'i yaknen tanıyan ve kendisiyle goruştuğunu kaydeden bir muellife itimadı, en kesin yol goruyoruz Cunku hicbiri, her an mumkun olduğu halde bu muellifin eserini gormemiş, beş asırdır surup gelen yanlışlığı ortadan kaldıramamıştır Araştırmalarımız esnasında karşılaştığımız bir eserle, bunca zamandır bilinmeyen, şeklen onemsiz olsa bile gozden uzak, hatta gomulu kalmış bir hakikati aydınlığa kavuşturmuş olacağız Guran ile konuştuğunu kaydeden bu muellif, Burhanuddn Bika'dir (o8851480) Koprulu Kutuphanesi 1119 numarada kayıtlı Unvanu'zZamanadlı eserinde Bika' aynen şu ibareyi kullanır: Vulide denete selase 'aşara ve semani mi'kema ahberan f karyeti Hiler, la min me'amilih Guran(Bana soylediğine gore 813 senesinde Hiler'de doğmuştur, ona bağlı olan Guran'da değil) Yaptığımız araştırmalarda Hiler ismini, guney illerimizden Diyarbakır'ın Osmaniye (Ergani) kazasına bağlı bir koy olduğunu, varlığını halen devam ettirdiğini tesbit ettik Bu tesbit bizi, asırlardır yanlış nakledilen, aslında son derece onemli olan bir gerceğe kavuşturdu Artık Guran, bolge itibariyle kesinlik kazanmamış bir Guran kasabasında doğmamıştır Bika''nin kesin ifadesine gore, mevcut şupheler tamamen ortadan kalkarak İsferan veya Şehrezur'a bağlı Guran kasabası goruşleri duşuyor, yerine en eski vilayetlerimizden Amid (Diyarbakır)in Hilar koyunde doğduğu acıkca meydana cıkıyor
Bu onemli noktanın cozumlenmesinden sonra, burada haklı olarak şoyle bir soru akla gelebilir Ahmed Guran eserlerinde ve padişahlara yazdığı mektuplarda nicin Guran mahlasını kullanıyor, butun biyografik kaynaklar nicin aynı mahlası tekrar ediyor? Bu soruya kesin bir cevap vermek imkansızdır; cunku ailesinin menşei hakkında hic bilgimiz yoktur Sadece bir faraziye olarak soylenebilecek şudur; Muellifin babası Hilar'a pek uzak olmayan, ona bağlı Diyarbakır'ın bir diğer koyu Guran'dan idi ve ailesi bu yere izafetle Guran lakabiyle şohret bulmuştu Bu yuzden aile unvanı olan bu kelimeyi muellifimiz de tercih etmiş, ismiyle beraber kullanmayı adet haline getirmişti(Doc Dr Sakıp Yıldız, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri , Docentlik Tezi, Sahaflar Kitap Sarayı Yayınları:5, s: 12, 21,22)
Bu belge ve bilgiler, Molla Gurani'nin Hilarlı olduğuna dair ciddi kanıtlardır Bize duşen gorev Molla Gurani'yi sahiplenmek ve ona dair başka kaynakları gun yuzune cıkartmaktır
Belgelerde Soz Konusu Edilen Guran Nerededir?
Guran, Ergani'de Gevran ovasında bulunan bir yerin adıdır Ergani (Hilar)Diyarbakır arasında Zengetil (Bereketli) koyunun guneyinde bulunmaktadır Osmanlı belgelerinde, eski tapu kayıtlarında Guran ismi bolca gecmektedir
Arifi Paşa Seyahatnamesi'nde, 1891'de seyahat ettiği Ergani ve Diyarbakır hakkında bilgiler verirken, Guran ile ilgili şunları yazmaktadır:Ferdası yani martın onyedinci Pazar gunu saat ikide hareketle pek mustevi olan Ergani ve Guran ovalarından bi'lmurur cayırlı cimenli bir mevki'de vaki' ve fakat ahurdan daha vahim olan Termilhanında ****z muddet istirahattan sonra Ergani'ye altı saat mesafede ve nefsi Diyarbekir kazasında (Telhoran) karyesinde hanedandan Bektaş Ağazade Abdulgani Ağa'nın hanesine inildi Ergani hanedanından izzetlu Sofi Paşa dah oradaydı(Muslum Uzulmez, Cayonu'nden Ergani'ye Uzun Bir Yuruyuş , İstanbul 2005, s: 255)
Molla Gurani'nin, Guran mahlasını kullanması buyuk bir olasılıkla Gevran ovası icersinde bulunan Guran'dan kaynaklanmaktadır
Kaynak : Wikipedia
Molla Gurani (d 1410 o 1488), İslam turk alimi, dorduncu Osmanlı şeyhulislamı Tam ismi, Ahmed bin İsmail bin Osman Guran`dir
Fatih Sultan Mehmed'e hocalık yapan, Osmanlı İmparatorluğu'nda kazaskerlik, kadılık ve şeyhulislamlık gibi onemli devlet hizmetlerinde bulunan, İslam duşunurleri uzerinde cok buyuk bir etki bırakan; bugun başta İstanbul olmak uzere bircok cami, medrese, cadde ve sokağa ismi verilen Osmanlı din bilgini ve devlet adamı Molla Gurani kimdir ve nerede doğmuştur?
Molla Gurani Kimdir, Nerede ve Ne Zaman Doğdu?
İslam duşunurleri arasında Molla Gurani'nin doğum tarihi ve doğum yeri tartışmalıdır Bazı kaynaklar doğumunu 1406, bazı kaynaklar 1410 olarak vermektedir Doğum yeri olarak da genellikle bugun İran sınırları icinde bulunan İsferaryin ile Kuzey Irak'ta bulunan Şehrezur'u yazmaktadırlar Bu yazılanlar hic araştırılmadan, başka yazar ve duşunurlerce de hep nakledilerek tekrarlanıp durulmuştur
Yaptığımız araştırmada ise, Molla Gurani'nin Erganiye bağlı Hilar koyunde doğduğuna dair cok ciddi kaynakların var bulunduğuna şahit olduk Bu konuda en onemli kaynak; İslam bilgini Burhanuddin Ebu'lHasan İbrahim elBika (o 8851480)'nin Koprulu Kutuphanesi'nde 1119 numarada kayıtlı olan 'Unvanu'z Zaman adlı eseridir elBika bu eserinde Gurani'nin Hilar'lı olduğunu nakletmektedir
Ve yine yaptığımız araştırmada gorduk ki, Turkiye Diyanet Vakfı tarafından yayınlanan İslam Ansiklopedisi ve Doc Dr Sakıp Yıldız, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri adlı docentlik tezinde de elBika'nin naklettiği bilgiye yer vermekteler
İslam Ansiklopedisi , Molla Gurani'ni hakkında bilgi verirken şunları yazmaktadır:Asıl adı Şemseddin Ahmed b İsmail'dir Bazı kaynaklar Şemseddin yerine Şerefeddin veya Şehabeddin unvanını kullanır Onun once Şerefeddin, daha sonra Şehabeddin diye anıldığını belirten hocası Makrz 13 Rebulevel 809 (28 Ağustos 1406) tarihinde Şehrizor'da dunyaya geldiğini belirtir Sehav bu bilgiyi nakletmekle beraber 813 (1410) yılında Guran'da (Kuran) doğduğunu soyler Hayatı hakkında bilgi veren kaynaklarda Guran'ın nerede bulunduğu konusunda farklı bilgiler vardır Bazıları burasının İsferaryin'in bir koyu olduğunu kaydederken bir kısmı da Irak'ın kuzeyinde bulunan Şehrezur'a (Şehrizor) bağlı bulunduğunu belirtmektedir Diğer taraftan Bika, Molla Guran'nin kendisinin Diyarbakır civarındaki Hiler koyunde doğduğunu soylediğini nakleder(TDV İslam Ansiklopedisi , TDV Yayınları, İstanbul 2005, Cilt 30, s: 249)
Doc Dr Sakıp Yıldız ise, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri adlı docentlik tezi kitabının onsozde; Başlangıcta dikkatimizi ceken, cozulmesi gereken en onemli konu, Ahmed Gurani'nin doğum yeri oldu Bu konuda bilgi vermeyen Osmanlı kaynakları dışındaki butun eserler gunumuzdekiler de dahil iki ayrı Guran şehri uzerinde toplanmışlar, devrinde yaşayan Bika''nin eserini gormediklerinden, muellifimizi hem İsferain, hem de Şehrezur'daki Guran'da dunyaya getirmişlerdir Sağlamlığına inandığımız Bika''nin eseriyle ilk kez, aradaki farklılığı giderek bir neticeye bağladık, iki goruşun de isabetli olmadığını gostererek muellifimizin doğum yerini tesbit ettikdedikten sonra, Molla Gurani ile ilgili şu bilgileri vermektedir:
Şıhabuddin Ahmed, Osmanlı tarihcileri ve uleması arasında Molla Guran adı ile şohret bulmuştur Kendisinden naklen, cedlerini teferruatıyla bildiren sahih bir nesebi mevcut değildir Ayrıca muasır ve sonraki kaynaklarda verilen neseblerde bazı farklı isimler bulunduğundan birbirine uymamakta, bu yuzden mevcutlar arasında en sahih nesebin hangisi olduğu, sahih olan veya olmayan isimlerin nasıl ayırt edileceği konusunda, elimizde bir olcu bulunmamaktadır
Yazar kitabında Molla Gurani'nin şeceresine ait Sehav, Bika'', İbn Tağrberd, Suyut gibi bazı İslam bilginlerinin goruşlerini naklettikten sonra, Molla Gurani'nin doğum yeri konusunda ise şu tespitlerde bulunmaktadır:Şemsuddn Ahmed'in doğum yeri hakkında coğu kaynaklar, ittifakla Guran kasabası veya koyunde birleştikleri halde, bu kasabanın yeri ve bağlı olduğu şehir konusunda goruş ayrılığına duşmuşler; bir kısmı Guran'ı bugun İran hududları icinde bulunan İsfera'nin bir karyesi olarak gosterirken, diğer bir kısmı da bugun Irak sınırları icinde mevcut Şehrezur (veya Şehrizor)a bağlı bir kasaba olduğunda birleşmişlerdir Biz burada Guran'ın Isferan'de mi, yoksa Şehrezur'da mı olduğu hususunu tartışarak, coğrafı bir konuya girmek istemiyoruz Şayet mevcutsa, iki goruşu ileri surenler İsferan veya Şehrezur'da demekte haklıdırlar, belki aynı adlı kasaba iki şehirde de bulunabilir Haksız oldukları nokta, bu kasabayı cok uzaklarda aramalarıdır Şu halde muellifler; bir diğer Guran'ı bu kadar uzaklarda aramışlardır Halbuki, eskiden olduğu gibi bugun, Guran adlı bir kasabanın Bazı haritalarda Ahmediye şeklinde şohret bulan ismiyle memleketimizde, Diyarbekir (Diyarbakır) il sınırları dahilinde varlığı bilinmektedir Tarih acıdan bakılacak olursa Guran kelimesi, Anadolu dışında veya Anadolu'da mevcut bir kasabakoy ismi olmaktan cok, arya ırkından gelen dort buyuk kabileden birine verilen ad olduğu gorulur
Bizim icin muhim olan, Şemsuddn Ahmed'in gercekten bu şehirlerden birine bağlı Guran'da mı yoksa; şimdiye kadar yazılanların aksine bunların dışında bir yer de mi doğduğunu ortay koymaktadır
Bu konuda; ister zamanında yazılmış, ister gunumuze kadar gelen kaynaklarda olsun, kesinlik kazanmamış mahall ihtilafı bir kenara bırakmayı, devrine ait bir eser sahibi, Şemsuddn Ahmed'i yaknen tanıyan ve kendisiyle goruştuğunu kaydeden bir muellife itimadı, en kesin yol goruyoruz Cunku hicbiri, her an mumkun olduğu halde bu muellifin eserini gormemiş, beş asırdır surup gelen yanlışlığı ortadan kaldıramamıştır Araştırmalarımız esnasında karşılaştığımız bir eserle, bunca zamandır bilinmeyen, şeklen onemsiz olsa bile gozden uzak, hatta gomulu kalmış bir hakikati aydınlığa kavuşturmuş olacağız Guran ile konuştuğunu kaydeden bu muellif, Burhanuddn Bika'dir (o8851480) Koprulu Kutuphanesi 1119 numarada kayıtlı Unvanu'zZamanadlı eserinde Bika' aynen şu ibareyi kullanır: Vulide denete selase 'aşara ve semani mi'kema ahberan f karyeti Hiler, la min me'amilih Guran(Bana soylediğine gore 813 senesinde Hiler'de doğmuştur, ona bağlı olan Guran'da değil) Yaptığımız araştırmalarda Hiler ismini, guney illerimizden Diyarbakır'ın Osmaniye (Ergani) kazasına bağlı bir koy olduğunu, varlığını halen devam ettirdiğini tesbit ettik Bu tesbit bizi, asırlardır yanlış nakledilen, aslında son derece onemli olan bir gerceğe kavuşturdu Artık Guran, bolge itibariyle kesinlik kazanmamış bir Guran kasabasında doğmamıştır Bika''nin kesin ifadesine gore, mevcut şupheler tamamen ortadan kalkarak İsferan veya Şehrezur'a bağlı Guran kasabası goruşleri duşuyor, yerine en eski vilayetlerimizden Amid (Diyarbakır)in Hilar koyunde doğduğu acıkca meydana cıkıyor
Bu onemli noktanın cozumlenmesinden sonra, burada haklı olarak şoyle bir soru akla gelebilir Ahmed Guran eserlerinde ve padişahlara yazdığı mektuplarda nicin Guran mahlasını kullanıyor, butun biyografik kaynaklar nicin aynı mahlası tekrar ediyor? Bu soruya kesin bir cevap vermek imkansızdır; cunku ailesinin menşei hakkında hic bilgimiz yoktur Sadece bir faraziye olarak soylenebilecek şudur; Muellifin babası Hilar'a pek uzak olmayan, ona bağlı Diyarbakır'ın bir diğer koyu Guran'dan idi ve ailesi bu yere izafetle Guran lakabiyle şohret bulmuştu Bu yuzden aile unvanı olan bu kelimeyi muellifimiz de tercih etmiş, ismiyle beraber kullanmayı adet haline getirmişti(Doc Dr Sakıp Yıldız, Fatih'in Hocası Molla Gurani ve Tefsiri , Docentlik Tezi, Sahaflar Kitap Sarayı Yayınları:5, s: 12, 21,22)
Bu belge ve bilgiler, Molla Gurani'nin Hilarlı olduğuna dair ciddi kanıtlardır Bize duşen gorev Molla Gurani'yi sahiplenmek ve ona dair başka kaynakları gun yuzune cıkartmaktır
Belgelerde Soz Konusu Edilen Guran Nerededir?
Guran, Ergani'de Gevran ovasında bulunan bir yerin adıdır Ergani (Hilar)Diyarbakır arasında Zengetil (Bereketli) koyunun guneyinde bulunmaktadır Osmanlı belgelerinde, eski tapu kayıtlarında Guran ismi bolca gecmektedir
Arifi Paşa Seyahatnamesi'nde, 1891'de seyahat ettiği Ergani ve Diyarbakır hakkında bilgiler verirken, Guran ile ilgili şunları yazmaktadır:Ferdası yani martın onyedinci Pazar gunu saat ikide hareketle pek mustevi olan Ergani ve Guran ovalarından bi'lmurur cayırlı cimenli bir mevki'de vaki' ve fakat ahurdan daha vahim olan Termilhanında ****z muddet istirahattan sonra Ergani'ye altı saat mesafede ve nefsi Diyarbekir kazasında (Telhoran) karyesinde hanedandan Bektaş Ağazade Abdulgani Ağa'nın hanesine inildi Ergani hanedanından izzetlu Sofi Paşa dah oradaydı(Muslum Uzulmez, Cayonu'nden Ergani'ye Uzun Bir Yuruyuş , İstanbul 2005, s: 255)
Molla Gurani'nin, Guran mahlasını kullanması buyuk bir olasılıkla Gevran ovası icersinde bulunan Guran'dan kaynaklanmaktadır
Kaynak : Wikipedia
