Möntrö Boğazlar Sözleşmesi (Montreux)

Möntrö boğazlar sözleşmesinin şartları

Lozan Antlaşması yeni Türkiye için siyasi bir başarı olmasına karşın açık bıraktığı bir nokta vardı Antlaşmanın Boğazlara ait kısmındaki şartlara tarafından Boğazlar, Türkiye Cumhuriyetinin hükümranlığından ayrılarak askersiz bir bölge olarak kabul ediliyordu Barıştırma ve savaş zamanlarında ticaret ve savaş gemilerinin Boğazlardan geçmesi hür bırakılmıştı Boğazların güveni İngiltere, Japonya, Fransa ve İtalya'ya verilmişti

1936 yılına dek Boğazların uluslararası yönetimi Türkiye için bir risk teşkil etmiyordu Ama İkinci Dünya Savaşı arifesinde Avrupa'da çoğu siyasi değişiklikler oldu Boğazların herhangi bir saldırıya aleyhinde korunmasını üzerine bölge devletlerden İtalya, Habeşistan'a saldırdı Japonya ise kendiliğinden Milletler Cemiyetinden çekildi Üstelik dünya barışının korunması için toplanan konferanslar da bir sonuca varmadan dağılmış, tüm devletler bitmiş silahlanmağa başlamıştı

Siyasi havanın bozulduğunu görebilen Atatürk, Boğazlar sorununu kesinkes çözmeğe karar verdi Türk Hükümeti, Milletler Cemiyetine başvurarak Lozan Antlaşmasındaki Boğazlara ait hükümlerin değiştirilmesini istedi Bunun üstüne İsviçre'nin Montrö şehrinde bir konferans toplandı Ve 20 Temmuz 1936'da Montrö Antlaşması imza edildi Montrö Antlaşmasının maddeleri şunlardır:

1Boğazlar koşulsuz Türk hükümranlığına bırakılacak, tahkimat gerçekleştirmek hakkı tanınacaktır

2Barışma zamanında her devletin ticaret gemileri serbestçe geçebilecek, buna mukabil savaşta ve barışta asker ve sivil hava kuvvetlerinin geçmesine müsaade edilmeyecektir

3Savaş zamanında eğer Türkiye tarafsız kalmışsa ticaret gemileri geçebilecektir

4Uzlaştırma zamanında denizaltı gemileri müstesna almak şartıyla savaş gemileri on beş gün evvel Türkiye Hükümetine haber verecek, gidecekleri yer, isim, müşteri ve adetleri bildirilecek ve uçak kullanmamak şartıyla Boğazlardan geçebileceklerdir

5Eğer Türkiye savaşa girmişse yalnız objektif devletlere mensup ticaret gemileri, düşmana hiç bir surette yardımda bulunmamak şartıyla gündüzün serbestçe geçebileceklerdir

Not : Montrö Antlaşması yirmi sene süreyle yürürlükte kalacak, beş yılda bir gözden geçirilecektir
Montrö Konferansında Türk tezinin iyi savunulmuş olması ve Türk isteklerinin meşruluğu, Boğazlar üstünde şartsız Türk egemenliğinin kurulmasını sağlamıştır *