Sağlıklı bir yaşam ve tuz tüketimi

Memleketimizde kişiler yemeğin tadına bakmadan çabucak tuza yönelmektedirler. Sıradanda tüketilmesi gereken tuz ölçüsünün 3,5 katı kadar çokça tuz tüketilmektedir. İnsan vücudunun çok düşük orantıda sodyum mineraline gereksinimi vardır. Yüksek ölçüde sodyum tüketiminin önemli sıhhat sorunlarına neden olduğu bilinmesine karşın yerkürenin birçok mekanında insanlar alması gereken ölçüden çok daha yüksek ölçüde sodyum tüketmektedirler.

Günlük olağan bireyler için tuz muhtaçlığı 3- 7 gr arasınadır. Ortalama 5 gr dır. Devletimizde yapılan araştırmalarda erkekler günlük 19.3 gram, bayanlar ise 16.8 gram tuz tüketiyor. Ortalama tüketim ölçüsü ise 18 gramı buluyor tuz tüketildiği bulunmuş.

Ortamlar arası tüketim sıralamasında ise başı İç Anadolu ve Akdeniz Yeri çekiyor. Ege Kesimi ise sıralamada son sırada taraf almaktadır. Avrupa'da kişi başı tuz tüketimi 10 gram civarındadır. Alınan sodyumun bir kısmı besinlerin doğal olarak yapılarından, büyük bir kısmı hazır gıdalardan(% 70), bir kısmı da konutta hazırlanan besinlerden gelmektedir.

Bu kadar yüksek ölçüde tuz tüketimin ana nedenleri :

Sık tüketilen besinlerde tuz ölçüsünün çokça oluşludur.( ekmek, zeytin, peynir, Turşu, konserveler, ketçap v.b)

2004 yılında 15 milyon olan yüksek tansiyonlu hasta sayısı 2008 yılında 18 milyona çıktı. 4 yılda hasta sayısındaki 3 milyonluk artışta, tuz tüketimin kıymetli rol oynadığı belirlendi. Tuz tüketimindeki artış yapılan araştırmalarda saptandı.

Besinlerin pek birçoklarının içinde bulunan sodyumun, vücutta likit istikrarının sağlanması ve kan basıncının düzenlenmesinde rol oynayan kıymetli bir mineraldir. Lakin ziyade tuz tüketiminin birtakım illetler için risk oluşturur. “Fazla tuz tüketimi, idrarda kalsiyum atılımını da artırarak kemiklerden kalsiyum kaybına neden olur. Kemiklerden kalsiyum kaybının artışı ise kemik erimesini (osteoporoz) ve kemiklerin kırılma riskini artırır” Yüksek kan basıncının da çokça tuz tüketimiyle bağlantılıdır (Yapılan çalışmalarda her 6 gramlık tuz alımında kan basıncının 8.2 milimetre civarında arttığına bulunmuş )

Haddinden fazla tuz tüketimi ve yüksek tansiyon :

Tuz tüketimi yüksek olan topluluklarda hipertansiyonun çokça görülmesi ve tuz kısıtlaması ile kan basınç kıymetlerinde düşüş görülmesi tuz ile yüksek tansiyon arasında münasebet böylelikle ortaya çıkmıştır.

Kan basıncımız olağanın üzerinde seyretmeye başladığında, yani hipertansiyon rahatsızlığı geliştiğinde en sık lisana getirilen yakınmalar münhasıran ense nahiyesinde ağırlaşan, rahatsızlık verici bir baş ağrısı, kulaklarda çınlama, başta bir dolgunluk hissi, baş dönmesi, ayaklarda ödem, çarpıntı, kalp atışlarının kuvvetli olarak hissedilmesi, görme meseleleri, havale geçirme, karın ağrısı üzere yakınmalardır. Lakin bu şikayetler umumiyetle göz arkası edilir ve uzun sürmediklerinden önemsenmezler. Ayrıyeten yakınmalar kan basıncı yüksekliği ile çok da akıllıca orantılı değildirler.

Hipertansiyon önemli bir durumdur. Hipertansiyon, kendi başına öldürücü değildir; gelgelelim tedavi edilmediğinde hipertansiyonun sonuçları öldürücü olabilir. Hipertansiyon kalbi zorlayarak kalp yetmezliğine neden olabilir. Üstelik ateroskleroz ve bunun yol açabileceği iskemik kalp marazı (belli bir ortamda kan akımının kesilmesi nedeniyle oluşan muvakkat kansızlık sonucu dokuların hava alamaması) riskini kıymetli ölçüde arttırır. Buna ek olarak; hipertansiyonlu hastalar kanama ve beyindeki kan damarlarının trombozuna (pıhtıyla tıkanmasına) başkalarından daha kolay yakalanırlar. Hipertansiyon başkaca koroner arter illetine da büyük ekte bulunur ki, bu hastalık endüstrileşmiş topluluklarda ölümlerin en önemli nedenlerinden biridir. Bahsettiklerimizin hepsi tedavi edilmeyen hipertansiyonun sonuçları olup hipertansiyona bağlı morbidite (hastalık), mortalite (ölüm) büyük bir kısmını oluşturur.

Hipertansiyon gelişiminde, tuzun çok büyük ehemmiyeti vardır. Birtakım kişilerde, böbreğin tuz (NaCl) atma kapasitesi hudutlu olabilir ve gereğinden ziyade tuz alınması, hipertansiyonun ortaya çıkmasına yahut hipertansiyonun tedavisinde başarısızlığa yol açabilir. Gerek hayvan deneyleri gerekse kişiler üzerinde yapılan çalışmalar, hipertansiyon gelişiminde, tuzun rolünün olduğunu ispatlamıştır.Böbreklerin hipertansiyon gelişimindeki rolü çok kıymetlidir. Hipertansiyonu olan bir hastada olasılıkla bir böbrek illeti vardır. Bu nedenle, tümhipertansif hastalar böbrek marazları cihetinden incelenmelidir. Bu maksatla, yalın bir idrar incelemesi bile birçok hengam kafidir. Hipertansiyonu olan bir hastada, böbrek marazının saptanması, böbrek marazının erken tanısına ve tedavisine de imkan sağlar. Aslında böbrek illetine bağlı bir hipertansiyon laf konusu ise, böbrek marazı tedavi edilmeden hipertansiyonun denetim altına alınması çok zordur. Kimi durumlarda, hipertansiyon da böbrek illetine yol açabilir; "hipertansiyon mu evvel olmuştur böbrek marazı mı evvel olmuştur" bunu ayırmak güç olabilir. Bu durum, motamot "tavuk mu evvel olmuştur yumurta mı evvel olmuştur" ayırımı üzere karmaşık bir hal alabilir.

Hipertansiyonun vücuda verdiği zararlar:

İnsan vücudunda, tüm organ ve dokuları besleyen damarlar bulunur. Hipertansiyon, kan damarlarında basıncın artması durumudur. Hanemizdeki musluklara suyu taşıyan su borularındaki üzere bir basınç, tüm damarlarda mevcuttur. Nasıl su borularında basınç artışı, tıkanma ve patlamalara yol açarsa, hipertansiyon da damarlarda patlamalara ve tıkanmalara yol açar. Tüm organ ve dokularda damar olduğu için hipertansiyon tüm vücudu etkileyebilir. Hipertansiyondan en çok etkilenen organlar; kalp, dimağ, böbrekler, büyük atardamarlar ve gözlerdir. Hipertansiyon bu organları etkileyerek kalıcı sakatlıklara ve ölümlere yol açabilir.

Hipertansiyonun vücuda verdiği esas zararlar, aşağıda özetlenmiştir:

1. Kalp yetmezliği, kalp büyümesi, kalbi besleyen damarlarda daralma (koroner arter darlığı), kalbi besleyen damarlarda tıkanma (kalp krizi)

2. Dimağ kanaması, felç, dimağ damarlarında daralma ve tıkanma

3. Böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarında bozulma

4. Görme azalması ve körlük

5. Büyük atardamarlarda genişleme, bu genişlemelerin yırtılması, bu damarlarda tıkanma. Bunların sonucu, kangren yahut ani kanamalara bağlı irtihal gelişir. Hipertansiyon tedavi edilebilir bir hastalıktır ve ehil tedavi ile bu zararlar minimuma indirilebilir.

Kan basıncının düzeltilmesi ve yüksek tansiyonunun önlenmesi için lezzetine bakılmadan besinlere tuz eklenmemesi, besinlerin mümkün olduğunca az tuzlu olarak tüketilmesi, tuz içeriği yüksek olan salamura, turşu ve konservelerin seyrek ve az yenilmesi gerekmektedir.

Tuz alımı ile ilgili dikkat edilmesi gerekenler :

Besinlerin içinde bulunan doğal tuz (sodyum) bireylerin günlük muhtaçlığını karşılar.
Sofra tuzları iyotla zenginleştirilmiştir. Çok az ölçüde (1/4 çay kaşığı) iyotlu tuz, günlük iyot gereksinimini karşılamak için kafidir. İyot çabuk kayba uğradığından iyotlu tuzlar ışık geçirmeyen saklı kaplarda saklanmalıdır.

Sağlıklı hayat kurallarından biri de günlük sodyum gereksinimini karşılayacak halde tuz tüketmektir. Günlük sodyum muhtaçlığı 2400 miligramdır. Bu ölçü günlük 5 gram civarında tuzla karşılanabilir.

Konut dışında yemek yeniliyorsa az tuzlu yiyecekler tercih edilmelidir.

İshal durumunda suyun yanı sıra tuz da kaybedildiğinden, su ile birlikte bir ölçü tuz da alınmalıdır.

Bedensel çalışma sırasında, çok sıcak havalarda ya da çokça egzersiz yapıldığında terleme ile sodyum kaybı olduğundan, su ile birlikte tuz tüketimi de bir ölçü artırılmalıdır.

Tuz tüketimini azaltmak için teklifler:

Satın alınan eserlerin etiketleri kesinlikle okunmalı, tuzsuz ya da tuzu azaltılmış besinler satın alınmalıdır.

Yemekler pişirilirken kullanılan tuz ölçüsü azaltılmalıdır.

Yemeğin ve salatanın tadına bakmadan tuz eği yapmaktan kaçınılmalıdır. Yemeklerin lezzetini arttırmak için tuz bölgesine maydanoz, nane, kekik, dereotu, rezene, fesleğen üzere bitkilerle baharatlar kullanılabilir.

Turşu, konserveler, ketçap ve hazır sosların tuz içeriği çok ziyadedir. Bu besinler ziyade tüketilmemelidir.

Zerzevat ve meyve tüketimi artırılmalıdır.

Hep taze ve az tuzlu yahut tuzsuz besinler tercih edilmelidir.

Bol su içilmeli, şişe ve maden sularının sodyum içeriği etiketinden denetim edilmelidir.