Sara

Genelde şuur kaybı ile birlikte olan ve nöbetlerle dışarı giden bir asap sistemi hastalığı Bir sara nöbeti beyin foksiyonunda kısa süreli bir bozukluk olarak târiflenebilir Bir grup beyin hücresi âni olarak elektrik deşarjı göstermekte ve nöbet ortaya çıkmaktadır Nöbeti başlatan ana sebebin asap hücreleri arası akım geçişiyle vazîfeli maddelerarası (nörotransmitterler) dengesizlik olduğu sanılmaktadır

Epilepsi, yaygın (büyük nöbet ve küçük nöbet) ya da parsiyel (kısmî nöbetler) olabilir Yaygın nöbetlerde şuur kaybı vardır Fokal nöbetlerde şuur, asap sisteminin bâzı mesâfelerinde kalabilir Olağandışı elektrik deşarjı beynin belli bir bölgesindedir Fakat komşu bölgelere yayılıp, yaygın nöbete dönüşebilir

Saranın bir kısmının sebebi bilinmez Bunlar özellikle çocuklukta başlar İbni Sinâ, Kânun ismindeki tıp kitabında; sara hastalığını anlatırken cinden bahsetmektedir Burada diyor oysa; hastalıklara birçok maddeler sebep olduğu gibi, cinnin hâsıl ettiği hastalıklar da vardır ve meşhurdur Bir kısmı kafa içi hastalıklardan dolayıdır (kafa yaralanmaları, beyin tümörleri ve beyin damarları hastalıkları) Diğer bir kısım vak ’alar beyin dışı hastalıklara bağlıdır (kan şekeri azlığı, kanda üre artışı, kalb sektesi, bâzı ilâçlar ve içki alımı) Sara vak ’alarının % 5 kadarında da sebep titrek ışıktır Televizyon seyretmek, bunların çoğuna nöbeti getirir

Büyük nöbet (Grand mal): Tonikklonik nöbet de denen bu nöbet halk müziği aralarında epilepsi denince akla gelen nöbettir Herhangi bir yaşta başlayabilir Büyük nöbet birçok safhadan meydana gelir Aura denen birincil safhada hasta kaşıntı, koku, lezzet, mîde ağrısı gibi bir his duyar daima olmayabilir Bundan daha sonra tonik faz başlar, hasta şuurunu kaybeder ve ayakta ise düşer Hastanın tüm kasları benzer anda kasılır Bu sebeple önce bir çığlık duyulur Hasta nefes alıp, veremez ve morarır Hem idrar ve dışkısını kaçırabilir, dilini ısırabilir 30 sâniye daha sonra derin bir nefes alır ve klonik faz başlar Bu safhada kaslar bir kasılıp bir gevşediğinden vücutta silkinti hareketleri ortaya çıkar Çene ve dil hareketleri sonucu tükrük köpük hâline kazanç Bu faz da 30 sâniye sürer ve sonradan gevşeme safhası başlar, hasta derin uykuya dalar Görünüş komaya benzer, fakat hasta her lahza uyandırılabilir

Minik nöbet (Petit mülk): Daha çok çocukluk çağında başlar Ama erişkinlikte de sürebilir, büyük nöbetlere yerini bırakabilir Nöbete kısa süreli şuur kaybı eşlik eder Bunların bir kısmında hasta tutulduğunda dikey tepede olan anlamsızca karşıya bakar 1015 sâniye sürer ve gözden kaçabilir 612 yaşında başlar Bir kısmı daha nâdirdir ve kollarda, âniden hareketle belirtilen kısa süreli şuur kaybıyla gider Daha fazla delikanlılık döneminde görülür asgari görülen tipinde hasta âniden şuursuz olarak yere düşer; fakat, hemen şuur yerine gelir geri kalkar Bu da 26 yaşlarında başlar Bâzan yemek yemek yerken elinden kaşık düşecek veya yazı yazarken kalem kayacak kadar kısa sürebilir

Kısmî (Parsiyel) nöbetler: Genellikle hâdise yeri, beynin temporal lobudur Koku, tat, işitme, görme hallusinasyonları, hâfıza bozukluğu gibi belirtiler olur Genel Olarak rûhi değişiklikler eşlik eder Nöbet sırasında şuur genellikle bozulur ama kaybolmaz İrâde dışı ağız hareketleri, yalanlama, yutkunma sık görülür Psikiyatrik hastalıkları taklit eder görünümde olabilir

Kısmî nöbetlerin bir kısmı da adım adım ilerler tarzdadır (Jacksonian Epilepsy) Bunda deşarj bir yerde başlamakta ve komşu yerlere yayılmaktadır Meselâ bu nöbet bir el parmağından başlar ve omuzda sona erer; hasta son vaziyette asker selâmı verir gibidir Bu nöbetlerde şuur kaybı olabilir de olmayabilir de Bu hastaların bir kısmında nöbetin olduğu kısım felçli kalır (Tedd felci)

Tanı: Belli tanı, nöbetin görülmesiyle konur Ama bu o kadar olası olmaz Nöbetin târifi asistan olabilir Beyin elektrosu (elektro ensefalografi) tanı koydurursa da bâzan nöbetler aralarında adi olabilir

Teşhisten daha sonra sebebin ne olduğu önemlidir Genç erişkinlerde âniden başlayanları genelde beyin tümörüne bağlıdır Yaşlılarda ise beyin damarları hastalığıyla alâkalıdır Ayırım için kafa filmleri ve bilgisayarlı tomografi gibi tetkikler yapılır

Tedâvi: Sosyal, psikolojik tedâvi ve ilâçlarla yapılır Çocuksa okula devam etmelidir Erişkinler ağır işlerde çalışmaktan kaçınmalıdır Adlî açıdan hastalar vasıta kullanamaz Nöbeti özendirme eden faktörlere (meselâ bir kısmında televizyon bakmak, bir kısmında rûhî sıkıntılar tetik çektirtebilir) uyarı etmelidir Nöbet sırasında hasta yaralanmaktan korunmalı ve genelde ateşli, belirgin, sivri ve sert cisimlerden uzakta tutulmalıdır

Esas epilepsi ilâçları; fenitoin, fenobarbital, karbamazepin, süksinitin ve diazepam gibi ilâçlardır Hiltit veya şeytan tersi adındaki zamkı, epilepsi hastası koklarsa iyi olur Asa foetide denilen bir zamk, esmer, pis kokulu, reçine olup, antispasmodique olarak (yâni iç organ spazmlarını çözücü olarak) Avrupa ’da (toz, hap ve şırınga biçiminde) adale ve sinir gerginliğini tamir etmek için kullanılmaktadır

Status epileptikus (Bitmeyen nöbet): Hiçbir iyileşme zamanı olmayan sürekli bir nöbettir Çabuk kontrol edilmezse hasta ölebilir Tedâvi âcil olup, ilk olarak solunum yolları açık tutulur En iyi ilâç diazepam olup, doktor tavsiyesine tarafından kullanılmalıdır *